Covid-19 Salgınına Yönelik Koruyucu Sağlık Davranışlarının Kişilik Yapıları ve Savunma Mekanizmaları Üzerinden Değerlendirilmesi

Global salgınlarda, insanların davranışsal tepkilerinin toplumsal sonuçları üzerinde doğrudan etkisi olduğu görülmüştür. Bireylerin sağlıkla ilgili tutum ve davranışları üzerinde belirleyici etkiye sahip olan algıların saptanması ve yönetilmesi onları sağlık davranışlarına teşvik edecektir. Covid 19 salgınının insanların olağan yaşam dengelerini olumsuz etkilediği ve belirsizlik duygusuna yol açarak kaygı düzeylerini oldukça yükselttiği söylenebilir. İnsanlar genel anlamda güvende olmak ve tehdit edici durumlarda ise kendilerini güvende hissetmek için olayları kontrol altında alma ihtiyacı hissetmektedirler. Böylesine büyük kapsamlı salgında birey kendini güvende hissedemez ve belirsizliği kontrol altına alamaz. Bu ihtiyaca yanıt alamayan organizma alarm konumuna geçer. Tehdit veya tehlike ile karşılaşan kişi duygusal, davranışsal ve fiziksel alanlarda dürtüsel olarak birtakım değişimler yaşar. Birey bu tehdit veya engellenmeye maruz kaldığında kendini yetersiz, güçsüz hisseder ve anksiyete geliştirir. Anksiyete, bireyin kendini tehlikede hissettiği durumlara karşı geliştirdiği içgüdüsel bir tepkidir. Benlik bütünlüğüne karşı mevcut yada beklenen bir tehdide tepki olarak hissedilen bir gerilimdir. Kişi bu gerilimden benliğin savunma mekanizmaları yolu ile kurtulmaya çalışır. Savunma mekanizmaları kişilik yapısının önemli bir boyutunu temsil eder. Kişiliğin gelişimi ve çevreye uyumunu sağlar. Bununla birlikte davranış biçimlerinin belirlenmesi, anksiyetenin ve diğer affektif durumların kontrol edilmesinde ise aktif rol oynar. Salgın ortamında insan davranışlarını anlamak ve yönetebilmek tıbbi önlemlerin hedefe ulaşmasında belirleyici role sahiptir. Bu kapsamda insanların enfeksiyon, bulaş ve hastalık şiddetini azaltma davranışlarını etkileyen faktörleri anlamak pandemiyi yönetmek açısından önemlidir. Literatürdeki çoğu araştırmalar sağlık davranışlarının bilgilendirilme yolu ile arttırabileceği görüşü üzerine kurulmuştur. Ancak Covid-19 ile mücadele sürecindeki başarısızlık ve salgının kontrolden çıkması, insanları bilgilendirmenin ve bilgilendirme faaliyetlerinin onları sağlık davranışlarına yöneltmekte tek başına yeterli olmadığı göstermektedir. Çünkü insanların farklı kişilik örgütlenme düzeylerinin ve her kişilik örgütlenme düzeyine göre kişilerin kullandığı farklı savunmalarının, insanların tehdite karşı gösterdiği tepkileri ve gerçeği algılama biçimleri üzerinde belirleyici olduğu ve dolayısı ile salgınla mücadelede otoritelerce yapılan bilgilendirme faaliyetli sonucunda insanların davranış değişikliğine gidip gitmemelerine temel bir etki oluşturabileceği düşünülmektedir. Bu çalışmada pandemide koruyucu sağlık alanında insan davranışları farklı kişilik yapıları ve kullandıkları savunmalar üzerinden Mcwilliams’ın “Psikanalatik Tanı, Klinik Süreç İçinde Kişilik Yapısını Anlamak” kitabı baz alınarak değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı, otoritelerce beklenen sağlık davranışı geliştirmenin önündeki en büyük engel olarak görülen kişilik örgütlenme düzeyleri ve savunmaları üzerinden değerlendirme yaparak literatürü tartışmaya teşvik etmektir. COVID-19 pandemisine psikolojik ve psikiyatrik bir perspektiften yaklaşılmasının otoriteleri koruyucu davranışları arttırmada bu kapsamda önlem almaya yönelteceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

KORUYUCU SAĞLIK, COVID, KİŞİLİK, SALGIN

EVALUATION OF HEALTH BEHAVIORS TOWARDS THE COVID-19 OUTBREAK ON CHARACTER ORGANIZATION AND DEFENSE MECHANISMS

In global epidemics, it has been observed that people's behavioral responses have a direct impact on social consequences.Identifying and managing perceptions that have a determining effect on individuals' attitudes and behaviors about health will encourage them to adopt health behaviors. It can be said that the Covid 19 outbreak negatively affects people's normal life balance and increases their anxiety levels considerably by causing a feeling of uncertainty. People generally feel the need to take events under control in order to be safe and to feel safe in threatening situations. In such a large-scale epidemic, the individual cannot feel safe and cannot control uncertainty. The organism that does not respond to this need becomes alarming. Faced with threat or danger, the person experiences some impulsive changes in emotional, behavioral and physical areas.When the individual is exposed to this threat or frustration, he / she feels inadequate, powerless and develops anxiety. Anxiety is an instinctive reaction that an individual develops against situations in which he or she feels in danger. It is a tension felt in response to an actual or anticipated threat to self-integrity. The person tries to get rid of this tension through the self's defense mechanisms. Defense mechanisms represent an important dimension of personality structure. It provides the development of personality and its adaptation to the environment. However, it plays an active role in determining behavior patterns and controlling anxiety and other affective situations. Understanding and managing human behavior in the epidemic environment has a decisive role in achieving the goal of medical measures. In this context, understanding the factors that affect people's behaviors to reduce infection, contamination and disease severity is important for managing the pandemic.Most of the studies in the literature are based on the view that health behaviors can be increased by informing. However, the failure in the fight against Covid-19 and the outbreak getting out of control shows that informing people and informing activities alone are not enough to direct them to health behaviors. Because it is thought that the different levels of personality organization of people and the different defenses used by people according to each personality organization level are determinant on the way people react to threat and perception of reality, and therefore, as a result of the information activities carried out by the authorities in the fight against the epidemic, it can have a fundamental effect on whether or not people change behavior. In this study, human behaviors in the field of preventive health during the pandemic were evaluated based on Mcwilliams' book "Psychoanalytic Diagnosis, Understanding Personality Structure in the Clinical Process" through different personality structures and the defenses they used. The aim of the study is to encourage discussion of the literature by evaluating the personality organization levels and defenses, which are seen as the biggest obstacle in the development of expected health behavior. It is thought that approaching the COVID-19 pandemic from a psychological and psychiatric perspective will lead the authorities to take measures in this context to increase protective behaviors.

Keywords:

PROTECTİVE HEALTH BEHAVİOR COVID, , EPIDEMIC, CHARACTER,

PDF

___

1.Adalet Bakanlığı (2020), https://iidb.adalet.gov.tr/Home/SayfaDetay/covid-19-kapsaminda-kamu-kurum-ve-kuruluslarinda-normallesme-ve-alinacak-tedbirler-ile-ilgili-20208-sayili-cumhurbaskanligi-genelgesi30052020115958, erişim 2 Temmuz 2021
2. Akın, L., Aslan, D., Bahar Özvarış, Ş., Güçiz Doğan, B., Güler, S., Kalaycı, D., ... & Yıldız, A. N. (2020). Yeni Koronavirüs Hastalığı (COVID-19) Öne Çıkan Konular, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara
3.Anadolu Ajansı (2021) https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/saglik-bakani-koca-uyardi-bir-haftadir-kovid-19-vakalari-basta-istanbul-ve-bursa-bircok-ilimizde-artis-egiliminde/2008325, erişim 2 Temmuz 2021
4. Anadolu Ajansı (2020) https://www.aa.com.tr/tr/koronavirus/turkiyenin-koronavirusle-mucadele-politikasina-bilim-kurulu-yon-veriyor/1777215, erişim 2 Temmuz 2021
5. Avcı, Y. D. (2016). Kişisel Sağlık Sorumluluğu, TAF Preventive Medicine Bulletin Dergisi, 15(3).
6. Bengi, H. (2012). Tarihsel Süreç Içinde Anadolu Ajansi’nin Özgün Kurumsal Yapisi (1920-2011), Atatürk Yolu Dergisi, 13(50), 299-341.
7. Bektaş Ç., S., Yazıcı, H., & Altun, F. (2013). Öğretmenlerin Kişilik Özellikleri ve Kişisel Sağlık Davranışları ile Depresif Belirtileri Arasındaki İlişkiler, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 127-141.
8. Bhuiya, A., Hanifi, S.M.A ve Hoque, S. (2016). Sağlık için kendi kendine yardımın teşviki yoluyla topluluk kapasitesinin kilidini açmak: Chakaria, Bangladeş'ten deneyim. BMC Sağlık Hizmetleri Araştırması, 16 (7), 105-117
9. Bilge, Y. (2018). Kişilik Bozuklukları ve Savunma Mekanizmaları, Turkish Studies Social Science Dergisi, 13(10).
10. Bulduk, S., Seher, Y. U. R. T., Dinçer, Y., & Ardıç E. (2015). Sağlık Davranışı Modelleri, Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 28-34.
11. Champion VL, Skinner CS. (2008). The Health Belief Model, health behavior and health education: theory, research, and practice.
12. Çağatay, S. E. (2014). Üniversite öğrencilerinin çocukluk çağı travmatik yaşantı düzeyi ile bağlanma stilleri ve savunma mekanizmalar arasındaki ilişkinin incelenmesi, İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul.
13. Çakar, B. (2015). Hemşirelerin Dürtüsellik, Anksiyete ve Öfke Düzeyleri ile Savunma Biçimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
14. Çelebi, G. Y. (2020). Covid 19 Salgınına İlişkin Tepkilerin Psikolojik Sağlamlık Açısından İncelenmesi, IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (8), 471-483.
15. Çetintepe, S. P., İlhan, M. N. (2020). COVID-19 Salgınında Sağlık Çalışanlarında Risk Azaltılması, Biotechnology and Strategic Health Research Dergisi, 4, 50-54.
16. Çenesiz, E., Atak, N. (2007). Türkiye’de sağlık inanç modeli ile yapılmış araştırmaların değerlendirilmesi, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(6), 427-434.
17. Davies LE., Thirlaway K. (2013). The influence of genetic explanations of type 2 diabetes on patients’ attitudes to prevention, treatment and personal responsibility for health. Public Health Genomics;16(5):199-207
18. Deniz, D. (2007). İşyerinde örgütsel yıldırmaya maruz kalan çalışanların kişilik yapıları ve kullandıkları ego savunma mekanizmalarının incelenmesi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul
19. Duran Ö. (2008). Kendi kendine meme muayenesi ile ilgili verilen planlı eğitimin kadınların sağlık inançları ve algılanan sağlık durumlarına etkisi, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış yüksek Doktora tezi), Sivas.
20. Elbay RY, Kurtulmuş A, Arpacıoğlu S, Karadere E (2020). Depression, anxiety, stress levels of physicians and associated factors in Covid-19 pandemics. Psychiatry Research, 290:113130.
21. Erdem M., Işıntaş M., Özgen F., Özşahin A. (2008). Savunma Biçimlerinin Uyum Bozukluğundaki Rolü, Anatol J Clin Investigate 2(4):155-159.
22. Eren, N. (2014). Kişilik Bozukluğu Hastaları ile Çalışmanın Zorlukları ve Kişilik Bozukluğu Hastalarına İlişkin Tutumlar Ölçeklerinin Psikometrik Özellikleri, Archives of Neuropsychiatry/Noropsikiatri Arsivi, 51(4).
23. Ersevim İ. (2013). Freud ve Psikanalizin Temel İlkeleri, Özgür Yayınları, 7. Basım, İstanbul
24. Ersin F. (2012). Sağlığı geliştirme modelleri ile yapılan hemşirelik girişimlerinin kadınların meme ve serviks kanserine yönelik erken tanı davranışlarına etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Anabilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), İzmir
25. Esin, M. N., Aktaş, E. (2012). Çalışanların sağlık davranışları ve etkileyen faktörler: sistematik inceleme, Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 20(2), 166-176.
26. Freud S. (1955). Inhibitions, Symptoms and Anxiety, Standard ed., Hogarth Press, London
27. Gençtan, E. (2003). Psikodinamik psikiyatri ve normal dışı davranışlar, Metis Yayınları, Ankara
28. Gözüm, S., Çarpık, C. (2014). Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde bir rehber: sağlık inanç modeli, Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 7(3), 230-237.
29. Güngörmüş Z. (2001), Bilinçsiz ve reçetesiz ilaç kullanımı ile sağlık sorumluluğu arasındaki ilişki, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Halk Sağlığı Hemşireliği Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Erzurum
30. Güvenç G. (2008). Serviks kanseri hakkında farkındalık artırmaya yönelik geliştirilen yöntemin kadınların pap smear yaptırmalarına etkisi. Genelkurmay Başkanlığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Kadın Hastalıkları ve Doğum Hemşireliği Bilim Dalı Başkanlığı (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara
31. Hagger, M., Orbell, S. (2003), A meta analytic review of the common‐sense model of illness repre- sentations Psychology and Health 18 141– 184
32. Hayden J. (2009). Health belief model: introduction to health behavior theory, Jones and Barlett Publishers, Canada
33.İçişleri Bakanlığı (2021) https://www.icisleri.gov.tr/haziran-ayi-normallesme-tedbirleri-genelgesi, erişim 2 Temmuz 2021
34. İhsan, O., Demirel, Ö. F. (2020). COVID-19 ve Psikiyatrik Bozukluklar, Medical Research Reports Dergisi, 3(Özel Sayı), 86-99.
35. Kaplan H, Sadock B. J. (2005) Klinik Psikiyatri, Güneş Kitabevi, Ankara
36. Karaca, A. S., Ozmen, M. M., Uçar, A. D., Yasti, A. Ç., & Demirer, S. (2020). General surgery operating room practice in patients with COVID-19, Turkish Journal of Surgery, 36(1)
37. Kesgin, C., Topuzoğlu, A. (2006). Sağlığın tanımı: Başa çıkma, İstanbul Kültür Üniversitesi Dergisi, 4(3)23
38. Korkmaz, E. (2019). Çocukluk çağı ruhsal travmaları ve affetmenin kişilerin savunma mekanizmalarıyla ilişkisi, Maltepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Psikoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul
39. Korkmaz, S., Bıyık, E., Demiralp, G. (2020), Covid-19 Salgınından Korunmada Sağlık Çalışanlarında Kişisel Koruyucu Ekipman Kullanımı: Sağlık İnanç Modeli Uygulaması. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(1), 1-16.
40. Kolaç, N., Balcı, A. S., Şişman, F. N., Ataçer, B. E., Dinçer, S. (2018). Fabrika çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışı ve sağlık algısı. Bakırköy Tıp Dergisi, 14, 267-74.
41. Köroğlu E. (2012) Klinik Psikiyatri El Kitabı, Hekimler Yayın Birliği, 2. Baskı
42. Kul, A., Demir, R., Katmer, A. N. (2020). Covid-19 Salgını Döneminde Psikolojik Sağlamlığın Yordayıcısı Olarak Yaşam Anlamı ve Kaygı, Electronic Turkish Social Studies Dergisi, 15(6).
43. Küçükberber N., Özdilli K., Yorulmaz H. (2011), Kalp hastalarında sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve yaşam kalitesine etki eden faktörlerin değerlendirilmesi. Anadolu Kardiyo Dergisi 11(1):619-626.
44. Markel H, Lipman HB, Navarro JA, Sloan A, Michalsen JR, Stren AM, Cetron MS (2007), Nonp-harmaceutical interventions implemented by US cities during the 1918-1919 influenza pandemic, JAMA, 298:644-654.
45. Mcwilliams N. (2013), Psikanalatik Tanı, Klinik Süreç İçinde Kişilik Yapısını Anlamak, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, Psikanaliz/ Psikoloji Dizini 1, İstanbul
46. Muştu C, Baltacı D, Kutanış R, Kara (2012), İ.H. Birinci Basamak ve Hastanede Çalışan Hemşirelerde Anksiyete, Depresyon ve Hayat Kalitesi, Konuralp Tıp Dergisi, 4(1): 17-23
47. Öncü, E., Altunkan, H., Vayısoğlu, S. K. & Ayaz, M. (2021), COVID-19 Pandemi Sürecinde Kaderciliğin Etkisi ve Salgın Tedbirlerine Uyum Özellikleri: Vaka-Kontrol Çalışması, Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(1), 113-124
48. Öz F. (2010), Sağlık Alanında Temel Kavramlar, Yenilenmiş 2. Baskı, Mattek Matbaacılık Bas. Yay. Tic. Ltd. Şti. Ankara, 37-46
49. Özakkaş T. (2018), Psikoterapi tarihi ve bütüncül psikoterapi, Türkiye Bütüncül Psikoterapi Dergisi, 1(1), 1-24.
50. Özdemir, D., Arpacıoğlu, S. (2020), Sosyal Medya Kullanımı, Sağlık Algısı ve Sağlık Arama Davranışının Koronavirüs Korkusu Üzerine Etkisi, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 12, 364-381
51. Özdil, K., Bulucu Büyükaksoy, G. D. & Çatıker, A. (2021), Fatalism, Fear, and Compliance with Preventive Measures in COVID-19 Pandemic: A Structural Equation Modeling Analysis, Public Health Nursing, 1–11
52. Özkan, S., Tüzün, H., Dikmen, A. U., & İlhan, M. N. (2020), Salgınlarda Toplum Davranışı ve Sağlık Okuryazarlığı, Biotechnology and Strategic Health Research Dergisi, 4, 105-110
53. Öztek, A., Üner, S., & Eren, N. (2012), Halk sağlığı kavramı ve gelişmesi, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 2-24
54. Öztürk, O. (2007), Ruh Sağlığı ve Bozuklukları, Literatür Yayıncılık, 9. Basım, İstanbul
55. Öztürk O. M, Uluşahin A. (2011), Ruh Sağlığı ve Bozuklukları I, Nobel Tıp Kitapevleri, 11. Baskı, Ankara, 11(1).
56. Paksoy, H. M. (2020), Covid-19 pandemisi ile oluşan korku ve davranışlara inancın Etkisi üzerine bir araştırma: Türkiye Örneği, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 135-155.
57. Pehlivan, F. Z. (2020), Alkol Kullanım Sorunları Nedeniyle Ayaktan Tedavi Gören Bireylerin Ego Savunma Biçimleri ve Tedavi Motivasyonu Arasındaki İlişkide Öz Yeterliğin ve Değişime Hazır Olmanın Aracı Rolünün İncelenmesi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara
58. Pellitteri J. (2010), The Relationship Between Emotional Intelligence and Ego Defense Mechanisms. Department of Educational and Community Programs, The Journal of Psychology Queens College City University, 36(2), 182-194
59. Resmi Gazete (2021) https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210414-5.pdf, erişim 2 Temmuz 2021
60. Rohleder P. (2012), Critical issues in clinical and health psychology, SAGE Publications, London, 232s
61. Bakanlığı, S., Müdürlüğü, T. S. H. G., Teșviki, S., & Bașkanlığı, G. D. (2011), Toplum sağlığı merkezi çalışanlarına yönelik sağlığın geliştirilmesi eğitimi rehberi, Deniz Matbaacılık, Ankara
62. Şirin, H., Ketrez, G., Ahmadı, A. A., Arslan, A., Altunel, E., Güneş, İ. S., Seçilmiş, E., Özkan, S. & Hasde, M. (2020). Community Approach Towards COVID-19 in Turkey: One Month After The First Confirmed Case, Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 77(4): 381-398
63. Ulutaşdemir, N., İpekçi, N., Dokur, M., & Dağlı, Ö. (2008), Hemşirelik öğrencilerinin hastane enfeksiyonlarından korunmaya yönelik bilgilerinin ve sağlık inanç kuramına göre davranışlarının değerlendirilmesi, Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 3(9), 87-101
64. WHO. (2021a), WHO Coronavirus Disease (COVID-19) Dashboard, https://covid19.who.int/, Data last updated: 2021/7/21, 6:18 pm CEST
65. WHO. (2021b), https://covid19.who.int/region/euro/country/tr, Data last updated: 2021/7/21, 6:18 pm CEST
66. AA (2021), https://www.aa.com.tr/tr/p/covid-19-asi, Data Data last updated: 2021/7/21, 6:20 pm CEST.
67. Yalçınkaya, M., Özer, F. G., & Karamanoğlu, A. Y. (2007), Sağlık çalışanlarında sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(6), 409-420
68.Yılmaz N, Gençöz T, Ak M. (2007) Savunma biçimleri testinin psikometrik özellikleri: Güvenilirlik ve geçerlik çalışması, Türk Psikiyatri Dergisi, 18: 1-10
69. Yurtseven, F. (2010), “Ötekiyleyken Ben” Temsilleri ve Savunma Mekanizmaları Arasındaki İlişki, Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul