OSMANLI İMPARATORLUĞU’NDA YAHUDİ KADINLARI

Osmanlı İmparatorluğu'nu şekillendiren belirleyici unsurlardan biri, millet sistemidir. Sistem içinde yer alan her cemaat kendine has dini ve kültürel özelliklerini koruma serbestliğine sahipti ve böylelikle her bir cemaat, Osmanlı kültürel zenginliğine katkı sağladı. Bu cemaatlerden biri de Yahudi cemaatiydi. Cemaatin erkekleri kadar kadınları da Osmanlı toplumsal yaşamında aktif rol oynadı. Özellikle Osmanlı kadınları arasında gelişimini ileri bir düzeye taşıma fırsatını yakalayan da Yahudi kadınları oldu. Bu ilerlemeyi, 16. ve 19. yüzyıl sürecinin öne çıkan isimleri ya da olayları gözler önüne sermektedir. Dolasıyla bu makale genel hatlarıyla evde eş ve anne; haremde kira; pazarda tüccar; şıklığıyla Kamondo ya da fabrikada çeyizi için çalışmak zorunda kalan tütüncü kız yani işçi olan Yahudi kadınlarının Osmanlı sosyoekonomik yaşamındaki yeri ve gelişimini ortaya koymayı amaçlamaktadır

Jewish Women in Ottoman Empire

One of the defining characteristics that shaped Ottoman Empire was its millet system. Any community that was in this system had the freedom to maintain its religious and cultural characteristics and therefore; each community made a contribution to the richness of Ottoman culture. One of these communities was Jewish community. The women, as well as men, of this community played an active role in Ottoman social life. Among all Ottoman women, it was Jewish women who had the most opportunity to improve their status. This development is clearly visible by the prominent figures and events of 16th and 19th century. Therefore, the objective of this study is to determine the status and development of Jewish women, who in general were wives and mothers in their home, kiera (kira) in harem, saleswoman in markets, who could match Kamondo with their beauty and had to work in factories in order to earn their dowries, in Ottoman socio-economical life

PDF

___

Anastassiadou, Meropi. Tanzimat Çağında Bir Osmanlı Şehri Selanik, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2001.
Arşiv Belgelerine Göre Osmanlı’da Kadın, Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayın Nu:137, İstanbul, 2015.
Aydın, Mahir. “Osmanlı Dünyasında Yahudi Kira Kadınlar” Belleten, C: LXV, 40, Ankara, 2002,ss. 623-635.
Aydın, Mehmet. “XIX. Yüzyılın Sonunda Osmanlı Devletinde Alliance Israelite Universelle (A.I.U.) Okullarının Açılması”, Türk-İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, S:7, Konya, 2009, ss.7-24.
Benbassa, Esther ve Aron Rodrigue. Türkiye ve Balkan Yahudileri Tarihi(14.-20. Yüzyıllar), çev.Ayşe Atasoy, İletişim, İstanbul, 2003.
Ben-Naeh, Yaron. “Blond, tall, with honey-colored eyes: Jewish ownership of slaves in the Ottoman Empire”, Jew History, 20, 2006, ss. 315–332.
Besalel, Yusuf. Osmanlı ve Türk Yahudileri, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş, İstanbul, 1999.
Birnbaum, Marianna D. The Long Journey of Gracia Mendes, Central European University Press, 2003.
Bodian, Miriam. “Doña Gracia Nasi”, http://jwa.org/encyclopedia /article/nasidona-gracia, (06.04.2016)
Bora, Siren. İzmir Yahudileri Tarihi (1908-1923), Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., İstanbul, 1995.
Bora, Siren. “Alliance Israelite Universelle’in Osmanlı Yahudi Cemaatini Tarım Sektöründe Kalkındırma Çalışmaları ve İzmir Yakınlarında Kurulan Bir Çiftlik Okul: ‘Or Yehuda’”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, C:1,S:3,İzmir,1993,ss. 389-390.
Bornstein-Makovetsky, Leah. “Extramarital Relations among Jews in the Ottoman Empire”, Miscellanea Historico-Iuridica, T. 13, Z. 2, 2014, ss.25-45.
Bornstein-Makovetsky, Leah. “The Legal Status in Jewish and Ottoman Law of Jewish Children One of Whose Parents Converted to Christianity or Islam in the Ottoman Empire in the 16-19th Centuries”, http://www.iasjf.org/documents/jun2014/The%20legal%20status%20in%20ott oman-%20leah%20bornstein-makovetsky.pdf , (22.03.2016)
Bornstein-Makovetsky, Leah. “Ottoman and Jewish Authorities Facing Issues of Prostitution and Adultery: 1700-1900”, International Journal of the Jurisprudence of the Family, Vol.4, 2013, ss.1-22, http://www.law2.byu.edu/iasjf/documents/jun2013/MakovetskyMar7_13ArielF FF.pdf, (22.03.2016).
Brink-Danan, Marcy. “Names That Show Time: Turkish Jews as “Strangers” and the Semiotics of Reclassification”, American Anthropologist, Vol. 112, Issue 3, ss. 384–396.
Dumont, Paul. “Selanik”, 21. Yüzyıl Eşiğinde İzmir, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayını, İzmir,2001, ss.90-96.
Eroğlu, Ahmet Hikmet. Osmanlı Devleti’nde Yahudiler (XIX. Yüzyılın Sonuna Kadar), Andaç Yay., Ankara,2003.
Erzen, Melih. “Osmanlı’nın Engin Hoşgörüsü, Yahudiler ve Bir Kadının Yükselişinin Öyküsü: Kiraze”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Vol.2/6, 2009, ss. 238-242.
Georgelin, Hervé. Smyrna’nın Sonu İzmir’de Kozmopolitizmden Milliyetçiliğe, Birzamanlar Yayıncılık, İstanbul, 2008.
Gerber, Haim. “Bir Osmanlı Şehri Olan Bursa’da Kadının Sosyoekonomik Statüsü (l600-1700)”, çev. Hayri Erten, Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, S:8, Konya, 1999,ss. 327-343.
Groepler, Eva. İslam ve Osmanlı Dünyasında Yahudiler, Belge Yay., İstanbul, 1999.
Göçek, Fatma Müge ve Marc David Baer. “18. Yüzyıl Galata Kadı Sicillerinde Osmanlı Kadınlarının Toplumsal Sınırları” Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları, Ed. Madeline C. Zilfi, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, 2010, ss. 48-63.
Gürkan, Salime Leyla. “Yahudi Geleneğinde Kadın Algısı”, Bütün Yönleriyle Yahudilik, Dinler Tarihi Araştırmaları - VIII, Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yay., Ankara, 2012, ss. 631-648.
Güven, Ahmet Hilmi. Educational Activities of The Ottoman Jews from the Last Decades of the Empire to the Early Years of the Turkish Republic: The Alliance Israelite Universelle Experience in Light of Turkish and French Archival Documents (1860-1937), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ortadoğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara,2013.
Hadar, Gila. “Selanik’te Yahudi Tütün İşçileri: Toplumsal ve Etnik Mücadele Bağlamında Cinsiyet ve Aile”, Osmanlı Döneminde Balkan Kadınları Toplumsal Cinsiyet, Kültür, Tarih, Der. Amila Buturović ve İrvin Cemil Schick, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul, 2009,ss. 137-161.
Hadar, Gila. “Turkey: Ottoman and Post Ottoman”, http://jwa.org/ encyclopedia/article/turkey-ottoman-and-post-ottoman, (07.04.2016)
Ilıcak, H. Şükrü. “Jewish Socialism in Ottoman Salonica”, Southeast European and Black Sea Studies, 2: 3, 2002, ss. 115-146.
İnalcık, Halil. Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., Ankara, 2008.
İpek, Nurdan. Selanik ve İstanbul’da Seçkin Yahudi Bankerler (1850– 1908), (Yayınlanmış Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul,2011.
İpek, Nurdan. Selanik ve İstanbul’da Yahudi Bankerler, Yeditepe Yayınevi, İstanbul, 2011.
Kâmuran, Solmaz. Kiraze, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 2000. Kerem, Yitzchak. “Issues of Modesty in Salonikan Female Jewish Dress in Modernity”,http://www.sefarad-studies.org/image/users/136725/ ftp/my_files/Yitzchak%20Kerem.pdf?id=12324649, (01.04.2016)
Kırpık, Cevdet. Osmanlı Devletinde İşçiler ve İşçi Hareketleri (1876-1914), (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta, 2004.
Lamdan, Ruth. “Communal Regulations as a Source for Jewish Women’s Lives in the Ottoman Empire”, The Muslim World, Vol.95, 2005, ss. 249-263.
Meral, Yasin. “Osmanlı İstanbul’unda Yahudi Matbaası ve Basılan Bazı Önemli Eserler”, Osmanlı İstanbulu II, İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Yay., İstanbul,2014, ss. 455-469.
Molho, Rena. “Salonika: Female Education at the end of the Nineteenth Century”, http://jwa.org/encyclopedia/article/salonika-female-education-at-end-ofnineteenth-century, (06.04.2016)
Nahum, Henri. İzmir Yahudileri 19.-20. Yüzyıl, İletişim, İstanbul, 2000. Okçay, Hale. İzmir Yahudi Cemaati Kadın Kimliği, Phoenix, Ankara, 2013.
Özkaya, Yücel. “XIX. Yüzyıl Türk Yazarları ve Avrupalı Seyyahlara Göre Türk Kadını”, Erdem, S: 51, 2008, ss. 179-193.
Quataert, Donald. Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, İletişim, İstanbul, 1999.
Rozen, Minna. İstanbul Yahudi Cemaatinin Tarihi Oluşum Yılları (1453- 1566),İş Bankası Kültür Yay., İstanbul, 2010.
Selâniki Mustafa Efendi. Tarih-i Selâniki, C:II, TTK, Ankara, 1999.
Sevilla-Sharon, Moshe. Türkiye Yahudileri, İletişim, İstanbul, 1992.
Shaw, Stanford J. Osmanlı İmparatorluğu’nda ve Türkiye Cumhuriyeti’nde Yahudiler, Kapı Yay., İstanbul,2008.
Shaw, Stanford J. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Yahudi Milleti”, Osmanlı, C: 4, Yeni Türkiye Yay., Ankara, 1999, ss. 307 – 321.
Skilliter, S.A. “Three Letters From The Ottoman “Sultana” Safiye to Queen Elizabeth I.”, Documents from Islamic Chanceries, Oxford, 1965,ss. 119-157.
Simon, Rachel. “Jewish Female Education in the Ottoman Empire 1840-1914”, Jews, Turks, Ottomans, Ed. Avigdor Levy, Syracuse University Press, New York, 2002, ss.127-152.
Tallan, Cheryl ve Emily Taitz. “Entrepreneurs”, http://jwa.org/encyclopedia/article/entrepreneurs, (10.05.2016).
Tekeli, İlhan ve Selim İlkin. “İttihat ve Terakki Hareketinin Oluşumunda Selanik’in Toplumsal Yapısının Belirleyiciliği”, Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi (1071-1920), Birinci Uluslararası Türkiye’nin Sosyal ve Ekonomik Tarihi Kongresi Tebliğleri (11-13 Temmuz 1977 Ankara), Meteksan, Ankara,1980, ss. 351- 382.
Turan, Namık Sinan. “16. Yüzyıldan 19. Yüzyıl Sonuna Dek Osmanlı Devletinde Gayri Müslimlerin Kılık Kıyafetlerine Dair Düzenlemeler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60/4, 2005, ss. 239-267.
Uluçay, Çağatay. Padişahların Kadınları ve Kızları, TTK, Ankara 1985. Westreich, Elimelech. “Jewish Judicial Autonomy in Nineteenth Century Jerusalem: Background, Jurisdiction, Structure", Jewish Law Association Studies, XXII,(tarihsiz), ss. 303-330.
Westreich, Elimelech. “Historical Landmarks of the Tradition of Moroccan Jewish Family Law: The Case of Levirate Marriages”, Jewish Law Association Studies, Vol. XVII, 2007,ss. 279-322.
Yakut, Esra. “Klasik Dönem Osmanlı Aile Hukukunda Kadının Konumu”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (AndHD), C:1, S:1, 2015, ss.1-23.
Yanarocak, Sara. “Sefarad Kadınının Aile İçindeki Rolü -2”, Şalom, (30.06.2010).
Yanarocak, Sara. “Sefarad Kadınının Aile İçindeki Rolü -3”, Şalom, (07.07.2010).
Yanarocak, Sara. “Sefarad Kadınının Aile İçindeki Rolü -4”, Şalom, (28.07.2010).