21979

SELÇUKLU ÇAĞINDA ZEHİRLE SUİKAST ÜZERİNE NOTLAR

Selçuklu Çağı, Türk tarihinin en hareketli dönemlerinden biri olmuştur. Bu hareketlilik, siyasi ihtiraslar ve saltanat kavgaları bağlamında da kendini göstermiştir. Türk devlet geleneğinde yasayla kayıt altına alınmış bir başa geçme sistemi olmadığından hükümdarlar ve halefleri arasındaki mücadelede rakibi savaşla bertaraf etme dışında farklı yöntemler uygulanmıştır. Tahta geçmek için rakibini zehirle öldürme, bu süreçte en kesin çözüm yollarından biri olarak görülmüş ve yaygın olarak kullanılmıştır. Baba, oğul ve kardeşler arasında muhteris idare adamlarının da telkini ve teşvikiyle gerçekleşen bu durum, devletin güçlü olduğu dönemlerde siyasi boşluklara ya da fetret devirlerine sebep olduğundan devletin bekasını olumsuz etkilemiştir. Zehirle öldürmenin, hanedan üyeleri dışında ümerâ ve ekâbir arasındaki rekabette de en yaygın bertaraf etme metodu olduğu görülmektedir. Dolayısıyla bu olayların anlatılması, Selçuklu Çağı’nın kriminal haritasının büyük ölçüde ortaya çıkmasını sağlayacaktır. Bu makalede, Selçuklular zamanında zehirle suikast yönteminin detayları, usul ve esasları ortaya konmaya çalışılacaktır.

Notes About Assassination With Poıson In The Saldjukid Age

Saldjukid period is one of the most active periods of Turkish history. This mobility has also manifested itself in the context of political ambitions and struggles for reign. Since there was no system of succession registered in the Turkish tradition by law, in the struggles between rulers and successors, different methods have been applied apart from eliminating the rivals with a battle. Killing the opponent with poison in order to obtain the reign was seen as one of the most definitive solutions in this process. Because of the incitement of some state officials, this situation which occurred between father, son and brothers adversely affected survivability of the state when it was in strongest age, and even caused interregnum periods. The method of killing with poison is the most common disposal method in the competition not only among dynastic members but also between statesmen. For this reason, focusing on these events will reveal the criminal map of the Saldjukid period to a great extent. In this article, it will be tried to put forth the details, procedures and principles of assassinations with poison in Saldjukids age.

PDF

___

AHMED B. MAHMUD, Selçuk-nâme, Haz. Erdoğan Merçil, c. II, Kervan Yayınları, İstanbul 1977.
AHMED EFLAKÎ, Menâkibü’l Arifin, Çev. Tahsin Yazıcı, c. I-II, Hürriyet Yayınları, İstanbul 1973.
AKSARAYÎ, Kerimüddin Mahmud, Musâmeratü’l Ahbar, Çev. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara, 2000.
ANONİM, Baypars Tarihi, Çev. Şerafeddin Yaltkaya, TTK Yayınları, Ankara 2000.
ANONİM, Selçuknâme, (Anadolu Selçukluları Devleti Tarihi III), neşr. ve trc. F. Nafiz Uzluk, Örnek Matbaası, Ankara 1952.
ANONİM, Moğolların Gizli Tarihi, Çev. Ahmet Temir, TTK Yayınları, Ankara 1986.
BARTHOLD, V. V., Moğol İstilasına Kadar Türkistan, Haz. Hakkı Dursun Yıldız, TTK Yayınları, Ankara 1990.
BAYBARS EL-MANSURÎ, Tuhfetü’l Mulukiyye fi’d Devleti’il Turkiyye, (1252-1312), Çev. Hüseyin Polat, TTK Yayınları, Ankara 2016.
COLLARD, Franck, Ortaçağda Zehir ve Cinayet, Çev. Mustafa Daş, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2005.
EBU’L FEREC İBNÜ’L-İBRÎ, Tarihu Muhtasari’d-Düvel, Çev. Şerafeddin Yaltkaya, TTK Yayınları, Ankara 2011.
EBU’L FEREC İBNÜ’L-İBRÎ, Abu’l Farac Tarihi, Çev. Ö. Riza Doğrul, c. I-II, TTK Yayınları, Ankara 1999.
EL-BONDARÎ, FETH B. ALİ B. MUHAMMED, Zübdatü’n Nusra ve Nuhbatü’l Usra, (Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi), Çev. Kıvameddin Burslan, TTK Yayınları, Ankara 1943.
ELVAN ÇELEBİ, Nâme-i Kudsi (Kutsal Kitap) Menakibu’l Kudsiyye (Kutsal Menkabeler), İkinci Kitap, Haz. Mertol Tolum, Çizgi Kitabevi, İstanbul 2017.
FİRDEVSÎ, Şehnâme, Çev. Necati Lugal, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2009.
GORDLEVSKİ, V., Anadolu Selçuklu Devleti, Çev. Azer Yaran, Onur Yayınları, Ankara 1988.
HAMDULLAH MÜSTEVFİ-İ KAZVİNÎ, Tarih-i Güzide, (Zikr-i Padişahan-ı Selçukliyan), Ed. Erkan Göksu, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul 2015.
HONİGMANN, Ernest, Bizans Devleti’nin Doğu Sınırı, Terc. Fikret Işıltan, TTK Yayınları, Ankara 1970.
İBN BATTUTA, EBU ABDULLAH MUHAMMED, İbn Battuta Seyahatnâmesi, c. I, Çev. A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2000.
İBN BİBÎ, el-Evâmiru’l Alâ’iyye fi’l Umûri’l-Alâ’iyye, (Selçuknâme), Çev. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara 2014.
İBN HALDUN, Mukaddime, c. I, Haz. Süleyman Uludağ, Dergâh Yayınları, İstanbul 2007.
İBN KESİR, el-Bidaye ve’n Nihaye (Büyük İslam Tarihi), c. IV, VII, IX, X, XI, XII, XIII, XIV, Çev. M. Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul 1994.
İBN SİNA, El-Kânûn Fi’t-Tıbb, c. V, Çev. Esin Kâhya, AKM Yayınları, Ankara 2014.
İBN TAĞRIBERDÎ, en-Nücumu’z Zahire, (Parlayan Yıldızlar), Çev. Ahsen Batur, Selenge Yayınları, İstanbul 2013.
İBNÜ’L-ESİR, El-Kamil fi’t Tarih, c. II, VIII, IX, X, XI, Çev. M. Beşir Eryarsoy, Ahmet Ağırakça, Abdülkerim Özaydın, Bahar Yayınları, İstanbul 1989.
İBNÜ’L-EZRAK, Tarih-i Meyyafarikin, (Mervani Kürtleri Tarihi), c. I, Çev. M. Emin Bozarslan, Koral Yayınları, İstanbul 1990.
İBNÜ’L VERDÎ, Bir Ortaçağ Şairinin Kaleminde Selçuklular, Tercüme ve Notlar: Mustafa Alican, Kronik Yayınları, İstanbul 2017.
KAFESOĞLU, İbrahim, Büyük Selçuklu İmparatoru Sultan Melikşah, MEB Basımevi, İstanbul 1973.
KAFESOĞLU, Türk Milli Kültürü, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1984. KARLIĞA, H. Bekir, “İbn Cülcül”, İslam Ansiklopedisi, c. 19, TDV Yayınları, İstanbul 1999, s. 403-404.
KAŞGARLI MAHMUD, Divânü Lugat-it Türk Tercümesi, c. I, III, Çev. Besim Atalay, TDK Yayınları, Ankara 1985-1986.
KEYKÂVUS, Kabusnâme, Haz. Orhan Şaik Gökyay, Kabalcı Yayınları, İstanbul 2006.
KÖPRÜLÜ, M. Fuad, “Yıldırım Beyazıd’ın Esareti ve İntiharı Hakkında”, Belleten, c. I/2, (1937), s. 591-603.
KÖYMEN, M. Altay, Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi, (Kuruluş Devri), c. I, TTK Yayınları, Ankara 2000.
MARCO POLO, Marco Polo’nun Geziler Kitabı, Çev. Ömer Güngören, Yol Yayınları, İstanbul 1985.
MERÇİL, Erdoğan, Gazneliler Devleti Tarihi, TTK Yayınları, Ankara 1989.
MİKHAİL PSELLOS, Mikhail Psellos’un Khronographia’sı, Çev. Işın Demirkent, TTK Yayınları, Ankara 1992
MİRHAND, MUHAMMED B. HAVENDŞAH B. MAHMUD, Ravzatu’s Safa fi Sireti’l Enbiya ve’l Mülük ve’l Hulefa, (Tabakat-ı Selçukiyye), Tercüme ve Notlar: Erkan Göksu, TTK Yayınları, Ankara 2015.
MİSKEVEYH, EBU ALİ AHMED B. MUHAMMED, Tecâribü’l Ümem, c. III, Terc. Kıvameddin Burslan, Yay. Haz. M. Şeker-R. Savaş-S. Genç-A. Ertuğrul, TTK Yayınları, Ankara 2016.
MÜNECCİMBAŞI AHMET, Camiu’d-Düvel (Selçuklular Tarihi), c. II, Yay: Ali Öngül, Akademi Kitabevi, İzmir 2001.
MÜVERRİH KİRAGOS, Ermeni Müverrihlerine Nazaran Moğollar, Trc. Gürsoy Solmaz, Elips Kitap, Ankara 2009.
MÜVERRİH VARDAN, Türk Fetihleri Tarihi (889-1269), Trc. H. D. Andreasyan, Post Yayınları, İstanbul 2017.
NİKETAS KHONİATES, Historia,(Ioannes ve Manuel Komnenos Devirleri), Çev. Fikret Işıltan, TTK Yayınları, Ankara 1995.
NİZAMÜLMÜLK, Siyasetnâme, Çev. Mehmet Altay Köymen, TTK Yayınları, Ankara 2016.
OKUMUŞ, Necdet, “Panzehir”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 34, TDV Yayınları, İstanbul 2007, s. 159-160.
ÖZGÜDENLİ, Osman Gazi, “Reşidüddin Fazlullah”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, c. 35, TDV Yayınları, İstanbul 2008, s. 19-21.
PLANO CARPİNİ, Plano Carpini’nin Moğolistan Seyahatnâmesi, (1245- 1247), Çev. Ergin Ayan, Gece Kitaplığı, Ankara 2015.
RAVENDÎ, MUHAMMED B. ALİ B. SÜLEYMAN, Rahatus’ Sudûr ve Ayetüs- Sürûr, (Gönüllerin Rahatı ve Sevinç Alameti), c. I, Çev. Ahmet Ateş, TTK Yayınları, Ankara 1999.
RAWLİNSON, G., The World's Great Classics: Ancient History, Colonial Press, New York, 1899.
REŞİDÜDDİN FAZLULLAH, Câmi’ü’t Tevarih (Selçuklu Tarihi), Çev. Erkan Göksu-H. Hüseyin Güneş, Selenge Yayınları, İstanbul 2011.
SPULER, Bertold, İran Moğolları, Çev. Cemal Köprülü, TTK Yayınları, Ankara 2011.
SÜRYANİ MİHAİL, Vekayinâme, Çev. H. D. Andreasyan, 1944 (Basılmamış TTK Nüshası).
SYKES, P. M., A History of Persia, vol. I, Macmillan And Co, London 1915.
ŞEŞEN, Ramazan, Selahaddin Eyyubi ve Devlet, Çağ Yayınları, İstanbul 1987.
ŞİKARÎ, Karamannâme, (Zamanın Kahramanı Karamanilerin Tarihi), Haz. Metin Sözen-Necdet Sakaoğlu, Lebib Yalkın Yayınları, İstanbul 2005.
TABERÎ, Ebu Cafer Muhammed İbn Cerir, Tarih-i Taberi, c. III, Çev. M. Faruk Gürtunca, Sağlam Yayınları, İstanbul ts.
TAŞAĞIL, Ahmet, Göktürkler, c. I, III, TTK Yayınları, Ankara 2003-2004.
TURAN, Osman, Selçuklular Zamanında Türkiye, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 1996.
URFALI MATEOS, Urfalı Mateos Vekayinâmesi (952-1156) ve Papaz Grigor’un Zeyli (1136-1162), Çev. Hrant D. Andreasyan, TTK Yayınları, Ankara 1987.
UZUNÇARŞILI, İ. Hakkı, Osmanlı Devlet Teşkilatına Medhal, TTK Yayınları, Ankara 1988.
YUSUF HAS HACİB, Kutadgu Bilig, c. II, Çev. Reşit Rahmeti Arat, TTK Yayınları, Ankara 1959.
ZEYDAN, Corci, İslam Uygarlıkları Tarihi, c. I, Çev. Nejdet Gök, İletişim Yayınları, İstanbul 2012.