TARİHSEL PERSPEKTİF AÇISINDAN HÂZÂ MECMÛA-İ SÂZ Ü SÖZ’DE “ÂŞIKLIK GELENEĞİ” VE “KÜLTÜREL ARACI” OLARAK ALİ UFKİ

Âşık edebiyatı ile ilgili XV. ve XVI. yüzyıla kadar dayanan kaynaklar bulunmasına rağmen, Âşık musikisi konusunda yazılmış pek fazla kaynak yoktur. Bu konuda, elimizde mevcut en eski kaynak olan 17. yüzyılda İstanbul’da Ali Ufki tarafından yazılan Hâzâ Mecmûa-i Sâz ü Söz’de, âşık tarzında pek çok nota ve âşık şiiri örnekleri bulunmaktadır. Hâzâ Mecmûa-i Sâz ü Söz'de, Osmanlı İmparatorluğu yıllarında saray musikisi ve halk musikisi ayrımı yapılmadan 17. yüzyılda Batı nota sistemi ile yazılan halk müziği örnekleri de mevcuttur. Bu nedenle, Hâzâ Mecmûa-i Sâz ü Söz’ün Türk halk müziği adına yapılan ilk derleme çalışması ve Ali Ufki’nin de Türk müzikolojisinde önemli bir halk müzik derlemecisi olduğunu söyleyebiliriz. Bu çalışmada, Hâzâ Mecmûa-i Sâz ü Söz 'de adı geçen saz şairleri ve onların eserleri ile ilgili inceleme, metinler arası ilişki, sosyo-tarihi bağlam, aktarım ve melodik akış gibi bir indeks ağı âşık sanatı açısından incelenecektir. Ayrıca Ali Ufki’nin kültürel aracı olarak rolüne değinilecektir.

Ali Ufki as “Minstrelsy Tradition” and “Cultural Transmitter” in Hâzâ Mecmûa-i Sâz ü Söz in Terms of Historical Perspective

Although there are some sources dating back to the 15th and 16th centuries related to minstrel literature, there are not many sources written about minstrel music. The oldest source we have in this regard is a work written by Ali Ufki in Istanbul in the 17th century. In Mecmuâ-i Sâz ü Söz there are many notes of minstrel tradition and examples of poetry of minstrelsy. In Mecmûa-i Sâz ü Söz, there are first examples of folk music written with Western notation system in the 17th century without distinguishing between Turkish Folk Music and Turkish Art Music. For this reason, it can be said that Mecmûa-i Sâz ü Söz is the first compilation work on behalf of Turkish folk music and Ali Ufki is the first compiler of folk music. In this study, an index network, such as the norms related to the saz poets and their works, the correlations between the texts, the socio - historical context, the transference and the melodic flow, will be examined in terms of the art of love. The role of Ali Ufki as a cultural mediator will also be mentioned.

PDF

___

Alptekin, A. B. & Sakaoğlu, S. (2006). Türk Saz Şiiri Antolojisi. Ankara: Erek Matbaası.
Artun, E. (2015). Aşıklık Geleneği ve Aşık Edebiyatı. Adana: Karahan Kitabevi.
Başgöz, İ. (1968). İzahlı Türk Halk Edebiyatı Antolojisi. İstanbul: Ararat Yayınevi.
Behar, C. (1990). Ali Ufki ve Mezmurlar. İstanbul: Pan Yayıncılık.
Boratav, P. N. (2000). Halk Edebiyatı Dersleri. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
Cevher, H. (2003). Ali Ufki Hâzâ Mecmua-i Saz ü Söz (Çeviri, Yazım, İnceleme). İzmir: Meta Basım Matbaacılık.
Çobanoğlu, Ö. (2000). Âşık Tarzı Kültür Geleneği ve Destan Türü. Ankara : Akçağ Yayınları.
Elçin, Ş. (1976). Ali Ufki Hayatı, Eserleri ve Mecmûa-i Saz ü Söz (Tıpkı Basım). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Elçin, Ş. (1986). Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları Kültür Eserleri Dizisi: 52.
Elçin, Ş. (2000). Mecmua-i Saz ü Söz. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Eren, H. (1952). Türk Saz Şairleri Hakkında Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Ergun, S. N. (1936). Türk Şairleri Cilt 3. İstanbul: Sühulet Kütüphanesi.
Gözaydın, N. (1989). Anonim Halk Şiiri Üzerine. Türk Dili Aylık Dil Dergisi Özel Sayısı.
Köprülü, M. F. (1962). Türk Saz Şairleri. İstanbul: Güven Basımevi. Köprülü, M. F. (1962). Türk Saz Şairleri I-V. Ankara: Milli Kültür Yayınları.
Köprülü, M. F. (1981). Türk Edebiyatı Tarihi 3. Basım. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Köprülü, M. F. (İstanbul). XVI. Asır Sonuna Kadar Türk Saz Şairleri. 1930: Evkaf Matbaası.
Kunoş, İ. (1978). Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Tercüman 1001 Eser.
Noyan, T. (2013). Saray-ı Enderun; Topkapı Sarayında Yaşam/ Ali Ufki Bey (Albertus Bobovius). İstanbul: Kitap Yayınevi .
Nüzhet, S. (1936). XVII nci Asır Sazşairlerinden. İstanbul: Sühulet Kütüphanesi
Ong, W. J. (1991). Sözlü ve Yazılı Kültür. İstanbul: Metis Yayınları.
Özarslan, M. (2001). Âşıklık Geleneği İçinde Âşık Müziği ve Kimi Problemler. Erdem - Türk Halk Kültürü Özel Sayısı, II(13), 399-409.
Öztelli, C. (1984). Köroğlu Dadaloğlu Kuloğlu. İstanbul: Özgür Yayınları.
Sakaoğlu, S. (1989). Türk Saz Şiiri. Türk Dili Aylık Dil Dergisi Özel sayısı, 45.
Sanal, H. (1974). Çöğür Şairleri I Armutlu XVI - XVII. Yüzyıllar. İstanbul: Otağ Matbaası.
Şenel, S. (1991). Âşık Musikisi. TDV İslam Ansiklopedisi (s. 553-556). içinde İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.
Şenel, S. (2007). Kastamonu'da Âşık Fasılları Türler/Çeşitler/Çeşitlemeler. İstanbul: Düzey Matbaacılık.
Uludemir, M. (1991). Mecmua-i Saz ü Söz (Türküler). İzmir.