Aksaray Ovası ve Yakın Çevresinde Yaylacılık Faaliyeti

Yatay ve dikey ritmik göçme hareketinin bulunduğu inceleme alanında yaylacılık faaliyeti; Akasaray ovası, Obruk platosu ve Hasan dağının da içinde bulunduğu üç farklı kesimde gerçekleşir. Yaylacılık faaliyeti, 13. yüzyıldan itibaren Selçuklu Devletin’de Atçeken aşiretinin konar göçer hareketleriyle başlamış ve tarih içerisinde sosyo-ekonomik değişime uğrayarak günümüze kadar devam etmiştir. Bu tarihsel devinim, sahada yerleşme yerlerinin belirlenmesinde ve sosyo-ekonomik yapının şekillenmesinde belirleyici olmuştur. Türkiye’deki modernleşme sürecinin ortaya çıkardığı değişimler, yöre insanında mevsimlik göç takviminin başlamasından, yayla yerleşmeleri ve fonksiyonel özelliklerine kadar, bir dizi değişmin gerçekleşmesine neden olmuştur. Yaylacılık faaliyetindeki değişimin temelleri arasında, şekerpancarı ziraatinin etkisi ön plana çıkmaktadır. Geçici yerleşmeler özellikle 1980 yılında sonra sürekli yerleşime geçmeye başlamış, geçici yaylaların fonksiyonel özelliği değişmiş ve şekerpancarı ziraati yapılamayan yaylalar; büyük baş hayvancılığın etkisi ve fabrikasyon ürünlerinde katkısı ile ortadan kalkmıştır. Yaylacılık faaliyetine 2001 yılında, 226 adet geçici ve sürekli yaylanın 150’si (% 66,3’ü) sürekli yerleşime geçmiş ve 76 yaylada (%33,7’sı) ise, mevsimlik yaylacılık faaliyeti devam etmektedir. Bununla birlikte, 67 yayla (1980-2001 yılları arasında) terk edilmiştir.

Transhumance activity, which exists in the area where horizontal, and vertical rhythmic immigration movements occur, takes place at three different regions, namely as Aksaray plain, Obruk plateau, and Hasan mountain. Transhumance activity has started since the nomadic movement of Atçeken tribe in 13th century at Seljuk Empire and has continued up to now while it is altering historically in the view of socio-economical aspect. These historical alterations have played a role in defining the settlement district and taking shape of socio-economical structure. Alterations, resulting from the progress of modernization of Turkey, have caused some effects on the transhumance activity, such as the initialization of the residents’ seasonal migration calendar; pasture settlement and its functional features. Among the essentials of the transhumance activity alterations, sugar-beet agriculture plays a prominent role. Especially, after 1980, temporary settlements have replaced with permanent ones; the functional features of temporary pastures have in a changing process and the pastures in which sugar-beet agriculture could not be farmed; the effects of cattle and the contribution of industrial products have removed. 150 (66.3%) of 226 temporary and permanent pastures have passed to permanent settlement and also 76 (33.7%) pastures have carried on seasonal transhumance activity in 2001. Along with, 67 pastures have abandoned between 1980 and 2001 years.

PDF

___

AVCI, S.,1993-1996, Türkiye’de Şeker Pancarı Ziraatinin Coğrafi Esasları, İstanbul Üniv. Edebiyat Fak.,Coğrafya Böl., Coğrafya Dergisi, Sayı:4, İstanbul

BİRİCİK, A. S.,1992, Obruk Platosu ve Çevresinin Jeomorfolojisi; Marmara Üniv. Yay. No:531, Atatürk Eğit. Fak., Yay. No:17 İstanbul

DENKER, 1977,Yerleşme Coğrafyası, İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Yay. No:2275 Coğrafya Enst.Yay. No:93, İstanbul

DOĞANAY, H., 1997, Türkiye Beşeri Coğrafyası, M.E.B. Yay. Ankara

ERİNÇ,S., 1969, Klimatoloji ve Metotlar, İstanbul Üniv. Yay. No: 994, Coğrafya Enst.Yay. No: 35 2.Baskı, İstanbul

DOĞANER, S., 1998-1992, Türkiye’de Tarım İşletmeleri ve Faaliyetleri, İstanbul Üniv. Edebiyat Fak. Coğrafya Dergisi, Sayı:2, İstanbul

EROL,O., 1969, Tuz Gölü Havzasının Jeolojisi ve Jeomorfolojisi, M.T.A. Raporu, Ankara

EROL,O., 1963-1964, Tuz Gölü Doğusunda Coğrafya Araştırmaları, Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:22-23, İstanbul

GÜMÜŞTEPE, A. F., 1992, Konya Ovası Mesken Eklentileri ve Bunların İktisadi Sosyal Yaşamdaki Yeri,Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:27, İstanbul

GÜMÜŞTEPE, A. F., 1994, Konya Ovasnda Geçici Köy yerleşmeleri ve Yayla Yaşamı,Türk Coğrafya Dergisi, Sayı:29, İstanbul

LİNDNER, R. P., 2000, Ortaçağ Anadolu’sunda Göçebeler ve Osmanlılar, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara

YİĞİT, E., 1988, Tuz Gölü ve Çevre Sorunları Raporu, D.P.T, Ankara

DERLEME SÖZLÜĞÜ, 1993, Atatürk Kültür,Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yay., Sayı:211/10 2.Baskı, Ankara

AKSARAY TARIM İL MÜDÜRLÜĞÜ KAYITLARI 2001