BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ DÖRDÜNCÜ ORDU CEPHESİNDE SİYASÎ ORTAM

Osmanlı Devleti çok acele ile ve yeteri kadar hazırlık yapmadan Birinci Dünya Savaşı’na girmeye karar vermiştir. Osmanlı Devleti, Kafkas Cephesi (Rus Cephesi), Irak Cephesi, Çanakkale Cephesi ve Filistin-Suriye Cephesi olmak üzere dört cephede savaşmıştır. Çok geniş ve birden çok cephelere sahip olan bir devletin acele ile savaşa girmesi büyük bir risktir. Bu cephelerin en genişi, sınırları Adana Halep, Suriye, Beyrut, Hicaz vilâyetleri ile Lübnan, Kudüs, Zor Mutasarrıflığı ve Medine Muhafızlığı’nı kapsayan IV. Ordu cephesidir. Bu cephenin ordu komutanlığına 19 Kasım 1914 tarihinde Cemal Paşa tayin edilmiştir. Henüz Cemal Paşa göreve başlamadan önce İngilizler Kasım 1914 tarihinde IV Ordu sınırları içinde bulunan Akabe Körfezi’ni bombalamaya başlamış ve 3 Kasım 1914’de Akabe Körfezi İngilizlerin eline geçmiştir. Birinci Dünya Savaşı sonunda IV. Ordu cephesi çökmüş ve Osmanlı Devleti mağlup olmuştur. Bu cephe sınırları içinde XIX. yüzyılın ilk çeyreğinden itibaren Avrupa’nın büyük güçleri Osmanlı Devleti’ne karşı siyasi, askeri, kültürel, ticari ve ekonomik çalışmalarına başlamışlar ve büyük mesafe almışlardı. Makalede İngiltere, Fransa, Amerika, Rusya ve Yahudilerin hilafet, milliyetçilik, batıcılık, Arapçılık, bedevilik vb.gibi Osmanlı’ya karşı kullandıkları taktiklerini ve bunları nasıl planladıklarını görmekteyiz. Çok geniş bir alanı kaplayan IV. Ordu Komutanlığı üç başlık altında araştırılmış ve her bir başlık Birinci Dünya Savaşı’nın başlamasına kadar incelenmiş ve savaş yılları ele alınmamıştır.

Political Environment in the Fourth Army Front before the First World War

The Ottoman Empire decided to enter the First World War in a very hurry and without enough preparation. The Ottoman Empire fought on four fronts: The Caucasian Front (Russian Front), the Iraqi Front, the Dardanelles Front and the Palestinian-Syrian Front. It is a great risk that a state that has very large and multiple fronts to enter into war with rush. The largest of these fronts, including the borders of Adana, Aleppo, Syria, Beirut, Hecaj provinces, Lebanon, Jerusalem, Zor Mutasarrıfs and Medina Guard is the Fourth Army Front. Cemal Pasha was appointed to the army command of this front on 19 November 1914.Before Cemal Pasha started working,The British started to bomb the Gulf of Aqaba on November 1,1914 within the boundaries of the Fourth Army and on November 3, 1914, the Gulf of Aqaba was captured by the British. The Fourth Army front collapsed at the end of the First World War and the Ottoman Empire was defeated. Within the boundaries of this front, from the first quarter of the nineteenth century The great powers of European began to work against the Ottoman Empire with studies political, military, cultural, commercial and economic and they had taken great distance. In the article, we see the tactics they used against the Ottomans and how they planned the Caliphate, Nationalism, Westernism, Arabism, Bedouin etc. of England, France, America, Russia and Jews and The Fourth Army Command, covering a very large area was researched under three titles and each title was examined until the outbreak of the First World War and the years of war were not addressed.

PDF

___

Adamof, E.E,“BirinciDünya Harbinden Önce Osmanlı İmparatorluğu’nun Siyasî Durumu”, Çev. Hüseyin Rahmi, Belgelerle Türk Tarih Dergisi, İstanbul, Şubat,2000, Sayı, 37, s. 18
Ahmet Cevdet Paşa, Tezâkir, Cilt III, Yay. Hzrl. Cavid Baysun, Cilt III, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1960
Ahmet İzzet Paşa, Feryadım, Cilt I.Nehir Yayınları, İstanbul 1992
Akçura, Yusuf, Üç Tarz-ı Siyaset, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1987.
Armaoğlu, Fahir, 19.Yüzyıl Siyasî Tarihi (1789-1914), Timaş Yayınları, İstanbul 2013
Atay, Falih Rıfkı, Zeytin Dağı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, Ankara 2001
Bayur, Yusuf Hikmet, Türk İnkılabı Tarihi, Cilt II , Kısım, III, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1991
Bernard, Lewis, Orta Doğu, Çev. Mehmet Harmancı, Yeni Binyıl Yayınları, İstanbul Trsz.
Beyoğlu, Süleyman, “Türk Arap İlişkilerinin Son Kırılma Noktası: Medine’nin Tahliyesi”,Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt 26, Tarih, Kasım 2010,s.427
Bilgin, Taner, “Birinci Dünya Harbinde Arap Coğrafyasında Türk Askeri”,Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl,4, Sayı, 26, Mart 2016, s.103-104
Bıyıklı, Mustafa, Batı İşgalleri Karşısında Türkiye’nin Orta Doğu Politikaları, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2007
Bostancı, Mustafa,“Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Hicaz’da Hâkimiyet Mücadelesi”, Gazi Akademik Bakış, Cilt 7,Sayı, 14, 2014, s. 119
Bozpınar, Şit Tufan, “Lübnan”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 27, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, Ankara 2003,s.250
Cemal Paşa, Hatıralar, Düz: Behcet Cemal, Çağdaş Yayınları, İstanbul 1977
Commins, David Dean, Osmanlı Suriyesinde Islahat Hareketleri, Çev. Selahaddin Ayaz, Yöneliş Yayınları, İstanbul 1994
Çelik, Mehmet, “Filistin”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Cilt 13, Çağ Yayınları, İstanbul 1993, s.138
Dawn, C. Ernest, Osmanlıcılıktan Arapçılığa, Çev. Bahattin Aydın, Taşkın Temiz, Yöneliş Yayınları, İstanbul 1998
Erden, Ali Fuad, Paristen Tih Sahrası’na, Ulus Basımevi, Ankara 1949
Eren, Cevad,“Tanzimat”, İslam Ansiklopedisi, Cilt XI, Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, İstanbul 1979, s.757
Gencer, Ali İhsan,“Tanzimat Fermanı (1839)’dan 1876’ya Kadar Osmanlı İmparatorluğu”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Cilt XI,s.Çağ Yayınları, İstanbul 1993,s.397-398
Gökalp, Ziya, Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, Serdengeçti Neşriyat, Ankara 1963
Güldemir, Ufuk, Hicaz Demiryolu, Eren Yayınları, İstanbul 1992
Halaçoğlu, Yusuf, “Adana”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt I, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, İstanbul 1988, s. 350
Hanioğlu, M. Şükrü,“Cemal Paşa (1872-1922)” ,Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 7, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, İstanbul 1993,s.305
Houranî, Albert, Çağdaş Arap Düşüncesi, Çev. Latif Boyacı, Hüseyin Yılmaz, İnsan Yayınları, İstanbul 1994
Hourani, Albert, “Osmanlı Reformu ve Eşraf Politikaları”, Orta Doğu’da Modernleşme, İnsan Yayınları, İstanbul 1995, s.91-92
Hüseyin Hüsnü, Necid Kıtası’nın Ahvâl-i Umûmiyesi, Matbaa-i Ebüzzya, İstanbul 1328
Imbert, Paul, Osmanlı İmparatorluğu’nda Yenileşme Hareketleri, Çev. Adnan Cemgil, Ergin Yayıncılık, İstanbul Trsz.
İrtem, Süleyman Kani, Şark Meselesi, Osmanlı’nın Sömürgeleşme Tarihi, Hzrl: Osman Selim Kocahanoğlu, Temel Yayınları, İstanbul 1999
Kadri, Hüseyin Kazım, Balkanlardan Hicaz’a İmparatorluğun Tasfiyesi, On Temmuz İnkılâbı ve Netâici, Sadl. Kudret Coşkun, Pınar Yayınları, İstanbul 1992
Hüseyin Kazım Kadri, Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Hatıralarım, Hzrl. İsmail Kara, Dergâh Yayınları, İstanbul 2000
Karaköse, Hasan, 1879-1918 Yılları Arası Orta Doğu ve Halep, Basılmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri 1996
Karaköse, Hasan, Orta Doğu’da Osmanlı İngiliz Mücadelesi, Nobel Yayınları, Ankara 2018
Karaköse, Hasan, “Filistin ve Kudüs Meselesine Genel Bir Bakış” ,Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt 4,Sayı, 2, Aralık 2018,s.152
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, Cilt VI, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara 1988
Kayalı, Hasan, Jön Türkler ve Araplar, Osmanlıcılık, Erken Arap Milliyetçiliği ve İslamcılık (1908-1918),Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 1998
Kodaman, Bayram, “Sultan Abdülhamid Devri Doğu Anadolu Politikası”, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, Ankara 1987, s. 89
Kodaman, Bayram,“1876-1920 Arası Osmanlı Siyasî Tarihi”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Cilt XII, Çağ Yayınları, İstanbul 1993,s.190
Komisyon, Osmanlı Belgelerinde Ermeniler, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını, İstanbul 1994
Kurşun, Zekeriya, Yol Ayrımında Türk Arap İlişkileri, İrfan Yayınları, İstanbul 1992
Kurşun, Zekeriya, Necid ve Ahsâ’da Osmanlı Hâkimiyeti, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1998
Kurşun, Zekeriya, “Suudî Arabistan”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Cilt 37, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, İstanbul 2009, s.581
Kürkçüoğlu, Ömer, Osmanlı Devletine Karşı Arap Bağımsızlık Hareketi (1908-1918), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını 1982
Lawrence, Thomas Edward, Bilgeliğin Yedi Direği, Çev. Yusuf Kaplan, Rey Yayınları, Kayseri 1991
Lewis, Bernard, Orta Doğu, Çev. Mehmet Harmancı, Yeni Binyıl Yayınları, İstanbul Trsz
Nedşe, Refik Şakir, Sultan İkinci Abdülhamid, Çev. Necmeddin Gevri, Eşik Yayınları, İstanbul 2002
Oğuzoğlu, Yusuf, “Birinci Dünya Savaşı Öncesinde Orta Doğu’ya Yönelik Politikalar ve Bunun Osmanlı Devleti Üzerinde Etkileri, XVIII. Yüzyıldan Günümüze Orta Doğu’daki Gelişmelerin Türkiye’nin Güvenliğine Etkileri”, On Birinci Askeri Tarih Sempozyumu Bildirileri, I, Genelkurmay Yayınları, Ankara 2007,s.3-4
Öke, Mim Kemal, “Kutsal Topraklarda Siyonistler ve Masonlar”, Çağ Yayınları, İstanbul, 1990 Öke, Mim Kemal, “Son Dönem Osmanlı İmparatorluğu”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Cilt XII, Çağ Yayınları, İstanbul 1993,s.222-223
Nedim, Şükrü Mahmud, Filistin Savaşı (1914-1918), Çev.Abdullah Es, Genelkurmay Yayını, Ankara 1995
Reşid Rıza, İttihad-ı Osmânî’den Arap İsyanına, Çev.Özgür Kavak, Klasik Yayını, İstanbul 2007
Sabis, Ali İhsan, Birinci Dünya Harbi, Cilt II, Nehir Yayınları, İstanbul, 1992
Sakin, Orhan, Osmanlı’da Etnik Yapı ve 1914 Nüfus Sayımı, Ekim Yayınları, İstanbul 2008
Samur, Sabahaddin, İbrahim Paşa Yönetimi Altında Suriye, Erciyes Üniversitesi Yayını, Kayseri 1995
Tibi, Bessam, Arap Milliyetçiliği, Çev.Taşkın Temiz,Yöneliş Yayınları, İstanbul, 1998
Mehmed Selahaddin Bey, İttihad ve Terakki’nin Kuruluşu ve Osmanlı Devleti’nin Yıkılışı, Hakkında Bildiklerim, İnkılab Yayınevi, İstanbul 1989
Muzaffer (E.Albay), Birinci Dünya Savaşı’nda Mısır Seferi Çerçevesinde Birinci Kanal Akını, Genelkurmay Yayını, Ankara 2006
Uçarol, Rifat, “Küçük Kaynarca Andlaşması’ndan 1839’a Kadar Osmanlı İmparatorluğu”, Doğuştan Günümüze Büyük İslam Tarihi, Cilt XI, s.303,Çağ Yayınları, İstanbul 1993, s.303
Uçarpl, Rifat, Siyasî Tarih (1789-2010), Der Yayınları, stanbul 2010
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Mekke-i Mükerreme Emirleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1984
Yatak, Süleyman, “1914-1916 Yıllarında Osmanlı Devleti ve Mekke Emiri Şerif Hüseyin”, İlim Sanat, Sayı, 30, Ekim, İstanbul 1991, s.71