CIA VE 27 MAYIS 1960 DARBESİ

Türkiye Cumhuriyeti tarihinde darbeler geniş bir yer tutmaktadır. Türkiye’nindemokratikleşmesine engel olan darbeler, 27 Mayıs 1960 ile başlamıştır. Ordu içindehiyerarşi dışında kurulan cunta tarafından gerçekleştirilen 27 Mayıs 1960 darbesi,Soğuk Savaş sürecinde yaşanan darbeler gibi hakkında birçok iddia bulunmaktadır.ABD’nin 27 Mayıs 1960 darbesinin gerçekleşmesinde etkin rol oynadığı bu iddialarınbaşında gelmektedir. ABD’nin bu süreçte oynadığı rol şimdiye kadar net bir şekildeortaya konulamaması böylesine iddiaların ortaya atılmasına ortam hazırlamıştır. Bununyanı sıra ABD’nin, Soğuk Savaş yıllarında çıkarları doğrultusunda ABD Merkeziİstihbarat Teşkilatının (CIA) aracılığıyla bazı darbeler de etkin rol aldığının ortayaçıkması neticesinde Türkiye’de yaşanan darbelerin ardında da bu güç aranmıştır.Türkiye’de yaşanan gelişmeleri ABD adına yakından takip eden CIA, arşivininaraştırmacıların hizmetine sunulması ile bu dönemle ilgili birçok sorunun cevapbulmasını sağlamıştır. Bu araştırmada ABD’nin ve dolayısıyla CIA’nın 27 Mayıs 1960darbesinde nasıl bir rol oynadığı sorusuna cevap aranmıştır. CIA arşiv belgeleri ışığındagelişmeler ele alınmıştır. CIA arşiv belgelerinin yanı sıra dönemi aydınlatacak birinci elkaynak ve eserler incelenmiş; elde edilen bulgular ortaya konulmuştur.

CIA and May 27, 1960 Coup

Coup in the history of the Republic of Turkey holds a large place. It coups the biggest obstacle to Turkey's democratization process began with the May 27, 1960. There are various allegations about the May 27, 1960 coup performed by the junta established outside the hierarchy within the army, such as the many coups in the cold war period. The role of the United States in this process so far has not been put forward clearly, has prepared the environment for such claims. As well as the United States, in the interests during the Cold War the US Central Intelligence Agency (CIA) through some coups have also sought this power also behind the coup in Turkey in the claims that take an active role. Developments in Turkey closely follows by the CIA, it led to the finding answers to many questions relating to this period by the archives available to the researchers. In this study, the question of the role of the USA and therefore the CIA in the coup of May 27, 1960 was sought. Developments in the light of CIA archival documents are discussed. In addition to the CIA archival documents, first hand sources and works that will illuminate the period were examined; the findings were revealed.

PDF

___

CIA-RDP90-01208R000100030022-6
CIA-RDP79T00975A005000440001-7
CIA-RDP79R00890A001200040017-2
CIA-RDP79T00975A004900120001-4
CIA-RDP79R00890A001100010032-9
CIA-RDP79R00890A001100050004-6
CIA-RDP79R00890A001200050005-4
CIA-RDP79-00927A002700060001-8
CIA-RDP79T00975A005100110001-2
CIA-RDP79R00890A000900050015-7
CIA-RDP79T00975A003500200001-0
CIA-RDP79R01012A023700010011-8
CIA-RDP79R00967A000800020006-6
CIA-RDP79T00975A005000380001-4
CIA, RDP86B00269R000400060003-8
CIA-RDP79R00890A001200060008-0
CIA-RDP79R00890A001200060012-5
CIA-RDP79R00890A001200050027-0
CIA-RDP79R00904A000500020024-1
CIA-RDP79R00890A001200060012-5
CIA, Current Intelligence Weekly Summary, 02.06.1960, 2277/60.
CIA-RDP79R00904A000500020032-2
CIA-RDP78-03107A0006000200221-1
CIA-RDP79T00975A005200050001-8
CIA-RDP79T00975A005100330001-8.
CIA-RDP79T00975A005200050001-8.
CIA-RDP80B01676R002700020011-1
CIA-RDP79R01012A023700010011-8
Cumhuriyet Gazetesi
Milliyet Gazetesi
Resmi Gazete
The New York Times
AHMAD, Feroz, Modern Türkiye’nin Oluşumu, Çev. Yavuz Alogan, 8. Baskı, Kaynak Yayınları, İstanbul-2009
AKYAZ, Doğan, Askeri Müdahalelerin Orduya Etkisi Hiyerarşi Dışı Örgütlenmeden Emir Komuta Zincirine, İletişim Yayınları, İstanbul-2002
AYDEMİR, Şevket Süreyya, İkinci Adam, Cilt 3, Remzi Kitapevi, İstanbul- 2011
AYDEMİR, Talat, Hatıratım, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul- 2010
BAŞGİL, Ali Fuat, , 27 Mayıs İhtilali ve Sebepleri Görüp Yaşadıklarım, Çev. Cemal Aydın, Yağmur Yayınları, İstanbul-2006
BATUR, Muhsin, Anılar ve Görüşler Üç Dönemin Perde Arkası, Üçüncü Baskı, Milliyet Yayınları. İstanbul-1985
BAYAR, Celal, Başvekilim Adnan Menderes, Der. İsmet Bozdağ, Baha Matbaası, İstanbul-1969
BİRAND, Mehmet Ali, Can Dündar, Bülent Çaplı, Demirkırat: Bir Demokrasinin Doğuşu, Doğan Kitap, İstanbul-2007
CEM, İsmail, Türkiye’de Geri Kalmışlığın Tarihi, 20. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul-2010
DAVID, Steven, Third World Coup d’Etat and International Security, Balimore: Johns Hopkins University Press, 1987
DULLES, Allen W., The Craft of Intelligence: America’s Legendary Spy Master on The Fundamentals of Intelligence Gathering for a Free World, The Lyons Press, Guilford-2006
ERİM, Nihat, Günlükler 1925-1979, C.2, Yayına Hazırlayan: Ahmet Demirel, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul-2005
ESİN, Numan, Devrim ve Demokrasi Bir 27 Mayısçının Anıları, 2. Baskı, Doğan Kitap, İstanbul-2005
GÖNLÜBOL, Mehmet ve Ömer Kürkçüoğlu, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1990), 8. Baskı, Siyasal Kitapevi. Ankara- 1993
GÜLEN, Nejat, Anılarımda 27 Mayıs ve Yassıada, Kastaş Yayınevi, İstanbul- 2005
GÜRSOY, İdris, Dokuz Subay Olayı ve Samet Kuşçu (27 Mayıs Darbesinin Ayak Sesleri), Kaynak Yayınları, İstanbul-2012
İLERİ Rasih Nuri, 27 Mayıs Menderes ‘in Dramı, Yalçın Yayınları, İstanbul- 1986
İPEKÇİ, Abdi ve Ö. Sami Coşar, İhtilalin İçyüzü, Cilt 1, Milliyet Yayınları, İstanbul-1965
KAYALI, Kurtuluş, Ordu ve Siyaset 27 Mayıs-12 Mart, İletişim Yayınları, İstanbul-2000
KOÇAŞ, Sadi, Atatürk’ten 12 Mart’a Anılar, C.1, Cem-May Dağıtım, İstanbul-1977
KÜÇÜK, Sami, Rumeli’den 27 Mayıs’a İhtilalin Kaderini Belirleyen Köşk Hareketi, Mikado Yayınları, İstanbul-2008
MUMCU, Uğur, İnkılap Mektupları, Tekin Yayınevi. İstanbul- 1987
ÖZDAĞ, Ümit, Menderes Döneminde Ordu-Siyaset İlişkileri ve 27 Mayıs İhtilali, Boyut Yayınları, İstanbul-1997
ÖZKAYA, Şükran, Adım Adım 27 Mayıs, İleri Yayınları, İstanbul-2005
POWER, Francis Gary and Curt Gentry, Operation Overflight: A Memoir of the U-2 Incident, Potomac Books, 2003
STOCKWELL, John, The Praetorian Guard The U.S. Role in The New World Order, Published by South End Press-1999
TÜRKEŞ, Alparslan, 27 Mayıs ve Gerçekler, Berikan Yayınları, Ankara-2000
ÜNSALDI, Levent, Türkiye’de Asker ve Siyaset, Çev. Orçun Türkay, 1. Basım, Kitap Yayınevi. İstanbul- 2008
ZURCHER, Eric Jan, Modernleşen Türkiye’nin Tarihi, Çev. Yasemin Saner Gönen, 9. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul-2000
AKANDERE, Osman, “1946 Genel Seçimleri ve Sonuçları Üzerinde İktidar ve Muhalefet Partileri Arasında Yapılan Tartışmalar”, http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi- 76/1946-genel-secimleri-ve-sonuclari-uzerinde-iktidar-ve-muhalefet-partileri-arasindayapilan- tartismalar-ii/Erişim Tarihi: 12.05.2018
BEZCİ, Egemen ve Nicholas Borroz, “The CIA and Turkish Coup”, https://warontherocks.com/2016/09/the-cia-and-a-turkish-coup/Erişim Tarihi: 21.07.2018
DAVID, Steven, “Soviet Involvement in Third World Coups”, International Security, S. 11, 1986
GUNN, Christopher, “The 1960 Coup in Turkey: A U.S. Intelligence Failure or a Succesful ‘Intervantion?’”, Journal of Cold War Studies, S. 17, 2015
İLKAY, Yasemin, “Kızılay Meydanı’nın Politik-Sembolik Anlamı: 1960-1964 Yılları Arasında DP Karşıtı Hareket”, Mülkiye Dergisi, S.261. c. 32, 2008
KARPAT, Kemal H., “Political Development in Turkey 1950-1970”, Middle Eastern Studies, S. 8, 1972
KİM, C. I. Eugene and Ke-soo Kim, “The April 1960 Korean Student Movement”, The Western Political Quarterly, S. 17, No. 1. 1964
OLGUN, Kemal “Türkiye’de Cumhuriyetin İlanından 1950’ye Genel Seçim Uygulamaları”, Atatürk Araştırma Dergisi, S.79, C. 27. 2011
ASLAN Ömer, “U.S. Involvement in Military Coups D’etat in Turkey and Pakistan During The Cold War: Between Conspiracy and Reality”, Yayınlanmış Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi. Ankara-2016
KIYANÇ, Sinan “Soğuk Savaş Yıllarında CIA’nın Türkiye’deki Faaliyetleri (1945-1960)”, II. Uluslararası Demokrasi, Emperyalizm, Hegemonya ve İstihbarat Faaliyetleri Sempozyumu, 30 Kasım-2 Aralık 2017, Atatürk Araştırma Merkezi, Giresun-2007
https://www.cia.gov/about-cia/Erişim Tarihi: 01.05.2018
https://www.tbmm.gov.tr/hukumetler/HP24.htm/Erişim Tarihi: 06.05.2018