YUNUS EMRE'DE PEYGAMBERLERE YAPILAN GÖNDERGELER

Türkçenin büyük şairi, sevgi ve hoşgörü timsali Yunus Emre, XIII. yüzyılın son yarısı ile XIV. yüzyılın başlarında yaşamıştır. Halkı doğru yola çağıran Yunus Emre barışın, sevginin, cömertliğin, kardeşliğin, deyim yerindeyse insanlığın timsali olmuştur. Bu yönü ile Yunus'un şiirlerini okuyanlar ondan büyük zevk almışlardır. Öyle ki Yunus Emre yedi yüz yılı aşkın bir zamandır sadece bu topraklarda değil evrensel anlamda bütün dünyada sevilerek okunmaktadır. Bu durum Yunus'un şiirlerinin iç yapısıyla ilgilidir. Yunus Emre'nin söyledikleri ilk defa onun tarafından söylenmiş sözler değildir elbette. Fakat Yunus Emre'nin söyleyiş tarzı ve yolu halkın söyleyişi ve duyuşu ile yakınlık göstermektedir. Yunus Emre herkesin koyla kolay anlayamayacağı Arapça veya Farsça dinî terimleri çok güzel Türkçe karşılıklarla dile getirmiştir. Bu çalışmamızda şimdiye kadar üzerinde birçok inceleme yapılmış olan Yunus Emre'nin dizelerinden yola çıkılarak peygamberlere yapılan göndergeler incelenmiştir. Yunus Emre, özellikle Cumhuriyet'ten itibaren araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Sadece tasavvuf edebiyatında değil halk, divan ve yenileşme dönemi Türk edebiyatlarında da incelemeye konu olmuştur. Bu çalışma Yunus'un dizelerinin daha iyi anlaşılması, kültür seviyesinin farkına varılmasına yardımcı olacak gönderge kavramına dikkat çekmek amacıyla hazırlanmıştır. Yunus'un neredeyse tüm dizelerinin anlaşılmasında göndergeler anahtar durumundadır.

References to the Prophets in Yunus Emre's Poetry

Great poet of Turkish, symbol of love and tolerance, Yunus Emre lived in the last half of XIII. Century and at the beginning of XIV century. Yunus Emre, who preached the right way to the people, became the representative of peace, love, generosity, friendship, in other words, humanity. When read from this point of view his poetry is a source of pleasure for the readers. Such that, Yunus Emre has been read for more than seven hundred years not only in Anatolia but also all around the world with great pleasure. This is due to the structure of Yunus Emre's poems. Although what he said was not that original, his style was close to that of the folk. Yunus Emre found good Turkish synonyms for the Arabic and Persian religious terms which were difficult for many to understand. There have been several studies upon Yunus Emre's poetry. In this study, the references to the prophets in Yunus Emre's poetry were analysed. Yunus Emre got the attention of the researchers mainly starting from Republic period. He has been a topic for study not only in Sufi literature but also folkliterature, divan literature and innovation period Turkish literature. This study was prepared to draw attention to the reference concept which will help understand the verses of Yunus Emre better and realize the culturel level and his verses. References are key points to understand almost every verse of Yunus Emre.

PDF

___

Adıgüzel, Sedat. (2009). Modern Azerbaycan Edebiyatında Dede Korkut (Metinlerarası Çözümlemeler). Ankara: Fenomen Yayınları.
Akkaya, Hüseyin. (2010). Süleyman-Edebiyat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 38. 60-62. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Aktulum, Kubilay. (2007). Metinlerarası İlişkiler. İstanbul: Öteki Yayınları.
Aktulum, Kubilay. (2011). Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık. Ankara: Kanguru Yayınları.
Albayrak, Nurettin. (1995). Eyyûb-Edebiyat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 12. 17. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Alıcı, Mustafa. (2010). Şefaat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 38. 411-412. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Aydın, Mahmut. (2013). Zekeriyyâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 44. 210-211. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Bolay, Süleyman Hayri. (1988). Âdem. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 1. 358-363. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Çalışkan, Adem. (2004). Yunus Emre'nin Bir İlahisi ve Dilbilim Açısından İncelenmesi. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 5/12, 137-157.
Çelebi, İlyas. (1998). Hızır. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 17. 406-409. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Doğan, Ahmet. (2013). Yunus Emre Divanı'nda İdeal İnsan. Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8/13, 829-839.
Gökalp-Alpaslan, G. Gonca. (2007). Metinlerarası İlişkiler ve Gılgamış Destanı'nın Çağdaş Yorumları. İstanbul: Multillingual.
Gölpınarlı, Abdülbâki. (ty). Alevî-Bektâşî Nefesleri. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
Gündüz, Şinasi. (2010). Şît. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 39. 214-215. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Gürkan, Salime Leyla. (2013). Zebûr. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 44. 171-173. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Güvenç, Ahmet Özgür. (2014). Halk Anlatılarının Yeniden Yazımı Sürecinde Basat'ın Tepegöz'ü Öldürmesi Hikâyesi (1923-2013). Ankara: Gece Kitaplığı.
Güzel, Abdurrahman. (2006). Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı. Ankara: Akçağ Yayınları.
Harman, Ömer Faruk. (1994). Dâvûd. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 9. 21-24. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (1995). Eyyûb. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 12. 16-17. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2000a). İbrâhim. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 21. 266-272. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2000b). İdrîs. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 21. 478-480. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2000c). İlyâs. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 22. 159-162. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2000d). Îsâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 22. 465-472. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2001). İsmâil. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 23. 76-80. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2003). Lokman. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 27. 205-206. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2006). Mûsâ. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 31. 207-213. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2007). Nûh. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 33. 224-227. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2010). Süleyman. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 38. 56-60. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2012). Tûfan. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 41. 319-322. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2013a). Ya'kûb. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 43. 274-276. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2013b). Yûnus. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 43. 597-599. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Harman, Ömer Faruk. (2013c). Yûsuf. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 44. 1-5. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Kocakaplan, İsa. (1992). Açıklamalı Edebî Sanatlar. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Kur'an-ı Kerim Meâli (Hazırlayanlar: Halil Altuntaş; Muzaffer Şahin). (2011). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
Kurnaz, Cemal. (1998). Hızır-Edebiyat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 17. 411-412. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Pala, İskender. (1995). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
Pala, İskender. (2012). Tûfan-Türk Edebiyatı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 41. 322-323. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Şanlı, İsmet. (2009). Yunus Emre'nin İnsana, İnsanlığa Bakışı ve Günümüze Mesajları. Turkish Studies -International Periodical For The Languages, Literature And History Of Turkish Or Turkic, 4/2, 923-929.
Tatçı, Mustafa. (1997a). Yûnus Emre Dîvânı I (İnceleme). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Tatçı, Mustafa. (1997b). Yûnus Emre Dîvânı II (Tenkitli Metin). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Uludağ, Süleyman. (1998). Hızır-Tasavvuf ve Halk İnancı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 17. 409-411. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Uzun, Mustafa. (2000a). İbrâhim-Türk Edebiyatı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 21. 272-273. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Uzun, Mustafa. (2000b). Îsâ-Türk Edebiyatı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 22. 473-475. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Uzun, Mustafa. (2001). İsmâil-Türk Edebiyatı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 23. 80-82. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Uzun, Mustafa. (2003). Lokman-Türk Edebiyatı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 27. 206-208. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Uzun, Mustafa. (2013). Ya'kûb-Türk Edebiyatı. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 43. 276-277. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Yavuz, Salih Sabri. (2005). Mi'rac. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 30. 132-135. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Yavuz, Yusuf Şevki. (2007a). Nübüvvet. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 33. 279-285. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Yavuz, Yusuf Şevki. (2007b). Peygamber. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 34. 257-262. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Yavuz, Yusuf Şevki. (2010). Şefaat-İslam'da Şefaat. Türkiye Diyanet
Vakfı İslam Ansiklopedisi. C 38. 412-415. İstanbul: İslam Araştırmaları Merkezi.
Yılmaz, Ömer. (2013). Zaman ve Mekânı Aşan Söylemleriyle Yunus Emre'de İnsan Anlayışı. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (Özel Sayı), 153-168.