I. DÜNYA SAVAŞI’NDA AZERBAYCAN VE DAĞISTAN HAREKÂTI’NIN STRATEJİK ÖNEMİ

Bolşevik ayaklanmalarla sarsılan Çarlık Rusya, Boğazlardan yardım alamayınca askeri açıdan zor durumda kaldı. Bölgede ortaya çıkan otorite boşluğundan yararlanan Ermeniler Ruslardan kalan silahlarla büyük bir tehlike oluşturmaya başladı. Ermenilerin kısa bir süre içinde Azerbaycan’da katliamlara girişmesi üzerine, bölge halkı Osmanlı Devleti’nden yardım istedi. Bu yardım talebi Enver Paşa’nın bölgeye bir askeri harekât kararı almasında etkili oldu. Enver Paşa’nın emriyle kurulan Kafkas İslam Ordusu’nun bölgeye yönelik başlattığı harekâtın iki hedefi vardı. Birincisi, Bakü petrolleri üzerindeki İngiliz tehdidine son vermek ve gerçek sahipleri olan Azerbaycan halkına teslim etmekti. İkincisi ise, Kazak ve Bolşevik zulmü altında yaşayan Dağıstan’ı özgürlüğüne kavuşturmaktı. Azerbaycan ve Dağıstan Harekâtı sonucunda Azerbaycan ve Dağıstan kurtarılarak bağımsızlıklarına kavuşturuldu. Savaşın Osmanlı Devleti’nin aleyhine sonuçlanması üzerine elde edilmiş olan bu kazanımlardan imzalanan mütareke gereği vazgeçildi.

Strategic Importance of The Military Operation in Azerbaijan and Dagestan During The I st World War

Shaken by Bolshevist uprisings, Czarist Russia was stuck up in a difficult situation as the Straits were not providing any help. Armed with Russian weapons, the Armenians was posing a great danger in the region by taking advantage of the authority gap. Shortly after the Armenian military launched massacres in Azerbaijan, the local community asked Ottoman Empire for help. Furthermore, Enver Pasha sent troops to the region and started a military operation. The Caucasian Islamist Army led by Enver Pasha had two major objectives for this operation. First objective was to eliminate English threat on Baku’s oil resources and return to the rightful owner, the Azerbaijani people. Second objective was to liberate Dagestan oppressed by Kazakh and Bolshevik domination. The military operation in Azerbaijana and Dagestan was succeeded and the regions were emancipated. Despite the combat was concluded in favor of the Ottomans, acquisitions from the war were renounced because of the signed truce.

PDF

___

Aslan, S. (2014). Sarıkamış Kuşatma Harekatı ve Şehitlikleri, ATAM Yay., Ankara.
İlgazi, A. & diğerleri (2013). Atatürk İlkleri ve İnkılap Tarihi, Dördüncü Baskı, Matsis Yay., İstanbul.
Attar, A. (2003). I. Cihan Savaşı ve Sonrası Türkiye’nin Kafkas Politikası. Askeri Tarih Semineri Bildirileri, C.2, Genel Kurmay Başkanlığı Yay., Ankara.
Aydemir, Ş.S. (1978). Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa, C.3, İstanbul.
Bayur, Y.H. (1991). Türk İnkılabı Tarihi, III-IV, TTK Yay., Ankara.
Çamlıbel, H.C. (1987). Makaleler Hatıralar, TTK Yay., Ankara.
Çolak, M. (2006). Harbiye Nazırı Enver Paşa ve Türkçü Politikaları 1913-1918, Fakülte Yay., Isparta.
Çolak, M.(1999). Alman Arşiv Belgelerine Alman İmparatorluğu’nun Doğu Politikası 1914-1918, Basılmamış Doktora Tezi, OMÜ SBE Samsun.
Eraslan, C. (2002). I. Dünya Savaşı ve Türkiye. Türkler, 13, 339-360.
Eraslan, C. (1996). Sasun İsyanı Sonrasında Karşılaşılan Sosyal Problemler. Kafkas Araştırmaları II, İstanbul, 67-94.
Eraslan, C. (2001). Ermeni Komiteleri, Propagandaları ve Osmanlı Devleti’nin Aldığı Tedbirler. Uluslararası Türk-Ermeni İlişkileri Sempozyumu Bildirileri(24-25 Mayıs 2001), İstanbul, 77-106.
Erim, N. (1963). Devletlerarası Hukuku ve Siyasi Metinleri I (Osmanlı Devleti), Ankara.
Genel Kurmay Başkanlığı (1962). Türk İstiklal Harbi I, Mondros Mütarekesi ve Tatbikatı, Ankara.
Genelkurmay Başkanlığı (1993). I. Dünya Harbinde Türk Harbi, Kafkas Harekâtı, 3. Ordu Harekâtı, Ankara.
Guze, Y. (2007). Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’ndeki Muharebeler, Çev. Hakkı Akoğuz, Ankara.
Keleşyılmaz, V. (2000). Kafkas Harekâtının Perde Arkası. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 47, 367-392.
Keleşyılmaz, V. (1999). Belgelerle Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’na Giriş Süreci. Erdem, 11(31), 139-154.
Kurat, A.N. (1990). Türkiye ve Rusya, Ankara.
Meray, S. & Olcay, O. (1977). Osmanlı İmparatorluğu’nun Çöküş Belgeleri, Ankara.
Öğün, T. (Tarihsiz). Kafkas Cephesinde Kader Anı: Sarıkamış Harekâtı ve Sonuçları. Türkler, 13, 398-408.
Öklem, N. (1985). I. Cihan Savaşı ve Sarıkamış, İhsan Paşa’nın Anıları Sibirya’da Esaretten Kaçış, İzmir.
Paşa, C. (2006). Hatıralar. Yay.Haz. Alpay Kabacalı, İş Bankası Yay., Ankara.
Sarısaman, S. (2002). Trabzon Mıntıkası Teşkilat-ı Mahsusa Heyet-i İdarisinin Faaliyetleri ve Gürcü Lejyonu, XIII. Türk Tarih Kongresi Bildirileri (1999), Ankara, 495-533.
Selek, S. (1971). Milli Mücadele, İstanbul.
Soysal, İ. (1983). Türkiye’nin Siyasi Antlaşmaları, C.I, TTK Yay., Ankara.
Türkgeldi, A. (1948). Moudros ve Mudanya Mütarekeleri Tarihi, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü Yay., Ankara.
Yel, S. (2002). Yakup Şevki Paşa ve Askeri Faaliyetleri, ATAM Yay., Ankara.
Yılmaz, R. (Tarihsiz). Birinci Dünya Savaşı Başlarında Osmanlı Devleti’nin Kafkasya Siyaseti. OAKA, 3(6), 137-160.
Yüceer, N. (Tarihsiz). I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Azerbaycan ve Dağıstan’a Askeri ve Siyasi Yardımı. Türkler, 3, 409-433.