HÜMÂM-I TEBRÎZÎ, DÎVÂNI VE MEMDUHLARI

Sa‘dî-i Şîrâzî’nin muasırı olan Hümâm, Tebriz’in en meşhur mutasavvıf, âlim ve şairlerindendir. Arapça, Farsça ve Azerice tasavvufi şiirler yazmıştır. Özellikle gazel alanında üstad olup, bu türde Sa‘dî, Enverî ve Nizâmî’nin üslubunu takip etmiştir. Çoğunluğu gazellerden oluşan divanında 3944 beyit bulunmaktadır. Bağdat ve Mekke’ye seyahat edip, Rum diyarında Mevlânâ ile görüşüp sohbet etmiştir. Manzum ve mensur birçok eser yazan Hümâm’ın dağınık halde toplanılan şiirleri ile kısa mensur bir eseri günümüze ulaşmıştır. Bu makalede Hümam-i Tebrîzî’nin hayatı hakkında detaylı bilgiler verildikten sonra memduhları, etkilendiği ve etkilediği şairler ve divanı incelenmiştir.

Homâm Tabrizi, His Dîvân and Those Whom He Praised

Homâm, being a comtemporary of Saadi Shirazi, was well-known as a sufi, scholar, and a poet living in Tabriz. He wrote sufi poems in Arabic, Persian, and Azeri languages. He was a master especiall in writing gazels and he followed the style of Saadi, Enverî, and Nizâmî. There are 3944 couplets in his divan, which is mainly made up of gazels. He traveled to Bagdat and Mekke, and then to the Rumi lands and met Mawlana and had conversations with him. Homâm wrote many works in poetry and prose; a collection of his scattered poems and a short work of him in prose reached our time.

PDF

___

Devletşâh, Şair Tezkireleri, Çev. Necati Lugal, İstanbul: Pinhan, 2011.
Dihhodâ, Ali Ekber, Lügatnâme-i Dihhodâ, Tahran: Dânişgâh-ı Tahran Müessese-i Lugâtname-i Dihhudâ, 14:1993.
Enverî-i Ebîverdî, Dîvân-i Enverî, Nşr. Müderris Rezevî, (Tahran: Neşr-i Kitâb, 2:1340.
Eyvazî, Reşîd, Dîvân-i Hümâm-i Tebrîzî, Tebriz: Enteşârât-i Müessese-i Târîh ve Ferheng-i İrân, 1351.
Fasîh-i Hâfî, Mücmel-i Fasîhî, Nşr. Mahmud Ferruh, Meşhed: 3:1339.
Hâfız-i Şîrâzî, Dîvân-i Hâfız, Nşr. Muhammed Kazvînî ve Kâsım Ganî, Tahran: Kitâbfrûşî-i Zevvâr.
Hânlerî Kiyâ, Zehrâ, Ferheng-i Edebiyât-i Fârsî, Tahran: Enteşârât-i Bünyâd-i Ferheng-i İrân, 1969.
Hidâyet, Muhammed Hâdî Rızâ Kullîhân, Riyâzü'l-Ârifîn, Nşr. Seyyid Razî Vâhidî ve Sohrâb Zâri‘, Tahran: 1352.
Mes‘ûd-i Hocendî, Kemâleddîn, Dîvân-i Kemâleddîn Mes‘ûd-i Hocendî, Nşr. Azîz Devletâbâdî, Tebriz: Kitâbfrûşî-i Tahran, 1337.
Müstevfî-i Kazvînî, Hamdullâh b. Ebî Bekr b. Ahmed b. Nasr, Târih-i Gozîde, Nşr. Abdulhüseyin Nevâî, Tahran: 1336.
Öngören, Reşat, “Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî” DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 29:2004.
Safâ, Zebihullâh, Târîh-i Edebiyât Der Îrân, Tahran: Enteşârât-i Firdevsî, 3:1369.
Sâyegânî, Leylâ, Sebk Şinâhtî-i Gazelhâ-i Hümâm-i Tebrîzî, Dânişgân-i Sîstân ve Belûçistân, Yüksek Lisans Tezi, 1387.
Senâî-i Gaznevî, Dîvân-i Senâî, Nşr. Müderris Rezevî, Tahran: Şirket-i Teb‘-i Kitâb, 1320.
Ubeyd-i Zâkânî, Külliyât-i Ubeyd-i Zâkânî, Nşr. Abbas İkbal Âştiyânî, Tahran: 1340.
Vanlıoğlu, Mehmet, “Dehnâme” DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 9:1994.
Yazıcı, Tahsin, “Mersiye” DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 29:2004.
Yıldırım, Nimet, “Seyf-i Fergânî” DİA, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 37:2009.