20151691

Merkantilizmin Osmanlı Devleti-Avrupa Ticari İlişkilerine Yansımaları

Merkantilizm, 15. yüzyılın sonlarına doğru Batı Avrupa’da ortaya çıkan ve 18. yüzyılın sonuna kadar etkisini gösteren ve bilinen ilk ekonomik düşünce akımıdır. Merkantilizm akımının en etkili olduğu 17. yüzyıl, Akdeniz'deki en etkili devletlerinden birisi olan ve 624 yıl egemenliğini sürdüren Osmanlı Devleti’nin gücünü kaybetmeye başladığı bir dönem olmuştur. Avrupa‘daki devletler, merkantilist politikalar sonucunda güç kazanırken Osmanlı Devleti geleneksel ekonomi politikalarını devam ettirdiği için merkantilizm akımından olumsuz etkilenmiştir. Avrupa ülkeleri bu akımın etkisiyle dünya kaynaklarından daha fazla pay alma yarışına girmiştir. Devletler, milliyetçiliğin önem kazandığı bu dönemde ülke ekonomilerini güçlendirmek için üretimlerini artırmış, ithalatı azaltmak için vergiler koymuş, sömürgecilik faaliyetlerini hızlandırmak için donanmalarına ve denizciliğe önem vermiştir. Bu dönemde ulusal ekonomilerini bir şirket gibi yöneten ülkeler, Osmanlıların merkantilizm ile çelişen geleneksel ekonomi anlayışlarından ve politikalarından büyük ölçüde yararlanmıştır. Osmanlıların gerçek değerinden daha ucuza Avrupa’ya sattığı hammaddelerden üretilen mallar Osmanlı Devleti tarafından oldukça pahalıya satın alınmıştır. Tüm bu gelişmeler Avrupa-Osmanlı Devleti’nin ticari ilişkilerini de şekillendirmiştir. Bu çalışmanın amacı Osmanlı Devleti’nin merkantilist politikalar karşısında uyguladığı geleneksel ekonomi politikalarının, gümrük politikalarının ve kapitülasyonların Osmanlı-Avrupa ticari ilişkileri, Osmanlı dış ticareti üzerindeki etkilerini incelemektir.

Anahtar Kelimeler:

Merkantilizm, İktisat Tarihi, Dış Ticaret, Osmanlı Devleti, Avrupa.

Keywords:

Merkantilizm, İktisat Tarihi, Dış Ticaret, Osmanlı Devleti, Avrupa.,

PDF

___

Açba, S. (1995). Osmanlı Devleti’nin dış borçlanması (1854-1914). Afyon: Afyon Kocatepe Üniversitesi İİBF Yayınları.
Bulut, M. (2000). XVII. yüzyılda Osmanlılar ve merkantilistler. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 11(39), 23-35.
Demir, K. A. (2020). Coğrafi keşiflerin ekonomi ve kamu yönetimi sistemine katkıları: Merkantilizm ve kameralizm. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(1), 118-135.
Dündar, U. ve Dumrul, C. (2010). İktisat biliminin sınırları üzerine: Aykırı iktisat yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36, 239-259.
Dündar, O. (2017). Merkantilizm’e karşı kapitülasyon politikası: Osmanlı örneği. International Journal of Disciplines Economics&Administrative Sciences Studies, 3(4), 239-247.
Elibol, N. (2005). XVIII. yüzyıl Osmanlı dış ticaretiyle ilgili bazı değerlendirmeler. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6, 61-76.
Hanilçe, M. (2010). Coğrafi keşiflerin nedenlerine yeniden bakmak. Tarih Okulu, 7, 47-70.
Hurewitz, J.C. (1987). Diplomacy in the near and Middle East: A documentary record 1535-1956. New York: Oxford University Press.
Işıktaş, E. ve Duran, A. (2017). Geçmişten günümüze İpek Yolu’nun önemi ve buna ilişkin yapılmış bilimsel çalışmalar. Social Sciences Studies Journal, 8, 584-596.
İmamoğlu, H. V. (2022). Coğrafi keşiflerden sonra oluşan ve yeni dünya düzeni ve Osmanlı ekonomi politiği. Tarih Okulu Dergisi, 57, 1025-1041.
İrtem, S. K. (1999). Şark meselesi-Osmanlı’nın sömürgeleşme tarihi. İstanbul: Temel Yayınları.
Jeffery L. ve Irvin, J. (2008). Paradigm and praxis: Seventeenth-century mercantilism and the age of liberalism (PhD Thesis). The University of Toledo, USA.
Kazgan, G. (1995). Osmanlı’da Avrupa finans kapitali. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kazgan, G. (1997). İktisadi düşünce veya politik iktisadın evrimi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Küpeli, Ö. (2008). Osmanlılar ve doğu ticaret yolları üzerine (XV-XVII. Yüzyıllar). N. N. Kara, L. Daşdemir ve Ö. Küpeli (Ed.), Prf. Dr. Necmi Ülker’e Armağan (s. 391-405) içinde. İzmir: Meta Basım.
Mantran, R. (1990). 17. yüzyılın ikinci yarısında İstanbul. M. A. Kılıçbay ve E. Özcan (Çev.), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Mcgowan, B. (1981). Economic life in Ottoman Europe. New York: Cambridge University.
Paylanbay, E. (2007). XIX. yüzyıl Osmanlı mali bunalımı ve çözüm aracı olarak kaime uygulaması. T.C. Balıkesir Üniversitesi Fen Edebiyet Fakültesi Karesi Tarih Kulübü Bülteni, 2007/1.
Reinert, E. S. (1998). Raw materials in the history of economic policy: or why list (the Protectionist) and cobden (the Free Trader) both agreed on free trade in corn. G. Cook (Ed.). The Economics and Politics of Free Trade; Freedom and Trade: Volume II (s. 275-300) içinde. London: Routledge Press.
Reinert, E. S. (2004). How rich nations got rich: Essays in the history of economic policy. University of Oslo Centre for Development and the Environment Working Paper, 2004/01.
Şener, S. (2007). Osmanlı sanayileşme süreci ve bu süreçte özel girişimin rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(3),56-89.
Tabakoğlu, A. (t.y.). Osmanlı klasik döneminde İstanbul’da dış ticaret, Erişim adresi: http://www.osmanliistanbulu.org/tr/images/osmanliistanbulu-1/17_ahmet-tabakoglu.pdf.
Tabakoğlu, A. (1985). Gerileme dönemine girerken Osmanlı maliyesi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
Tekelioğlu, M. (1993). İktisadi düşünceler tarihi. Adana: Çukurova Üniversitesi.
Toprak, Z. (2005). İktisat tarihi, zirveden çöküşe Osmanlı tarihi II. S. Akşin (Yay. haz.), İstanbul: Doğa Ofset.
Uzunçarşılı, İ. H. (1995). Osmanlı tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.