AMASYA İDADİ MEKTEBİ

Osmanlı Devleti'nin geleneksel eğitim sistemi, Padişah II. Mahmut döneminden itibaren değişmeye başlamış, Tanzimat ve meşrutiyet dönemlerinde ivme kazanmıştır. Rüştiyelerin sayılarının artması, İstanbul'da bazı meslek okulları ve yüksekokulların açılması, rüştiye ile bu okullar arasında bir eğitim kademesinin kurulmasını zorunlu kılmıştır. Öte yandan Osmanlı tebaasının bütünlüğünün önem arz ettiği bu yüzyılda, Müslüman ve gayrimüslim Osmanlı tebaası olan tüm çocukların eğitim görmesinin gereği, idadîlerin açılmasında önemli birer etken olmuştur. İdadi mekteplerinin açılması başta ekonomik olmak üzere bazı sebeplerden dolayı Tanzimat devri sonuna kadar ihmal edilmişse de Abdülhamit döneminde eğitim alanında önemli mesafe alınmış, açılan mektep sayısı hızla çoğalmıştır. Öncelikle Vilayet merkezlerinde açılan idâdî mekteplerinin sancak merkezlerinde açılması 1882'den itibaren gerçekleşmiştir. Bunlardan biri de 1897'de Amasya'da Saraydüzü mevkiinde açılan İdâdi Mektebi'dir. Osmanlı Devleti'nin son yüzyılında eğitim sistemindeki yeniliklerin köşe taşları olan idadi mekteplerinden birisi olan Amasya İdadi Mektebi bu araştırmanın konusunu teşkil etmektedir. Çalışmada, mektebin açılışı, öğretim programları, öğretim kadrosu ve öğrenci sayıları hakkında bilgiler verilmiştir

Amasya High School

The traditional education system had been starting to change at Mahmut II perion and accelated in Tanzimat and reformist periods. When the number of secondary (Rüştiye) increased, vocational schools started to give education in Istanbul and it needed to establish a new type of school between these schools. On the other hand, it was essential to keep the peace among the minorities in this time period and it was necessary to train all children of the minorities and Muslim people so the opeingg of the high schools became important. Although the opening of the high schools were neglected till the end of Tanzimaat period because of economical reasons, many educational developments were made in Abdülhamit period and the number of these schools increased . These schools were first opened in the cities in 1882 and then they were seen in sanjaks. One of them was the high school started in Amasya, Saraydüzü district in 1897. The Amasya High school is the basis of this study. In this study, knowledge about the opening of this school, its teaching staff, teaching programs and number of students were given

___

  • Açık, Kerim. “Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Kadar Olan Dönemde Rüşdiye, İdâdî Ve Sultani Mekteplerindeki Arapça Derslerinin Yabancı Dil Öğretimi Açısından Değerlendirilmesi”, Ekev Akademi Dergisi. 20. 65( 2016).
  • Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. Ankara : Pegem, 2015.
  • Ayar, Mesut.” Kırklareli (Kırkkilise) Mekteb-i İdadisi”. History Studies, 2.3(2010), 40-59.
  • Aydın, Şevki. Osmanlı Kız Çocuklarının Eğitimi, Osmanlı. 5. Cilt. Ankara: Yeni Türkiye 1999, 218-228
  • Birbudak, Togay Seçgin. “Sâlnâmelere Göre Sivas Vilâyeti’de Eğitim Ve Öğretim (1898-1903)”, Kastamonu Eğitim Dergisi. 15.1 (2007):300-316.
  • Binbaşıoğlu, Cavit. Başlangıçtan günümüze Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Anı, 2009.
  • BOA (Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü). Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı Eğitiminde Modernleşme. İstanbul 2014.
  • Cevad, Mahmud, Maarif-i Umûmiye Nezâreti Tarihçe-i Teşkilât ve İcraâtı –XIX. Asır Maarif Tarihi, (Haz.) Taceddin Kayaoğlu, Ankara, 2000. Akt. Gökmen.
  • Cicioğlu, Hasan. Türkiye Cumhuriyeti’nde İlk ve Ortaöğretim ( Tarihi Gelişimi), Ankara: Ankara Üniversitesi, 1985.
  • Cihan, Ahmet. “Osmanlı Medreselerinde Sosyal Hayat”. Osmanlı. 5. Cilt. Ankara:Yeni Türkiye 1999, s.182.
  • Demirel, Muammer. “Türk Eğitiminin Modernleşmesinde Rüşdiye Mektepleri”. Türkler, XV. Cilt, Ankara 2002.
  • Demirel, Ömer. “1876-1909 Yıllarında Sivas’ta Eğitim”, Osmanlılar Dönemi Sivas Şehri –Makaleler- Sivas 2006.
  • Ergin, Osman. Türkiye Maarif Tarihi, İstanbul:Osmanbey, 1939.
  • Fortna, Benjamin C. Mekteb-i Hümayun, Osmanlı İmparatorluğu’nun Son Döneminde İslâm, Devlet ve Eğitim, İstanbul: İletişim, 2005.
  • Gökmen, Ertan. “Aydın Vilayeti İdâdî Mektepleri”. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi OTAM. 23.23 (2008) 101-128.
  • İleri, Turgut. Maarif Salnâmelerine Göre 2O. Yüzyıl Başlarında (1898-1903) Amasya’da Eğitim ve Eğitim Kurumları. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi : Ondokuz Mayıs Üniversitesi) 1998.
  • Koçer, Hasan Ali. Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773–1923), İstanbul, 1971.
  • Kodaman, Bayram. Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi. Ankara:Türk Tarih Kurumu, 1991.
  • ………… Bayram. “XX. Yüzyıl Başında Sivas Vilâyeti (1901)”, X. Türk Tarih Kongresi (2-6 Temmuz 1986)’nden ayrı basım. Ankara :Türk Tarih Kurumu 1993:1851-1863.
  • Kurşun, Zekeriya. Küçük Mehmed Said Paşa (Siyasi Hayatı İcraatı ve Fkirleri )1838-1914, (Basılmamış Doktora Tezi:Marmara Üniversitesi). İstanbul 1991
  • Mutlu N., Yücel. Sivas İ’dâdisi/Sivas Lisesi, Ankara 2007.
  • Nurdoğan, Arzu M. Osmanlı Modernleşme Sürecinde İlköğretim (1869–1922), (Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi). İstanbul 2005.
  • Okumuş, Ejder ve Cihan, Ahmet, Avcı, Mustafa. Osmanlı Devleti’nde Eğitim, Hukuk ve Modernleşme, İstanbul: Özgü, 2006.
  • Sakaoğlu, Necdet. Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul: İstanbul: Bilgi Üniversitesi, 2003.
  • Salman, Hacı. İdâdî Mektepleri’nin Tarihsel Gelişim. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi:Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü), Ankara 2005.
  • Sezer, Cemal. “Bolu Mekteb-İdâdîsi”. Tarih Okulu Dergisi (TOD) Journal of History School (JOHS). 6. XVI(2013): 505-523.
  • Tekeli, İlhan ve İlkin. Selim, Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1993.
  • Türk, İbrahim Caner. “Türkiye’de Orta Tahsil Başlıklı Risaleye Göre Osmanlı İmparatorluğu’ndan Ulus Devlet Türkiye’ye İntikal Eden Ortaöğretim Mirası”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED]. (2014): 351-378.
  • Unan, Fahri. “Osmanlılarda Medrese Eğitimi”. Osmanlı. 5. Cilt. Ankara:Yeni Türkiye, 1999.
  • Yılmaz, Şevki. “Osmanlı Modernleşmesi’nde Sivas’ta Bir Eğtitm Kurumu: Sivas İdâdisi”, Osmanlılar Döneminde Sivas Sempozyumu Bildirileri (21-25 Mayıs 2007), C. 3 Sivas: Sivas Valililği ve İl Kültür Turizm Müdürlüğü, 2007, 124-129.
  • Yolalıcı, Mehmet Emin. “XIX. Yüzyıl ve Sonrası Osmanlı Devleti’nde Eğitim ve Öğretim Kurumları”, Osmanlı, 5.Cilt. Ankara :Yeni Türkiye, 1999.
  • Olcay, Osman Fevzi. Amasya Meşhurları, Amasya Belediyesi Kültür Yayınları http://docplayer.biz.tr/3329650-Amasya-meshurlari- Erişim: 4.12.20 16
  • Tınal, Melih. “İzmir Mekteb-i İdâdîsi”. Erişim: 4.12.2016 http://web. deu.edu.tr/ataturkilkeleri/pdf/dergi8/c3_ s8_melih_tinal.pd