ADANA’DA MÜBADELE VE MÜLTECİ SORUNLARI

Cumhuriyet Döneminin en önemli ve en yoğun göç hareketi, 1923 yılındagerçekleştirilen Türk-Yunan halkları değişimidir. Bu değişimin sonucu 100 binTürkiyeli Rum Yunanistan’a gitmiş, yaklaşık 100 bin aileye mensup 400 bin Türk teAnadolu’ya göç etmiştir. Yunanistan ve Balkanlardan gelen göçmenlerin malları veiskânına ilişkin olarak çıkartılmış olan kanun doğrultusunda, mübadil olarak tanımlanangöçmenler ile mülteciler, Rumların bıraktıkları evlere, ticarethanelere, topraklara veterkedilmiş Ermeni mülklerine mesleklerine göre yerleştirilmişlerdir.Türkiye’ye gelmeden önce birçok sıkıntılar yaşayan mübadiller, Özellikle 1924yılından itibaren yapılan yerleşimlerinde sosyo-ekonomik sorunlarla karşılaştılar.Göçmenlerin büyük çoğunluğu geçmişten devralınan olumsuz ekonomik mirasınsancılarıyla kıvrandılar. Bazı göçmenler de yerleştirildikleri yerleri beğenmeyip, geçimve yaşam koşullarının daha iyi olduğu yerlere yöneldiler ve yeni arayışlar içinegirdiler.Bu çalışma mübadele kapsamında Adana 10. İskân Mıntıkası’na gelengöçmenlerin yerleşimleri sırasında yaşadıkları sorunları incelemeyi amaçlamaktadır.Türk Hükûmetinin göç ve iskân siyaseti ile lokâl sorunlar mevcut yazılı kaynaklardanve Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi’ndeki birinci el kaynakların ışığında ele alınıpincelenecektir.

Population Exchange Refugee Problems In Adana

The most important and intensive migration movement of the Republican Period is the exchange of Turkish and people in 1923. As a result of this exchange, 100 thousand of Greeks of Turkish nationality went to Greece, and 400 thousand of Turks that belongs to about 100 thousand families migrated to Anatolia. Immigrants and refugees, defined as exchanged in the direction of the laws of the immigrants coming from Greece and the Balkans, were settled in the Greek’s abandoned houses, trading houses, lands, and abandoned Armenian properties left by the Greeks according to their occupations. Refugees, who have many problems before coming to Turkey, were faced with socio-economic problems especially in their settlements since 1924. The vast majority of immigrants are cursed by the suffering of the negative economic legacy inherited from the past. Some immigrants did not like the places they settled in, and went to places where livelihood and living conditions were better, and they went on a quest. This study aims to examine the problems being experienced by immigrants during their settlements that came to the Adana 10th Settlement Zone as a part of their exchange. The immigration and resettlement politics, and locational problems of the Turkish Government will be handled and examined in the light of existing written sources and first hand sources in the Prime Ministry Republican Archives.

PDF

___

BCA, 272.11.2.107.27.
BCA, 272.11.8.13-2.
BCA, 272.11.17.73.13-1, 2.
BCA, 272.11.16.69.9-1.
BCA, 272.11.18.83.10-1, 2.
BCA, 272.11.19.97.2-1, 2.
BCA, 272.11.22.115.23-2.
BCA, 272.12.41.46.10-4.
BCA, 272.12.41.46.16-2.
BCA, 272.12.41.48.8-5.
BCA, 272.12.43.64.3-1, 2.
BCA, 272.12.43.64.20-5, 6.
BCA, 272.12.45.72.18-1, 2.
BCA, 272.12.45.74.3.
BCA, 272.12.45.74.17-1.
BCA, 272.12.45.74.22-1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15.
BCA, 272.12.45.75.18.
BCA, 272.12.47.87.5-29.
BCA, 272.12.54.132.14.
BCA, 272.12.56.143.21-1, 2, 3.
BCA, 272.12.56.144.20-1.
BCA, 272.12.56.144.27, 1.
BCA, 272.12.59.162.29-1.
BCA, 272.74.65.17-2.
BOA, DH.EUM.KADZ. 14/30-8/1.
Vatan, 12 Ağustos 1923, Sayı: 164.
Akdur, Recep, Sıtma Eğitim Notları, 1997, s. 1-71.
Arı, Kemal, Büyük Mübadele: Türkiye’ye Zorunlu Göç (1923-1925), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2003.
Bayraktar, Hilmi, “Kırım Savaşı Sonrası Adana Eyaleti’ne Yapılan Nogay Göç ve İskânları 1859-1861)”, Bilig, sayı: 45, Bahar/ 2008, s. 45-72.
Çakmak, Zafer, “Kıbrıs’tan Anadolu’ya Türk Göçü (1878-1938)”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, Sayı 36, Erzurum 2008, s. 201-223.
Çapa, Mesut, “Mübadele’de Kızılay (Hilâl-i Ahmer) Cemiyeti’nin Rolü”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 10, Yıl: 2001, s. 29-60.
Çomu, Aslı Emine, The Impackt of the Exchange of Populations on the Social and Economic Life of the City of Adana, Boğaziçi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2005.
Duman, Önder, “Atatürk Döneminde Romanya’dan Türk Göçleri (1923- 1938)”, Bilig, Bahar 2008, Sayı: 45, s. 23-42.
Emgili, Fahriye, “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi’nin Türkiye Cumhuriyeti’nin Millî İktisadının Oluşumundaki Etkisi”, TSA, Yıl: 18, Özel Sayı S: 3, 2014, s. 105-121.
Emgili, Fahriye, “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi’nin Mersin’in Sosyo-Ekonomik Yapısına Etkileri”, http://www.lozanmubadilleri.org.tr/arastirma /turk-yunan-nufus-mubadelesinin-mersinin-sosyo-ekonomik-yapisina-etkileri fahriye-emgili. html: 12.06.2018.
Erdal, İbrahim, Mübadele (Uluslaşma Sürecinde Türkiye ve Yunanistan (1923-1925), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006.
Erdem, Ufuk, “Aşâir ve Muhâcirûn Müdüriyet-i Umûmiyesi(1913- 1922)”, ZfWT, Vol. 9 No. 1, 2017, s. 57-80.
Goularas, Gökçe Bayındır, “1923 Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Günümüzde Mübadil Kimlik ve Kültürlerin Yaşatılması”, Alternatif Politika, Cilt. 4, Sayı. 2, Temmuz 2012, s. 129-146,
Güner, Zekâ, Türkiye-Yunanistan Nüfus Mübadelesinde Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin İskân Politikası, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi ICENAS 38 (10-15 Eylül 2007), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 2007, s. 1453-1466.
İskân Tarihçesi, İstanbul 1932, Hamit Matbaası.
Karacaer, Gül, Türkiye Kent Yaşamı ve Mübadiller (1923-1930), Dokuz Eylül Üniversitesi, Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir 2006.
Kodaman, Ömer, Türkiye İle Yunanistan Arasında Nüfus Mübadelesi, Kahramanmaraş Sütcü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), K.Maraş 2008.
Lozan Barış Konferansı Tutanaklar-Belgeler, Çev. Seha L. Meray, Takım I, C. 1, Kitap 1, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1973.
Sarı, Muhammed, Atatürk Dönemi İç Anadolu Bölgesi’nde İmar Faaliyetleri (1923-1938), T.C. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Bilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Konya 2011.
Şenışık, Pınar, “Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi: Erken Cumhuriyet Döneminde Modern Devlet Pratikleri ve Dönüşen Kimlikler”, Studies Of The Ottoman Domain, Cilt: 6, Sayı: 10, Şubat 2016, s. 84-120.
Marttin, Volkan, “Bir Osmanlı Kurumunun Adı ve Etkinliği Üzerine”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 5, Aralık 2011, s. 14-29.
Özcan, Eda, “Ahali Mübadelesi ve Yardımların İstanbul Örneği”, ÇTTAD, IX/20-21, 2010/Bahar-Güz), s. 55-75.
Öztürk, Gülin, “Tasfiye Talepnameleri Işığında Mübadillerin Yerleştirilmesi: “Adana Örneği”, Tarih İncelemeleri Dergisi, XXXI/1, 2016, s. 247-276.
Parlak, Cengiz, “Çanakkale Merkeze ve İlçelerine Yerleştirilen Giritli Mübadil Göçmenler”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl: 10, Güz 2012, Sayı: 13, s. 127-154.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: I, C. I.
TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: II, İctima senesi: 2, C. I.
Tosun, Ramazan, “Patrik Konstantin Araboğlu’nun Mübadelesi”, Askerî Tarih Bülteni, Yıl: 24, Sayı: 46, Şubat 1999, s. 53-69.