XIX. YÜZYILIN SONU İLE XX. YÜZYILIN BAŞLARINDA KIRŞEHİR’İN İDARİ TAKSİMATI VE İKTİSADİ YAPISI

Şehir tarihi araştırmalarında, bölgenin araştırılan dönem içerisindeki idari taksimatı ve iktisadi yapısı oldukça önemlidir. Bu çalışmamızda Kırşehir’in XIX. Yüzyılın ikinci yarısından XX. Yüzyılın başlarına kadar olan süreç içerisinde ki idari taksimatı ve iktisadi yapısı incelenmiştir. İdari taksimat kısımda Kırşehir Sancağı’na bağlı kazalar, nahiyeler ve köyler hakkında kronolojik süreç takip edilerek önemli bilgiler verilmiştir. Ayrıca Kırşehir Sancağı’na yerleşmiş olan aşiretler ve iskân edilmiş olan muhacirlerin durumları ile ilgili bilgiler derlenmiştir. Çalışmamıza söz konusu olan Kırşehir Sancağı’nın iktisadi yapısında ise tarım, hayvancılık, dokumacılık, madencilik ayrı başlıklar altında incelenerek değerlendirme yapılmıştır. Özellikle dokumacılıkta Kırşehir için oldukça önemli bir değer olan halıcılık üzerinde durulmuştur. Kırşehir Sancağı’nda gerçekleşen kuraklığa da değinilmiş ve kuraklığın Kırşehir’in ekonomisini nasıl etkilediği değerlendirilmiştir. Çalışmamızda Osmanlı ve Cumhuriyet Arşivi belgeleri, Ankara Vilayet Salnameleri, Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye temel alınarak Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kırşehir’in idari taksimatı ve iktisadi yapısı hakkında geniş bilgi verilmiştir.

The Administrative System And Economic Structure Of Kırşehir At The End Of The 19th Century And The Beginning Of The 20th Century

In the city history researches, the administrative system and economic structure in the period under investigation of the region is very important. In this study, the administrative system and the economic structure of Kırşehir from the second half of the 19th century to the beginning of the 20th century have been examined. In the administrative part, important information has been given by following the chronological process about the districts, sub-districts and villages affiliated to Kırşehir Sanjak. In addition, the information about the tribes settled in the Kırşehir Sanjak and the situation of the immigrants who were inhabited has been compiled. In the economic structure of Kırşehir Sanjak which is the subject of our study, agriculture, livestock, weaving and mining have been examined under different titles. Especially carpet weaving is a very important value for weaving in Kırşehir. The drought that took place in the Kırşehir Sanjak especially has also been mentioned and how the drought affected the economy of Kırşehir. In our study, we have given extensive information about the administrative system and economic structure of Kırşehir from the Ottoman Empire to the Republic, based on documents of the Ottoman and Republican Archives, the yearbooks of the Ankara Province and Ottoman Empire.

PDF

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
Bab-ı Ali Evrak Odası, (BEO.): 1229/92151 (H. 6 Recep 1316 / M. 21 Kasım 1898); 1229/92151 (H. 6 Recep 1316 / M. 21 Kasım 1898); 1253/93956 (H. 26 Şaban 1316 / M. 9 Ocak 1899); 525/39355 (H. 4 Cemaziyelahir 1312 / M. 2 Aralık 1894); 3519/263863 (H. 1 Rebiülevvel 1327/ M. 23 Mart 1909).
Dahiliye İrade (DH.İD.): 183/26, (H. 6 Recep 1332 / M. 31 Mayıs 1914); 92/16 (H. 5 Muharrem 1330 / M. 27 Aralık 1911); 144/19 (H. 15 Cemaziyelevvel 1331 / M. 22 Nisan 1913).
Dahiliye Mektubi Kalemi (DH.MKT.): 1962/113, (H. 20 Zilkade 1309 / M. 15 Haziran 1892); 2265/11 (H. 28 Cemaziyelahir 1317 / M. 3 Kasım 1899); 2189/23 (H. 1 Zilhicce 1316 / M. 11 Nisan 1899); 1411/5 (H. 15 Recep 1304 / M. 9 Nisan 1887); 1411/87 (H. 17 Recep 1304 / M. 11 Nisan 1887); 1509/59 (H. 12 Ramazan 1305 / M. 23 Mayıs 1888); 345/60 (H. 22 Şaban 1312 / M. 17 Şubat 1895); 2592/2 (H. 15 Zilkade 1319 / M. 24 Şubat 1902); 2822/53 (H. 3 Cemaziyelevvel 1327 / M. 23 Mayıs 1909); 2115/11 (H. 24 Cemaziyelevvel 1316 / M. 10 Ekim 1898); 1962/113 (H. 20 Zilkade 1309 / M. 15 Haziran 1892).
Dahiliye Müteferrik (DH.MB..HPS.M.): 14/55 (H. 19 Şaban 1332 / M. 13 Temmuz 1914). Fotoğraflar (FTG.f.), 1768.
Hariciye Nezareti İdare (HR.İD.): 17/17 (H. 4 Şaban 1312 / M. 30 Ocak 1895).
İrade Dahiliye (İ.DH.): 1511/42 (H. 28 Muharrem 1333 / M. 17 Aralık 1914).
İrade Hususi (İ.HUS.): 42/75 (H. 22 Rebiülahir 1313 / M. 11 Ekim 1895).
Sadaret Mühimme Kalemi Evrakı (A.}MKT.MHM.): 219/55 (H. 8 Zilkade 1277 / M. 19 Mayıs 1861); 265/23, (H. 20 Zilhicce 1279 / M. 7 Haziran 1863); 503/20 (H. 29 Rebüilahir 1316 / M. 16 Eylül 1898); 471/76 (H. 12 Zilkade 1290 / M. 2 Ocak 1874).
Sadaret Nezaret ve Devair Evrakı (A.}MKT.NZD.): 353/21 (H. 9 Zilkade 1277 / M. 20 Mayıs 1861); 365/70 ( H. 29 Safer 1278 / M. 5 Eylül 1861); 419/13 (H. 18 Zilkade 1278 / M. 17 Mayıs 1862); 419/74 (H. 20 Zilkade 1278 / M. 19 Mayıs 1862).
Sadaret Umum Vilayet Evrakı (A.}MKT.UM.): 469/59 (H. 22 Şevval 1277 / M. 3 Mayıs 1861); 70/61 (H. 21 Şevval 1267 / M. 19 Ağustos 1851).
Şura-yı Devlet (ŞD.): 1340/19 (H. 16 Recep 1321 / M. 8 Ekim 1903).
Yıldız Arzuhal Jurnal (Y..PRK.AZJ), 22/157, (H. 10 Rebiülahir 1310 / M. 1 Kasım 1892)
Yıldız Esas Evrakı Defterleri (Y..EE..d..), 407.
Yıldız Komisyonlar Maruzatı (Y..PRK.KOM.); 5/31 (H. 23 Zilkade 1304 / M. 13 Ağustos 1887).
Yıldız Umumi (Y..PRK.UM..): 1/17 (H. 25 Şevval 1297 / M. 1 Kasım 1880); 10/22 (H. 14 Zilhicce 1304 / M. 2 Eylül 1887).
BCA, Fon Kodu: 30.18.1.1 Yer No: 12.60.13
BCA, Fon Kodu: 272.11 Yer No: 11.29.5
H. 1289/M. 1872 Tarihli Ankara Vilayet Salnamesi
H.1290/M. 1873 Tarihli Ankara Vilayet Salnamesi
H.1291/M. 1874 Tarihli Ankara Vilayet Salnamesi
H.1293/M. 1876 Tarihli Ankara Vilayet Salnamesi
H. 1299/M. 1882 Tarihli Ankara Vilayet Salnamesi
H.1308-1309/M. 1891 Tarihli Ankara Vilayet Salnamesi
H.1311/M. 1893 Tarihli Ankara Vilayet Salnamesi
H.1325/ M. 1907 Tarihli Ankara Vilayet Salnamesi
Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1266/M. 1847 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1271/M. 1855 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1272/M. 1856 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1273/M. 1857 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1274/M. 1858 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1276/M. 1860 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1278/M. 1861 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1279/M. 1861 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1280/M. 1863 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1281/M. 1864 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1282/M. 1865 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1283/M. 1866 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1284/M. 1867 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1285/M. 1868 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1286/M. 1869 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1287/M. 1870 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1289/M. 1872 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1291/M. 1874 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1292/M. 1875 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1295/M. 1878 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1306/M. 1889 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1307/M. 1890 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1308/M. 1891 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1309/M. 1892 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1310/M. 1892 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1311/M. 1893 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1312/M. 1894 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1313/M. 1895 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1314/M. 1896 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1315/M. 1897 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1316/M. 1898 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1317/M. 1899 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1318/M. 1900 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1319/M. 1901 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
H. 1333-1334/M. 1918 Salnâme-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye
1324 SENESİ MEADİN İSTATİSTİKÎ, Orman ve Maadin ve Ziraat Nezareti İstatistik İdaresi Neşriyatı, c.2, Sıra:4, Mahmud Bey Matbaası, Dersaadet 1326 R/1910.
AKBULUT, Mustafa Umut; Türkiye’de Devlet ve Tarım İlişkisi, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Giresun 2015.
ASLANAPA, Oktay, Türk Halı Sanatının Bin Yılı, İnkılâp Kitabevi, İstanbul 2005.
BALLI, Ergül; İkinci Meşrutiyet Dönemi Tarım Politikaları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1015.
BAYAR, Yener; 1873-1875 Orta Anadolu Kıtlığı, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2013.
CEVAD, Ali, Memâlik-i Osmaniyenin Tarih ve Coğrafya Lûgati, Mahmud Bey Matbaası, 1313 İstanbul.
DENİZ, Bekir, "Kırşehir Halıları", Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi III, İzmir 1984.
DİRİK, Kazım; Eski ve Yeni Türk Halıcılığı ve Cihan Halı Tipleri Panaroması, Alaeddin Kıral Basımevi, İstanbul 1938.
ERDOĞAN, Tuna; Osmanlı Devleti’nde Eyalett’ten Vilayet’e Geçiş 1864-1871 Vilayet Nizamnameleri, Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mardin 2014.
EROĞLU, Nuray, Kırşehir Kilimleri, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Van 2006.
İSMAİL, İbrahim, Türkiye’nin Sıhhı-İçtiami Coğrafyası Kırşehir Vilayeti, İstanbul 1925.
KARAÇAY, Çiğdem, Ankara Etnoğrafya Müzesi’ndeki Kırşehir Halıları, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2001.
KILINÇER, Yusuf İzzettin, Atatürk ve Kırşehir (1919-1938), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Ankara 2006.
KOÇ, Ercan; 19. YY’da Osmanlı Devleti’nde Tarım, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir 2005.
MISTANOĞLU, Nurhan, XIX. Yüzyılın İkinci Yarısında Kırşehir Sancağı, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2004.
ÖZ, Mehmet; “Osmanlı Klasik Döneminde Tarım”, Osmanlı, III, Ankara 1999, s.66-73.
PAMUK Şevket; Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2015.
PAMUK, Şevket; Osmanlı-Türkiye İktisadi Tarihi 1500-1914, İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
PAŞAOĞLU, Derya Derin, Nogaylar, Nogay Göçleri ve Türkiye’deki İskânları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2009.
QATAERT, Donald; (Çev. Salih Kış), “Gelişim Açmazı: 1888-1908 Osmanlı Türkiye’sinde Ziraat Bankası ve Ziraat Reformu”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S:29, Bahar 2011, s.461-481.
SAMİ, Şemseddin , Kamûsü’l-Alâm, V,VI, Mihran Matbaası, İstanbul, 1311(1894).
SEZEN, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Ankara 2017.
ŞENER, Muzaffer, SAKALLI Bayram, Keskin, Keskinliler Kültür ve Yardımlaşma Derneği, Ankara 1995.
TARIM, Cevat Hakkı, Kırşehir Tarih ve Coğrafya Lügatı, Kırşehir Vilayet Matbaası, Kırşehir 1940.
TC. DÂHİLİYE VEKÂLETİ, Son Taksimatı Mülkiyede Köylerimizin Adları, Ankara 1928.
ÜNAL, Mehmet Akif; Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Tarihi, Fakülte Kitabevi, Isparta 2017.
VAHABOĞLU, Pelin, Kırşehir İli El Dokuması Halılarındaki Teknik, Desen ve Komposizyon Özelliklerinin İncelenmesi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2014.
YAŞA, Memduh; Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi 1923-1978, Akbank Kültür Yayını, İstanbul 1980.