ORTAÇAĞ EKONOMİK EKOSİSTEMİNDE YEMEN’İN KONUMLANDIRILMASI

Ortaçağ’da üç sacayağına sahip bir Yemen ekonomisi modeli karşımıza çıkmaktadır. Birinci ayak, ülkenin dış dünyaya işlenmemiş olarak pazarladığı mallardan müteşekkildir. Bu malların bir kısmı tarım ve hayvancılık yolu ile üretilirken bazıları da çeşitli yollarla (balıkçılık, toplayıcılık, madencilik vs.) doğadan elde edilir. Yemen ekonomisinin ikinci ayağını ise dışarıya işlenmiş ürün olarak satılan mallar (kılıç, kap-kacak, deri, tekstil vs.) oluşturur. Ülke, bu ürünleri elde etmek için kullandığı hammaddelerin bir kısmını kendi bünyesinden elde ederken önemli bir kısmını da dışarıdan ithal eder. Ekonomideki üçüncü ayak, ülkenin bulunduğu eko-stratejik konumla ilgilidir. Yemen halkı, bu konumun kendilerine sağladığı avantajı iyi kullanır ve mal mübadeleleri, gümrük, taşımacılık faaliyetleriyle paraya dönüştürür. Öte yandan Yemenli tüccarlar geniş bir coğrafyada faaldirler, hatta bazı yerlerde –Afrika Boynuzu, Doğu Afrika sahilleri, Madagaskar Adası– ticari hegemonya oluşturmuşturlar. Tüm bunların dışında, şehirleşmesiyle ve belli bir refah seviyesini yakalamış, lüks yaşamı seven kitleleriyle Yemen, dış dünyadan yaptığı satınalmalar ile de ekonomik ekosisteme katkıda bulunur.

Positioning Of Yemen In The Medieval Economic Ecosystem

Yemen economy model appeared in the Medieval with its three focal points. First one was composed of the goods the country markets as raw materials to the outside World. Some of these goods were produced by means of agriculture and animal husbandry, while others were obtained from nature in various ways (fishing, gathering, mining etc.). The second focal point of Yemen economy was formed from goods (sword, pots and pans, leather, textile, etc.) which were sold to outside World as processed products. The country gathered some of its own raw materials in order to obtain these products, while importing a significant portion of them from the outside. The third focal point in the economy was about the eco-strategic location of the country. The people of Yemen made good use of the advantages that this location gave them and turned their goods into money through good exchanges, customs, and transportation activities. On the other hand, Yemeni merchants were active in a wide geographical area. Even in some places - the Horn of Africa, East African coasts, Madagascar Island – they have created commercial hegemony. Apart from all these, Yemen, with its urbanization and luxury-loving masses that have caught a certain level of prosperity, contributed to the economic ecosystem through purchases made from the outside world.

PDF

___

Ahmed, Lebîd İbrahim, “İslam Ortaçağında Basra Körfezi’nin Tarihsel Kaynakları”, çev. Abdulhalık Bakır, (Ortaçağ Tarihi Metinlerine Dair Çeviriler – 1 içerisinde, s. 617-636 arasında), Ankara, 2008.
Bakır, Abdulhalık, “Ortaçağ İslam Dünyasında Deri, Tahta ve Kağıt Sanayi”, Belleten, C: LXV. S. 75-160, Ankara, Nisan - 2001.
Bakır, Abdulhalık, Ortaçağ İslam Dünyasında Itriyat, Gıda, İlaç Üretimi ve Tağşişi, Ankara, 2000.
Bakır, Abdulhalık, Ortaçağ İslam Dünyasında Madencilik ve Maden Sanayi, Ankara, 2002.
Bakır, Abdulhalık, Ortaçağ İslam Dünyasında Taş ve Toprak Mamulleri Sanayi, Ankara, 2001.
Bakır, Abdulhalık, Ortaçağ İslam Dünyasında Tekstil Sanayi, Giyim-Kuşam ve Moda, Ankara, 2005.
Baypars Tarihi, çev. Şerafeddin Yaltkaya, İstanbul, 1941.
Bedîü’z-Zamân el-Hemedânî, Makâmât, haz. Rahmi Er, Bedîü’z-Zamân el-Hemezânî ve Makâmeleri, İstanbul, 1994.
el-Bekrî, Ebu Ubeyd Abdullah b. Abdulaziz, el-Mesâlik ve’l-Memâlik, haz. Mehmet Saltan, el-Mesâlik ve’l-Memâlik’in Tercüme ve Değerlendirmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Gaziantep, 2015.
Bîrûnî, Ebu’r-Reyhan Muhammed b. Ahmed el-Harezmî, Âsâru’l-Bâkiye ani’l-Kuruni’l-Hâniye, çev. Ahsen Batur, Maziden Kalanlar, İstanbul, 2011.
Bîrûnî, Ebu’r-Reyhan Muhammed b. Ahmed el-Harezmî, Kitâbu’s-Saydana fi’t-Tıb, çev. Esin Kâhya, Ankara, 2011.
Buzurg b. Şehriyâr Râmhürmüzî, ʼAcâibü’l-Hind, çev. Can Ceylan, İstanbul, 2009.
Câhız, Ebu Osman Amr b. Bahr, Kitâbu’l-Evtân ve’l-Büldân, çev. Abdulhalık Bakır, “Yurtlar ve Ülkeler”, (Ortaçağ Tarihi Metinlerine Dair Çeviriler - 2 içerisinde, s. 203-231 arasında), Ankara, 2008.
Câhız, Ebu Osman Amr b. Bahr, Kitâbu’l-Hayevân I-VII, thk. Abdusselam M. Harun, Kahire (Mektebetu Mustafa el-Babi el-Halebi), 1938-47.
Câhız, Ebu Osman Amr b. Bahr, et-Tebassur bi’t-Ticâre, çev. M. Mahfuz Söylemez, “Câhız’ın et-Tebessur bi’t-Ticâre Adlı Risâlesi”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 42, s. 305-331, Ankara, 2001.
Chau Ju-Kua, Chinese and Arab Trade in the Twelfth and Thirteenth Centuries, trans. from the Chinese and annotated by F. Hirth - W. W. Rockhill, St. Petersburg, 1911.
Chittick, Neville, “East African with the Orient”, Islam and the Trade of Asia, A Colloquium, ed. D. S. Richards, s. 97-104, Oxford, 1970.
el-Cünhânî, el-Habîb, “İslam’ın ilk Asrında Dünya Ticaretinin Canlanmasında Umman’ın Rolü”, çev. Abdulhalık Bakır, (Ortaçağ Tarihi Metinlerine Dair Çeviriler – 1 içerisinde, s. 681-701 arasında), Ankara, 2008.
ed-Dımaşkî, Ebu’l-Fazl Caʼfer b. Ali, el-İşâre ilâ Mehâsini’t-Ticâre, çev. Abdulhalık Bakır, “Ticaretin Güzelliklerine İşaret”, (Ortaçağ Tarihi Metinlerine Dair Çeviriler – 1 içerisinde, s. 473-540 arasında), Ankara, 2008.
Ebu Dülef, Mi’sar b. Mühelhil Hazrecî Yenbuî, Rıhle, haz. Serdar Gündoğdu, Ebu Dülef’in İran Seyahatnamesinin Tercümesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Erzurum, 2013.
Ebu’l-Fidâ, el-Mâlik b. Muayyed İmâdeddîn, Takvîmu’l-Buldân, nşr. M. Reinaud - Baron M. Guckin, Paris, 1840.
Fischel, Walter J., “The Spice Trade in Mamluk Egypt”, Journal of the Economic and Social History of the Orient, Volume: I, s. 157-174, Leiden, 1958.
Gerdîzî, Ebu Said Abdulhay b. ed-Dahhâk, Zeynü’l-Ahbâr, haz. Öznur Alkan, Zeynü’l-Ahbâr’ın Tercüme ve Değerlendirmesi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Gaziantep, 2014.
Gırnatî, Ebu Hamîd Muhammed b. Abdurrahim, el-Mu’rib an Ba’zı ‘Acâibi’l-Mağrib, haz. Seher Arslan, el-Gırnatî’nin el-Mu’rib Adlı Eserinin Çevirisi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Gaziantep, 2014.
Gırnatî, Ebu Hamîd Muhammed b. Abdurrahim, Tuhfetu’l-Elbâb ve Nuhbetu’l-A’câb, haz. Fatih Sabuncu, Gırnatî Seyahatnamesi, İstanbul, 2011.
Goitein, Shelomo D., A Mediterranean Society I, Economic Foundations, Berkeley, 1967.
Goitein, Shelomo D., Studies in Islamic History and Institutions, Leiden, 1968.
Goitein, Shelomo D., Yahudiler ve Araplar: Çağlar Boyu İlişkileri, çev. Nuh Arslantaş - E. Buket Sağlam, İstanbul, 2011.
Grohmann, A., “Yemen”, MEB İA, C: XIII, s. 372-373, Eskişehir, 2001.
Hamdullah Müstevfî el-Kazvînî, Nuzhetu’l-Kulûb, haz. Muharrem Hamza, Hamdullah Müstevfî ve Eseri Nuzhetu’l-Kulûb, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Van, 2008.
el-Hemdânî, İbnu’l-Haik Hasan b. Ahmed, Sıfatu Cezîreti’l-Arab, haz. David Heinrich Müller, ed. Fuat Sezgin, (İslamic Geography içerisinde), Frankfurt, 1993.
Heyd, William, Yakındoğu Ticaret Tarihi, çev. Enver Ziya Karal, Ankara, 1975.
el-Himyerî, Ebu Abdullah Muhammed, Ravzü’l-Miʽtâr fî Haberi’l-Aktâr, thk. İ. Abbas, Beirut, 1975.
Hizmetli, Mustafa, Tarihte Şehir ve Pazar, Ankara, 2012.
Hudûdu’l-Ȃlem mine’l-Meşrik ile’l-Mağrib, haz. V. Minorsky, çev. Abdullah Duman - Murat Ağarı, İstanbul, 2008.
İbn Battuta, Ebu Abdullah Muhammed Tancî, Tuhfetü’n-Nuzzâr fî Garâibi’l-Emsâr ve Acâibi’l-Esfâr, çev. A. Sait Aykut, Seyahatname I-II, İstanbul, 2004.
İbn Bîbî, el-Hüseyin b. Muhammed b. Ali el-Ca’ferî er-Rugadî, el-Evâmiru’l-Alâiye fî Umûri’l-Alâiye I-II, haz. Mürsel Öztürk, Ankara, 1996.
İbn Butlân, Risâletü Şiraʼi’r-Rakîk (Risâle Câmiʼa lî Fünûn Nâfiʼa fî Şirʼâ er-Rakîk ve Taklîbi’l-Ȃbîd, çev. Abdulhalık Bakır, “Kölelerin Satın Alınması ve Entrikalarla Satışa Sunulması ile ilgili bir Risâle”, (Ortaçağ Tarihi Metinlerine Dair Çeviriler – 1 içerisinde, s. 541-588 arasında), Ankara, 2008.
İbn Cübeyr, Rıhletü’l-Kinanî, çev. İsmail Güler, Endülüs’ten Kutsal Topraklara - Seyahatname, İstanbul, 2008.
İbn Garsiyye, Ebu Âmir Ahmed b. Garsiyye el-Beşkenşî, Risâletu Ebî Âmir bi Garsiyye fi’ş-Şuubiyye, (Nevâdiru’l-Mahtûtât – I içerisinde, s. 245-254 arasında), thk. Abdusselam M. Harun, Kahire (Mektebetu Mustafa el-Babi el-Halebi), 1972.
İbn Havkal, Ebu’l-Kâsım Muhammed el-Bağdadî, Sûretü’l-Arz, çev. Ramazan Şeşen, 10. Asırda İslam Coğrafyası, İstanbul, 2014.
İbn Hurdazbih, Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik, çev. Murat Ağarı, Yollar ve Ülkeler Kitabı, İstanbul, 2008.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmail İmâdü’d-dîn İbn Ömer ed-Dımışkî, el-Bidâye ve’n-Nihâye fi’t-Tarih 1-14, haz. Mehmet Keskin, İstanbul, 1994.
İbn Ruste, Ebu Ali Ahmed b. Ömer, el-‘Alaku’n-Nefîse, ed. Fuat Sezgin, (Islamic Geography içerisinde) Frankfurt, 1992.
İbnü’l-Esir, Ebu’l-Hasan İzzeddîn Ali b. Ebi’l-Kerem Muhammed el-Cezerî, el-Kâmil fi’t-Târih I-X, çev. Ahmet Ağırakça, Abdulkerim Özaydın ve diğ., red. M. Tulun, İstanbul, 2008.
İbnü’l-Fakih, Ebu Bekr Ahmed b. Muhammed el-Hemedanî, Kitâbü’l-Büldân, thk. Yusuf Hâdi, Beirut (Ȃlemü’l-Kütüb), 1996.
İbnü’l-Mücâvir, Ebu’l-Feth Cemâleddîn Yusuf b. Yakub, Târihü’l-Mustabsır, neşr. Oscar Löfgren, Leiden (E. J. Brill), 1954.
İdrisî, Ebu Abdullah Muhammed et-Tâlî, Nüzhetü’l-Müştâk fî İhtirâki’l-Ȃfâk I-II, Kahire, 1994.
İstahrî, Ebu İshak İbrahim b. Muhammed el-Fârisî el-Kerhî, Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik, çev. Murat Ağarı, Ülkelerin Yolları, İstanbul, 2015.
Kalkaşendî, Ebu’l-Abbâs Şehâbeddîn Ahmed b. Ali, Subh’l-Aʼşâ fî Sınâʼati’l-İnşâ I-XIV, thk. Muhammed Hüseyin Şemseddîn, Beirut (Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye), 1987.
Kazvînî, Ebu Yahyâ Zekeriyyâ b. Muhammed, Ȃcâibu’l-Mahlûkât ve Garâibu’l-Mevcûdâd, Beirut (Dâru’ş-Şarki’l-Arabî), t.y.
Kazvînî, Ebu Yahyâ Zekeriyyâ b. Muhammed, Ȃsâru’l-Bilâd ve Ahbâru’l-İbâd, Beirut (Dâru Sadr), t.y.
Kitâbu’l-Hiyal fi’l-Hurûb ve Fethu’l-Medâin ve Hıfzu’d-Durûb, Süleymaniye Kütüphanesi, Esat Efendi nr. 1884.
Kudame b. Cafer el-Bağdadî, Kitâbu’l-Harâc ve Sınaatü’l-Kitâbe, thk. Muhammed H. Zebidi, Bağdat (İntişaratu Dâru’r-reşîd), 1981.
Lombart, Maurice, İslamın Altın Çağı, çev. Nezih Uzel, İstanbul, 2002.
Lopez, Robert Sabatino - Irwing W. Raymond, Medieval Trade in the Mediterranean World, New York, 1990.
Makdîsî, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed, Ahsenü’t-Tekâsîm fî Maʽrifeti’l-Ekâlîm, çev. Ahsen Batur, İslam Coğrafyası, İstanbul, 2015.
Marko Polo Seyahatnamesi I-II, haz. Filiz Doküman, İstanbul, t.y.
Mazaherî, Ali, Ortaçağda Müslümanların Yaşayışları, çev. Bahriye Üçok, İstanbul, 1972.
el-Mekkî, Ebu Talib Muhammed b. Ali el-Harîsî el-Acemî, Kûtu’l-Kulûb fî Muâmeleti’l-Mahbûb ve Vasf-ı Tarîkı’l-Murîd ilâ Makâmı’t-Tevhîd I-IV, çev. Yakup Çiçek - Dilaver Selvi, Kalplerin Azığı, İstanbul, 2014.
Mesudî, Murûcu’z-Zeheb, çev. Ahsen Batur, İstanbul, 2005.
Mez, Adam, İslam’ın Rönesansı: Onuncu Yüzyılda İslam Medeniyeti, çev. Salih Şaban, İstanbul, 2014.
Middleton, John, The World of the Swahili, New Haven (Yale Univ. Press), 1992.
Nâsır-ı Husrev, Sefernâme, çev. Abdülvehap Tarzi, İstanbul, 1950
el-Ömerî, Ebu’l-Abbas Şihâbeddîn Ahmed b. Yahya İbn Fazlullah, Mesâliku’l-Ebsâr fî Memâliki’l-Emsâr, III. cildin ilgili kısmını çeviren: Ahsen Batur, Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım, İstanbul, 2014
Özdal, Ahmet N., Ortaçağ Ekonomisi ve Müslüman Tüccarlar (X-XIV. Yüzyıllar), İstanbul, 2016.
Özdal, Ahmet N., “Ortaçağ İslam Dünyasında Farklı İşletmecilik Türleri ve Organizasyonel Yapıları – Bir Taslak”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C: I, S: I, s. 73-95, İstanbul (Marmara Üniversitesi Yayınları), Bahar-2014
Özdal, Ahmet, Türklerin Savaş Sanatı: Aldatıcı Taktikler, Farklılaşan Stratejiler, İstanbul, 2008.
Sâdî-i Şirazî, Bostan & Gülistan, çev. Yakub Kenan Necefzâde, İstanbul, 2000.
Sâlih, Subhî, İslam Kurumları, çev. İbrahim Sarmış, İstanbul, 1999.
Sédillot, René, Değiş Tokuştan Süpermarkete, çev. Esat Mermi Erendor, Ankara, 2005.
Serjeant, Robert Bertram, “The Ports of Aden and Shihr”, Studies in Arabian History and Civilisation, London, 1981.
Süleyman et-Tâcir, Ahbârü’s-Sîn ve’l-Hind, (Ebu Zeyd el-Hasan b. Yezîd es-Sirâfî’nin Zeyli ile birlikte), çev. Ramazan Şeşen, İstanbul, 2012.
Tomar, Cengiz, “Resûlîler”, DİA, C: XXXV, s. 1-2, İstanbul, 2008.
Tomar, Cengiz, “Zebîd”, DİA, C: XLIV, s. 165-167, İstanbul, 2013.
Tuledalı Benjamin & Ratisbonlu Petachia, Ortaçağ’da İki Yahudi Seyyahın Avrupa, Asya ve Afrika Gözlemleri, çev. Nuh Arslantaş, İstanbul, 2001.
Utku, Nihal Şahin, Kızıldeniz – Çöl, Gemi ve Tacir, İstanbul, 2012.
Ya’kûbî, Ahmed b. Ebû Ya’kûb, Kitâbü’l-Buldân, çev. Murat Ağarı, Ülkeler Kitabı, İstanbul, 2002.
Yâkut el-Hamevî, Ebu Abdullah Şehâbeddîn, Mûcemü’l-Buldân I-V, thk. Ferîd Abdulazîz Cundî, Beirut (Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye), t.y.