TRABZON MEBÛSU ALİ ŞÜKRÜ BEY’İN TÜRK BASIN HAYATINDAKİ YERİ VE ENTELEKTÜEL KİMLİĞİ

Ali Şükrü Bey (1884-1923), dönemin önemli şahsiyetlerinden biridir. Bahriye subayı olmasına rağmen aktif bir siyasî ve basın hayatı olmuştur. İttihâd ve Terakkî Fırkası bünyesinde siyasî faaliyetlerde bulunmuş; son Osmanlı Meclis-i Mebûsan'ında ve TBMM'de Trabzon Mebûsu olarak yer almıştır. Millî Mücâdele'ye de katılmış; sonrasında Ankara'da fâil-i meçhûl bir cinâyete kurban gitmiştir. Daha ziyade muhalif kimliği ve öldürülmesiyle alakalı gelişmelerle gündeme gelmesine rağmen, aslında Ali Şükrü Bey'in basın hayatı çok daha zengin, hareketli ve dikkat çekicidir. İmtiyaz sahibi olduğu dergi ve gazete çıkarmış; farklı dergilerde ve gazetelerde tefrika hâlinde makaleler yayınlamıştır. İmtiyâz sahipliğini yaptığı "Gündoğuşu" dergisi ve "Tan" gazetesi dikkat çeken iki basın organıdır. Bunlarda tarih, medeniyet, eğitim ve siyasete dâir makaleleri bulunuyor. Bunların dışında "Donanma Mecmûası"nda onlarca makalesi neşredilmiştir. Ayrıca "İdman", "İstikbâl" ve "Sebilü'r-Reşâd" da makaleleri çıkmıştır. Aynı zamanda İngilizce'den tercüme ettiği tarih makaleleri de önemlidir. Kısacası Ali Şükrü Bey'in asıl özelliği yazarlığı ve entelektüel şahsiyetidir. Ali Şükrü Bey'in kaleme aldığı makaleleri konu olarak iki kısma ayrılabilir. Birinci kısımdakiler; döneminin siyasî, iktisadî, kültürel, sosyal, toplumsal, çocuk ve eğitim mevzuları hakkındadır. Bu makalelerinde öncelikle döneminin bu tür sorunlarını zengin bir muhtevayla ortaya koymuş; bunlara çözüm getirilmesi noktasında geniş tespitlere ve yorumlara da yer vermiştir. İkinci kısımdaki makaleleri ise Osmanlı, Türk ve dünya tarihi hususundadır. Tarih konuları hakkındaki makaleleri zengin tarih bilgisini ve yorumları ihtiva ediyor. Kısacası Ali Şükrü tarihe, devlete, topluma ve hayata dâir birçok konuda kalem oynatmış; fikir sarf etmiş başarılı bir müellif ve mütefekkir idi.

Trabzon City’s Deputy Ali Sukru Beg’s Position And Intellectual Status İn Turkish Press

Ali Şükrü Beg (1884-1923), is one of the important figures of his era. He was a naval officer nowadays he had an active political carrier. He took part in politics in Union and Progress (UP) and representing Trabzon city he was a member to the last Ottoman Parliament. He also participated Turkish Grand National Assembly in Ankara again representing Trabzon. He took part in National Struggle and later in Ankara killed by an unidentified murder. Despite focus on his opponent identity and way of assassination, actually Ali Sükrü Beg’s rich and active press works also are attractive. He published journals and newspapers which he was license holder and also was a column writer in different publications. The newspapers which he owed license “Gündoğuşu [Sun Rise]” journal and the paper “Tan [Breakdown]” are attractive. The publications contain articles regarding history, education, civilization and politics. In addition he published several articles in Navy Journal. Also he wrote in the newspapers such as; “Idman [Training]”, “İstikbal [Future]”, “Sebilü’r-Reşad”. Admittedly he also translated some significant English articles into Turkish. In short Ali Şükrü Beg’s actual characteristic was his authorship and intellectuality. Considering their subjects, it is possible to seperate Ali Şükrü Beg’s writings into two. The first group focus on facts such as period’s politic, economic, cultural, social, child education. Those works include extensive comments and analysis unearthing social inefficiencies. The second group are mostly related to Ottoman, Turkish and world history. His articles on history proves his strong background on history. As it is seen, Ali Şükrü Beg during his life wrote on history, state, society and other concepts. He was a successful author and thinker of his era.

PDF

___

Alkan, Necmettin/Üçüncü, Uğur (Haz.), Ali Şükrü Bey Hürriyet Uğruna 39 Yıl, Trabzon Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Trabzon 2015.
Alkan, Necmettin (Haz.), Ali Şükrü Bey’in Makaleleri: Medeniyet, Tarih ve Siyaset, Trabzon Büyükşehir Yayınları, İstanbul 2016.
Demirel, Ahmet, Ali Şükrü Bey’in Tan Gazetesi, İletişim Yayınları, İstanbul 1996
Abdurrahman Şeref, “Makâmât-ı Mübâreke Mes’elesi”, Gündoğuşu, 10 Nisan 1335[1 Nisan 1919], Sayı 2, s. 17-20.
Ali Rıza Seyfî: “Bir Gecenin Hatâları”, Gündoğuşu, 17 Nisan 1335[17 Nisan 1919], Sayı 3, 67-72.
Ali Şükrü Bey, “Gâzi Barbaros Hayreddin’inTürbesi ve Evkâfı”, Donanma, Haziran 1326 [1910], Sayı 4, ss. 290-295.
_____________, “Ticâret-i Bahriyye-i Osmani”, Donanma, Nisan 1326 [Nisan 1910], Sayı 2, ss. 102-109.
___________, “Keşşâf Yoldaşlığı”, İdman, 10 Mayıs 1329 [19 Mayıs 1913], Sayı 1, ss. 5-8; 1 Haziran 1329 [14 Haziran 1913], Sayı 2, ss. 24- 27; 1 Temmuz 1329 [14 Temmuz 1913], Sayı 4, ss. 64-66; 1 Eylül 1329 [14 Eylül 1913], Sayı 6-9, ss. 97-100.
____________, “Göktkepe’nin Zaptı ve Moskov Vahşeti”, Donanma, 24 Eylül 1331 [7 Ekim 1915], Sayı 61, ss. 972-974; 1 Teşrin-i Evvel 1331 [14 Ekim 1915], Sayı 62, ss. 369-371; 8 Teşrin-i Evvel 1331 [21 Ekim 1915], Sayı 63, ss. 1007; 22 Teşrin-i Sânî 1331 [5 Aralık 1915], Sayı 65, ss. 1038.
____________, “Dış Denizlerde Türkler 1: Bahr-i Muhît-i Atlâsîde Türk Gemicileri Kanarya Adalarının Zabtı”, Donanma, 11 Nisan 1334 [11 Nisan 1918], Sayı 112, ss. 1791-1793; “Dış Denizlerde Türkler 2: İngiltere’nin Kalbgâhında Türk Gemicileri-Felemenk, Danimarka, Norveç ve İzlanda’ya Akınlar”, 18 Nisan 1334 [18 Nisan 1918], Sayı 113, ss. 1806- 1809; “Dış Denizlerde Türkler 3: İngiltere’nin Kalbgâhında Türk Gemicileri - İrlanda’ya Akın, (Boltimor) Vurgunu”, 2 Mayıs 1334 [2 Mayıs 1918], Sayı: 115, ss. 1846-1848; “Dış Denizlerde Türkler 4: Türkler Amerika’da – “Newfoundland” Sularında!”, 9 Mayıs 1334 [9 Mayıs 1918], Sayı 116, ss. 1858-1860.
_____________, “Evet ve Hayır”, Gündoğuşu, 24 Nisan 1335 [24 Nisan 1919], Sayı 4, ss. 83-84. _____________, “Anadolu’nun Büyük ve Mukaddes Cihâdı”, Sebilü’rReşâd, 24 Eylül 1337 [24 Eyül 1921], Sayı 490, ss. 233-246. ____________, “Cevâbım”, Tan, 22 Kânûn-ı Sânî 1339 [22 Ocak 1923], Sayı 3, s. 4. ____________, “Celâl Nûrî Bey’”, Tan, 1 Mart 1339 [1 Mart 1923], Sayı 36, s. 2.
Alkan, Necmettin, “Ali Şükrü Bey’in Öldürülmesi ve İlgili Tartışmalar”, Ali Şükrü Bey Hürriyet Uğruna 39 Yıl, Necmettin Alkan/Uğur Üçüncü(Haz.), Trabzon 2015, s. 51-84.
Başkaya, Muzaffer, “Ali Şükrü Bey’in Yazarlığı, Yayıncılığı ve Yayınları”, Alkan/Üçüncü (Haz.), Ali Şükrü Bey. Hürriyet Uğruna 39 Yıl, Trabzon Büyükşehir Yayınları, İstanbul 2015, ss. 227-253.
“Çocuklarımızı Nasıl Terbiye İdelim?”, Gündoğuşu, 1 Nisan 1335[1 Nisan 1919], Sayı 1, s. 19-21.
“Hürriyet ve Ehl-i Kalem”, Gündoğuşu, 17 Nisan 1335[1 Nisan 1919], Sayı 3, s. 55.
“İnkitâʽ Vukuʽ Bulursa”, Tan, 29 Kânûn-ı Sânî 1339[29 Ocak 1923], Sayı 9, s. 1.
Isparta Mebûsu Cemâl Paşa, “Bir Tedkîk. Irk, Miliyet, Milletler”, Tan, 19 Kânûn-ı Sânî 1339, Sayı 5, s. 3.
Marie Corelli, “Saltana-ı Dünyeviyye”, Tan, 3 Şubat 1339, Sayı 13, Sayı 2, s. 2.
Mehmed Oğuz, “Tan”, Tan, 19 Kânûn-ı Sânî 1339, Sayı 2, s. 1.
“Mukaddeme”, Gündoğuşu, 1 Nisan 1325[1 Nisan 1919], Sayı 1, s. 1.
“Nejâd Ekrem”, Gündoğuşu, 1 Nisan 1335[1 Nisan 1919], Sayı 1, s. 14- 19.
“Türk Nezlesi”, Gündoğuşu, 24 Nisan 1335[24 Nisan 1919], Sayı 4, s. 79.
“Yirmi Milyon Senelik Bir Hikâye-i Tabî’at”, Gündoğuşu, 17 Nisan 1335[15 Nisan 1919], Sayı 3, s. 56-59.