NÂBÎ’NİN MÜNŞEÂT’INDA YERLEŞİM YERLERİ ve DİYARBAKIR

Nâbî, Dîvân edebiyatı geleneği içerisinde hikemî tarzın en büyük temsilcisi olarak bilinmektedir. Yapılan yeni çalışmalar, onun daha iyi bir şekilde anlaşılmasını sağlayacaktır. Dîvân edebiyatında bir ekol sahibi olan Nâbî'nin âdeta bir külliyatı andıran Münşeât'ının bilim dünyasında bir bütün olarak çalışılması oldukça yenidir. Nâbî'nin Münşeât adlı eseri bir doktora tezi olarak hazırlanıp tamamlanmıştır. Bu makalede Münşeât'ta yerleşim yerleri ve özellikle de Diyarbakır şehrinin izleri aranmaya çalışılmıştır. Böylece Nâbî'nin şehirden/kentten beklentilerinin yanında bundan ne anladığı da anlaşılmış olacaktır. Münşeât'ta geçen "Kadîmden Diyâr-bekr'e küçük İstanbul didüklerinün ma'nâsı dahı zamân-ı devletinüzde zâhir oldı." ifadesi, Diyarbakır'ı övmek ve Osmanlı dönemindeki yerini ve önemini belirtmek için kullanılmış son derece mühim bir ifadedir. Bu ifade, ayrıca İstanbul ile aynı cümlede kullanılmış olan Diyarbakır'ın şâir ya da dönem için ehemmiyetini de gözler önüne sermektedir. Nâbî, Münşeât'taki mektuplarında bazı arkadaş, dost ve tanıdıklarına yer vermiştir. Bu kişilerin yaşadığı yerler de zorunlu olarak ilgili mektuplarda zikredilmiştir. Anılan yerler, mektubun gönderildiği kişinin karakter özelliklerine göre anlam kazanmaktadır. Böylece Nâbî'nin mekân içindeki insana/bireye bakışı ortaya çıkmaktadır. Mekân, orada hayatını sürdüren bireylere göre anlam kazanmaktadır. Bir mekânda yaşayan kişi ya da kişilerin zayıf karakterde olmaları, Nâbî tarafından eleştirilmiştir. Böyle bir durumda Nâbî, tercihini yaşanılan yerden yana kullanmıştır. Mekân, Nâbî için değerlidir. O, bazen insanın mekân içinde düzensizliğe sebep olduğunu düşünmektedir. Ama bu kaosa sebep olan insanın yeniden hizaya çekilmesinde en etkili unsur olarak yine insanı görmektedir.

The Residential Areas And Diyarbakir In Nabi's Munshaat

Nabi is known the greatest representative of the gnostic (hikemî) style in Diwan literature tradition. New studies will be provided for understanding him in a better way. Nabi who is the writer of Munsha'at which is almost resembling a corpus owns an école in Diwan literature. It is fairly new as a whole studying about Nabi’s works in science world. Nabi's work named Munsha'at has been prepared and completed as a doctorate thesis. In this article it has been studied and tried to search the marks of the settlement areas and especially Diyarbakir city according to Munsha'at. Thus it will be understood what Nabi understands from the city in addition to the expectations from the residential areas /cities. The following statement was used to commend Diyarbakir city in Munsha'at: “Diyarbakir was called “little Istanbul” in earlier times. The reason of this statement has been understood in your time.” This statement also shows the importance of Diyarbakir as a city which used with Istanbul in the same sentence according to poet or also for Ottoman period. Nabi explained some of his friends, fellows, and familiar persons in letters of his Munsha'at. These persons’ inhabited places are also necessarily mentioned in related letters. The mentioned places gain the meaning according to characteristics of the persons who have received the letters. Thus Nabi’s approaches about the human / person arise in space. The space gains the meaning according to the persons who are continuing their life there. The person or persons who live with poor character in a residential area has been criticized by Nabi. In such a situation, Nabi prefers his choises in favor of space where people live in. The space is so valuable for Nabi. He thinks sometimes that the human causes irregularity in residential area. But the human who causes this chaos is most effective element to enter in an order again.

PDF

___

Amîd, H. (1387). Ferheng-i Amîd. Tahran-İran: Müessese-i İntişârât-ı Emîr Kebîr.
Battal, Abtullah. (1997). İbn-i Mühennâ Lûgati. Ankara: TDK Yayınları.
Bilkan, Ali Fuat. (2007). Nâbî: Hayatı, Sanatı, Eserleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
Çaldak, Süleyman. (2004). Nergisî ve Nihâlistân’ı (İnceleme-Metin). Malatya: Özserhat Yayıncılık.
Devellioğlu, Ferit. (2006). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. (26. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları.
Derdiyok, İ. Çetin. (1997). Eski Edebiyatımızdan Günümüze Mektuplarda Biçim. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Dergisi. S. 415. 665-671.
Dilçin, Cem. (1983). Yeni Tarama Sözlüğü. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
Gibb, E. J. Wilkinson. (1999). Osmanlı Şiir Tarihi III-IV-V. Ankara: Akçağ Yayınları.
Gültekin, Hasan. (2007). Türk Edebiyatında İnşâ: Tarihî Gelişim-KuramSözlük ve Metin. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Haksever, Halil İbrahim. (1996). Eski Türk Edebiyatında Münşeâtlar ve Nergisî'nin Münşeât'ı. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Haksever, Halil İbrahim. (2009). Münşeâtlarda Yer Alan Tarîhî Bilgiler. Uşak Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi. c. 2. S. 1. s. 24-31.
İz, Fâhir. (1996). Eski Türk Edebiyatında Nesir. Ankara: Akçağ Yayınları.
Kalkışım, M. Muhsin. (2009). Tuhfetü’l-Haremeyn’de Mekân ve Şahsiyet İlişkisi. (Ed. Bakkal, Ali). Şair Nâbî Sempozyumu. Şanlıurfa: Şanlıurfa Belediyesi. Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü. S. 376-394.
Kanar, Mehmet; Kurtuluş, Rıza. (2000). İnşâ (Fars Edebiyatı). İslâm Ansiklopedisi. (c. XXII, 337-338). İstanbul: TDV Yayınları.
Karahan, Abdülkadir. (1947). Nâbî'nin El Yazısı, İmzası, Mührü ve Sûrnâme'sine Dâir. TDED. c. II. S. 1/2. 133-140.
Levend, Agâh Sırrı. (1984). Dîvân Edebiyatı: Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar. İstanbul: Enderun Kitabevi.
Mengi, Mine. (1991). Dîvân Şiirinde Hikemî Tarzın Büyük Temsilcisi: Nâbî. Ankara: AKM Yayınları.
Nâbî Yûsuf b. Abd-Allâh Ruhâvî. (1052-1124/1642-1712). Münşeât (A). Süleymaniye Ali Nihat Tarlan Koleksiyonu, No: 34 Sü-Tarlan 91.
Nâbî Yûsuf b. Abd-Allâh Ruhâvî. (1052-1124/1642-1712). Münşeât (M). Manisa İl Halk Kütüphanesi, 45 Hk 2774.
Nâbî Yûsuf b. Abd-Allâh Ruhâvî. (1052-1124/1642-1712). Münşeât (T). Tercüman Gazetesi Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, No: Y-202.
Nâbî. (1641 or 2-1712), Münşeât-ı Nâbî Efendi. Harvard College Library (USA). Houghton MS Turk 30. 011453767.
Oktay, Adnan. (2014). Nâbî’nin Münşeât’ı: İnceleme-Metin. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Onay, Ahmet Talât. (1993). Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. (Haz. Cemâl Kurnaz). Ankara: TDV Yayınları.
Redhouse, J. W.; Wells, C. (1880). Redhouse’s Turkish Dictionary, In Two Parts, English and Turkish And Turkish and English. London: B. Quaritch.
Sâmî, Şemseddîn. (1317). Kâmûs-ı Türkî. İstanbul: İkdâm Matbaası.
Steingass, F. (2005). A Comprehensive Persian-English Dictionary. İstanbul: Çağrı Yayınları.
Temo, Selim. (2011). Türk Şiirinde Taşra. İstanbul: Agora Kitaplığı.
Uzun, Mustafa. (2000). İnşâ (Türk Edebiyatı). İslâm Ansiklopedisi. (c. XXII, 338-339). İstanbul: TDV Yayınları.