64 NUMARALI KIBRIS MUFASSAL TAHRİR DEFTERİNE GÖRE TUZLA NAHİYESİ
Lefkoşa Kalesi’nin 9 Eylül 1570 tarihinde düşmesiyle birlikte Lefkoşa merkez sancak olmak üzere Girne ve Baf sancakları teşekkül edilerek Ada’da Osmanlı idarî teşkilâtı kurulmaya başlanmıştır. 1 Ağustos 1571 tarihinde Magosa zapt edilip Kıbrıs adası tamamıyla Osmanlı topraklarına fiilen katıldıktan sonra, idarî teşkilatlanma tamamlanmıştır. Kıbrıs'ın savunmasında tımarlı sipahilerden istifade edebilmek için Anadolu Beylerbeyliği’nden Alaiye, Karaman Beylerbeyliği’nden İç-il, Dulkadir Beylerbeyliği’nden Sis ve Halep Beylerbeyliği’nden Tarsus sancakları Kıbrıs’a dahil edilmiştir. Böylece Kıbrıs Beylerbeyiliği diğer Beylerbeyilikleri arasında “ada merkezli” ilk üst idari birim olarak Osmanlı teşkilat tarihindeki yerini almıştır. Kıbrıs'ın fethinden sonra 9 Ekim 1571’de başlanan Kıbrıs Eyaleti’nin tahriri 18 Ekim 1572'de tamamlanmıştır. Tahrir kayıtlarını ihtiva eden Kıbrıs’ın ilk tahrir defteri Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü Kuyud-ı Kadime Arşivi'nde 64 numara ile kayıtlıdır. Kıbrıs'taki idari birimler defterde sırasıyla, Lefkoşa, Magosa, Mesariye, Karpas, Girne, Pendaye, Hırsofu, Baf, Evdim, Limasol, Mazoto ve Tuzla nahiyeleri şeklinde verilmiştir. Bu defterin 431-437. sayfaları arasındaki kayıtlar Tuzla nahiyesine aittir. Bu çalışmada defter kayıtlarına dayalı olarak Tuzla nahiyesi köylerinin adı, sayısı, tahmini nüfusu, yetiştirilen ürünler ve alınan vergiler ortaya konulmaya çalışılacaktır.
The Tuzla District According to the Cyprus Detailed Cadastral Record Book 64
When the Lefkoşe (Nicosia) Fortress was lost on September 9, 1570, the Girne and Baf Sanjaks were organized and Nicosia was made the center sanjak, which altogether constituted the Ottoman Administration on the Island. When Magosa was captured on August 1, 1571 and the whole of the island was included de facto in the Ottoman territory, the administrative organization was completed. In order to benefit from the Timar Holders to defend Cyprus, Alaiye from the Anadolu Governors Unit, İçil from the Karaman Governors Unit, Sis from Dulkadir Governors Unit, and Tarsus Sanjaks from Aleppo Governors Unit were included within the territory of Cyprus. In this way, the Cyprus Governors Unit was included in the Ottoman Organizational history as the first upper-level administrative unit “with its center on an island”. The Cadastral Record Book of Cyprus, which was started on October 9, 1571, after the conquest of Cyprus, was completed on October 18, 1572. The first Cadastral Record Book that included the registers of Cyprus is registered in Title Deed and Cadaster General Directorate, in Kuyud-ı Kadime Archives with the number 64. The administrative units in Cyprus were mentioned as Lefkoşa, Magosa, Mesariye, Karpas, Girne, Pendaye, Hırsofu, Baf, Evdim, Limasol, Mazoto and Tuzla. The registers on pages between 431-437 in this book belong to Tuzla District. In the present study, the names, numbers, estimated population, the cultivated crops and the taxes received will be determined based on the Cadastral Record Book.
___
- Akdağ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi II, İstanbul 1977.
- Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri I,
İstanbul 1990.
- Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri VII,
İstanbul 1994.
- Alasya, Halil Fikret, Kıbrıs Tarihi ve Kıbrıs’ta Türk Eserleri, Ankara
1964.
- Barkan, Ömer Lütfi, “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı
Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, C. X, İstanbul 1953, s. 1-26.
- Barkan, Ömer Lütfi, “Tımar”, İslam Ansiklopedisi, C. XII/I, İstanbul
1993, s. 286-332.
- Barkan, Ömer Lütfi, XV ve XVI Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda
Ziraî Ekonominin Hukukî ve Malî Esasları, Kanunlar, İstanbul 1943.
- Bilgi, Nejdet, “Temettuat Defterlerine Göre XIX. Yüzyılın Ortalarında
Salihli”, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXIII, S. 1, (Temmuz 2008), s. 37-90.
- Bilgili, A. Sinan, XVI. Yüzyılda Tarsus Sancağı ve Tarsus Türkmenleri
(Varsaklar), (Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul 1994.
- Bostan, İdris, “Kıbrıs Seferi Günlüğü ve Osmanlı Donanmasının Sefer
Güzergâhı”, Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi (Yayına Hazırlayanlar: Ali
Ahmetbeyoğlu - Erhan Afyoncu), İstanbul 2001, s. 11-38.
- Braudel, Fernand, Akdeniz ve Akdeniz Dünyası II, (nşr. M. A. Kılıçbay),
İstanbul 1989.
- Çağatay, Neşet, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Reaya’nın Mirî Arazide
Toprak Tasarrufu ve İntikâl Tarzları”, IV. Türk Tarih Kongresi 10-14 Kasım
1948, Kongreye Sunulan Tebliğler, Ankara 1952, s. 426-432.
- Çağatay, Neşet, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Reayadan alınan Vergi ve
Resimler”, DTCFD, V/5, (Kasım-Aralık 1947), s. 438-511.
- Çelik, Şenol, Osmanlı Taşra Teşkilatında İçel Sancağı (1500-1584),
(Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul 1994.
- Çiçek, Kemal, "Larnaka", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.
27, Ankara 2003, s. 105-107.
- Çiçek, Kemal, "Osmanlı Tahrir Defterlerinin Kullanımında Görülen Bazı
Problemler ve Metod Arayışları", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 97,
(Ağustos 1995), s. 93-112.
- Darkot, Besim, “Kıbrıs,” İslam Ansiklopedisi VI. , İstanbul 1993, s. 672-
676.
- Dündar, Recep, "64 Nolu Mufassal Tahrir Defterine Göre Kıbrıs
Eyaletinde Küçük İşletmeler", International Conference on Research in
Education and Science (ICRES), May 18 - 21, 2017 Ephesus-Kusadasi/Turkey,
s. 705-718.
- Dündar, Recep, Aydın, Mesut, 958 Numaralı Kıbrıs Tımar Yoklama
Defteri (9 Cemâzi-yel-evvel 1241/20 Aralık 1825), Fırat Üniversitesi Orta Doğu
Araştırmaları Merkezi, Elazığ 2014.
- Dündar, Recep, Kıbrıs Beylerbeyliği (1570-1670), (Basılmamış Doktora
Tezi), Malatya 1998.
- Emecen, Feridun M. , “Kıbrıs’ta İlk Osmanlı İdari Yapılanması”, Dünden
Bugüne Kıbrıs Meselesi, (Yayına Hazırlayanlar: Ali Ahmetbeyoğlu-Erhan
Afyoncu), İstanbul 2001, s. 47-58.
- Emecen, Feridun M. , XVI. Asırda Manisa Kazası, Ankara 1989.
Erdoğru, M. Akif, "1572 Yılında Karpaz Köyleri Üzerine", Kıbrıs'ta
Osmanlılar II, Lefkoşa 2009, s. 13-46.
- Erdoğru, M. Akif, "Lefkoşa Kalesinin Türkler Tarafından Fethine dair
Tarihsiz Eski Türkçe El Yazması Bir Metin: Kıbrûs Fethi Mektûbı", Kıbrıs'ta
Osmanlılar, Lefkoşa 2008, s. 86-93.
- Erdoğru, M. Akif, "Osmanlı Kıbrıs'ında Pamuk Tarımı (1572-1640),
Kıbrıs'ta Osmanlılar, Lefkoşa 2008, s. 286-309.
- Erdoğru, M. Akif, "Osmanlı Kıbrıs'ında Tuz Üretimi ve Sorunları 1580-
1640", Kıbrıs'ta Osmanlılar, Lefkoşa 2008, s. 273-285.
- Ergenç, Özer, “Osmanlı Şehirlerindeki Yönetim Kurumlarının Niteliği
Üzerinde Bâzı Düşünceler”, VIII. Türk Tarih Kongresi, (Ankara, 11-15 Ekim
1976), Kongreye Sunulan Bildiriler II, Ankara 1981, s. 1265-1274.
- Ergin, Osman, Türk Şehirlerinde İmâret Sistemi, İstanbul 1939.
- Ergin, Osman, Türkiye’de Şehirciliğin Tarihi İnkişafı, İstanbul 1936.
- Faroqhi, Suraiya, "Tavation and Urban Activities İn Sixteenth Century
Anatolia", İnternational Journal of Turkish Studies I, (1979-1980), s. 19-53.
- Faroqhi, Suraiya, Osmanlı’da Kentler ve Kentliler, Kent Mekânında
Ticaret ve Gıda Üretimi 1550-1650, (nşr. N. Kalaycıoğlu), İstanbul 1994.
- Gazioğlu, Ahmet C. , Kıbrıs’ta Türkler (1570-1878) 308 Yıllık Türk
Dönemine Yeni Bir Bakış, Lefkoşa 1994.
- Genç, Mehmet, "Mukataa", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C.
31, Ankara 2006, s. 129-132.
- Gökbilgin, Tayyip, “XV. yy. Başlarında Trabzon Livası ve Doğu
Karadeniz Bölgesi”, Belleten, XXVI/102, (Nisan 1962), s. 293-337.
- Göyünç, Nejat, "Hâne Deyimi Hakkında", İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Tarih Dergisi, S. 32, s. 331-348.
- Göyünç, Nejat, “Söz Derlenmesi ve Arşiv Belgeleri”, Birinci Millî Kültür
Şûrası, 23-27 Ekim 1982, Ankara 1982, s. 439-440.
- Göyünç, Nejat, “Türk Hizmetine Giren Bazı Kıbrıs Müdafileri”,
Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi, (14-19 Nisan 1969) Türk
Heyeti Tebliğleri, Ankara 1971, s. 105-109.
- Göyünç, Nejat, XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, İstanbul 1969.
- Güçer, Lütfü, “XV-XVII. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğu’nda Tuz
İnhisarı ve Tuzlaların İşletme Nizami”, İktisat Fakültesi Mecmuası, 23/1-2,
(İstanbul 1963), s. 97-143.
- Güçer, Lütfü, XV ve XVI. Asırlarda Osmanlı İmparatorluğunda Hububat
Meselesi ve Hububat’dan Alınan Vergiler, İstanbul 1964.
- Hinz, Walther, İslâmda Ölçü Sistemleri, (nşr. A. Sevim), İstanbul 1990.
- Hill, George, A. History of Cyprus IV, The Ottoman Provence. The
British Colony 1571-1948, (nşr. H. Luke), Cambirdge 1940-52.
- İnalcık, Halil, “Osmanlı Metrolojisine Giriş”, Türk Dünyası
Araştırmaları Dergisi, S. 73, (nşr. E:B:Özbilen), (İstanbul 1991), s. 21-50.
- İnalcık, Halil, “Osmanlı Pamuklu Pazarı, Hindistan ve İngiltere: Pazar
Rekabetinde Emek Maliyetinin Rolü”, Osmanlı İmparatorluğu-Toplum ve
Ekonomi, İstanbul 1993, s. 259-318.
- İnalcık, Halil, “Osmanlılarda Raiyyet Rüsûmu”, Osmanlı İmparatorluğu-
Toplum ve Ekonomi, İstanbul 1993, s. 31-66.
- İnalcık, Halil, “Ottoman Policy And Admınıstratıon In Cyprus After The
Conquest”, Milletlerarası Birinci Kıbrıs Tetkikleri Kongresi, (14-19 Nisan
1969) Türk Heyeti Tebliğleri, Ankara 1971, s. 59-79.
- İnalcık, Halil, Sûret-i Defter-i Sancak-ı Arvanid, Ankara 1987.
- Jennigs, Ronald C. , Chiristians and Muslims in Ottoman Cyprus and the
Mediterranean World 1571-1640, New York University Press 1993.
- Kılıç, Orhan, Van Sancağı (1548-1648), (Basılmamış Doktora tezi),
Elazığ 1994.
- Kuban, Doğan, “Anadolu Türk Şehri, Târihî Gelişmesi, Sosyal ve fiziki
özellikleri üzerinde bâzı gelişmeler”, Vakıflar Dergisi VII, (Ankara 1968), s. 53-
74.
- Öz, Mehmet, “Tahrir Defterlerinin Osmanlı Tarihi Araştırmalarında
Kullanılması Hakkında Bazı Düşünceler”, Vakıflar Dergisi, XXII, Ankara 1991,
s. 429-439.
- Özdeğer, Hüseyin, XVI. Yüzyıl Tahrir Defterlerine Göre Antep’in Sosyal
ve Ekonomik Durumu, İstanbul 1982.
- Pakalın, M. Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü I, İstanbul 1983.
- Pakalın, M. Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü II, İstanbul 1983.
- Pakalın, M. Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III, İstanbul
1983.
- Safvet, “Kıbrıs’ın Fethi Üzerine Vesikalar”, Tarih-i Osmânî Encümeni
Mecmuası, S. 19, İstanbul 1331, s. 1177-1193.
- Sahillioğlu, Halil, “Bâd-ı Hevâ”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam
Ansiklopedisi, C. IV, İstanbul 1991, s. 416-418
- Sahillioğlu, Halil, “Osmanlı İdaresinde Kıbrıs’ın İlk Yılı Bütçesi”,
Belgeler, IV/7-8, (1967), Ankara 1969, s. 1-35.
- Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul 2011
- Ünal, Mehmet Ali, XVI. Yüzyılda Harput Sancağı (1518-1566), Ankara
1989
- Yediyıldız, Bahaeddin, Ordu Kazası Sosyal Tarihi, Ankara 1985