Mehmet İzzet'in yarım kalmış toplumbilimsel düşünü

Mehmet İzzet bugün neredeyse tamamen unutulmuş Türk toplumbilimcilerinden birisidir. 1930'da otuz dokuz yaşında, henüz tam anlamıyla kavramsal olarak incelmiş bir kuram bırakamadan ölmüştür. Bununla birlikte, çalışkan ve çok yayınlayan bir düşünü insanı olmuştur. Gündelik yaşamın olguları üzerine ayrıntılı çözümlemeleri, onun toplumbilimsel düşününün gelişmişliğini kanıtlar. En önemli katkısı, "Milliyet Nazariyeleri ve Millî Hayat" başlıklı kitabı olmuştur. Bu kitapta, o dönemde gözde olan millet kavramına özcü ve dışlayıcı bakışlar yerine, idealist, bütünleştirici bir bakış açısı benimsemiştir. Buna göre, bir millet, diğerlerinden ayrılmaktan ziyade, onlarla, kendi özgün kültürü üzerinden bütünleşmeye, bir insanlık bütününe varmaya çalışan bir yapıdır. Bu, pek de döneminin ideolojik ortamıyla uyumlu olmayan bakış açısı ise, onu Ziya Gökalp' in siyasî olarak hayli vurgulu, Durkheim 'cı toplumbilimsel düşününden ayırır. Ancak, aynı nedenle ve erken ölmüş olması nedeniyle, uzun sürmüş hatta kısmen hâlâ devam eden bir unutuşa da mâruz kalmıştır. Bu makale, Mehmet İzzet 'in eserlerinin dönemi ve bugün için anlamlarını irdeleyen, kısıtlı bir söylem çözümlemesi çalışmasıdır.

Mehmet İzzet is a nearly unknown Turkish sociologist who died in 1930, at the age of thirty-nine, without having enough time to develop a conceptually refined theory. Nevertheless, he was a hard-working intellectual who published relatively so much, with an extreme ability to analyze facts of everyday life, as well as theoretical issues. His main originality lies on his book entitled "Theories of Nationality and the National Life", due to his out-offame conceptualization of nation, not in an essentialist thus exclusionist point of view, but rather, in a humanist, idealist perspective which consists on a universal articulation of nations through their original cultural orientations. In such intellectual position, he also, even indirectly, challenged the very dominant, politically emphasized Durkheimian approach of Ziya Gökalp, the founder of the sociology in Turkey. His premature death and his not-so-aligned intellectual attitude let him in a long last, and partially still continuing oblivion. This article consists on a limited discourse analysis depicting the meaning of the works of Mehmet İzzet in his time and for today.

___

AÇIKGÖZ, Halil 2007 "Mehmed İzzet ve Metodoloji", iç. Prof.Dr.Nihat Nirun'a Armağan 2007 (der. Nevin Güngör Ergan, Esra Burcu, Birsen Şahin, Müge Kamanlıoğlu), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, s.351-360.

BAYRAKTAR, Levent 2007a "Mehmet İzzet Düşüncesinde İnsaniyete Açılan Pencere: Milliyet", Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, cilt:4, sayı: 1, s. 1-7.

BAYRAKTAR, Levent 2007b "Mehmet İzzet'in Ardından", iç. Prof.Dr.Nihat Nirun'a Armağan 2007 (der. Nevin Güngör Ergan, Esra Burcu, Birsen Şahin, Müge Kamanlıoğlu), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, s.235-243.

BEYAZYÜREK, Mansur 2006 "Son Osmanlı'da En Birey: Tevfik Fikret", Biyografya, sayı:7, s.127-136.

BORAN, Behice 1992 Toplumsal Yapı Araştırmaları (İki Köy Çeşidinin Mukayeseli Tetkiki), İstanbul: Sarmal Yayınları.

BOURDIEU, Pierre 1979" La distinction, critique social du jugement, Paris: Les Editions de Minuit.

DEĞİRMENCİOĞLU, M. Coşkun 1987 Mehmet İzzet, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.

DEĞİRMENCİOĞLU, Mahmut Coşkun 2002 Mehmet İzzet (1890-1930) ve Ulusalcı Sosyal Felsefesi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

DEĞİRMENCİOGLU, Coşkun 2003 "Mehmet İzzet", iç. Türkiye'de Modern Siyasî Düşünce, Cilt 4: Milliyetçilik 2003 (der.Tanıl Bora ve Murat Gültekingil), İstanbul: İletişim Yayınları, s. 124-131.

DEĞİRMENCİOGLU, Coşkun 2007 "Mehmet İzzet'in Sosyal Felsefesi (1891-1939)", iç. Prof. Dr.Nihat Nirun'a Armağan 2007 (der. Nevin Güngör Ergan, Esra Burcu, Birsen Şahin, Müge Kamanlıoğlu), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, s.84-89.

DEĞİRMENCİOĞLU, Coşkun 2008 "Mehmet İzzet (1891-1930)", iç. Türkiye'de Sosyoloji I (İsimler- Eserler) 2008 (der. M.Çağatay Özdemir), Ankara: Phoenix Yayınevi, s.505-526.

İZZET, Mehmed 1969 Milliyet Nazariyeleri ve Milli Hayat, İstanbul: Ötüken Yayınları.

KAÇMAZOĞLU, Bayram 2001 Türk Sosyoloji Tarihine Giriş, Ön Koşullar, Birey İstanbul: Yayıncılık.

KOCACIK, Faruk ve Emre KONGAR 1996 "Mehmet İzzet", iç. Türk Toplumbilimcileri 2 1996 (der.Emre Kongar), İstanbul: Remzi Kitapevi, s.69-113.

MILLS, C.Wright 1979 Toplumbilimsel Düşün, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

NALBANTOĞLU, Hasan Ünal 2002 "Bir Toplumbilimcinin Gecikmiş Portresine Doğru", Biyografya, sayı:2, s.127-140.

NALBANTOĞLU, Hasan Ünal 2003 "Üniversite A.Ş.'de Bir 'Homo Acamedicus': 'Ersatz' Yuppie Akademisyen", Toplum ve Bilim, 97, Güz, s.7-42.

SCHIVELBUSCH, Wolfgang 2000 Keyif Verici Maddelerin Tarihi. Cennet, Tat ve Mantık, Ankara: Dost Kitapevi.

ÜLKEN, Hilmi Ziya 1992 Türkiye'de Çağdaş Düşünce Tarihi, İstanbul: Ülken Yayınları.

VEBLEN, Thorstein 1970 Theorie de la classe de loisir, Paris: Gallimard.