Konya' da yaygın olarak ekilen ekmeklik buğdayların bazı verim öğelerinin katılımının diallel melezleme yöntemiyle belirlenmesi

Bu çalışma, 2000 yılında altı ekmeklik buğday çeşidinde diallel melezleme yöntemi kullanılarak verim ve bazı verim öğelerinin kalıtımını belirlemek amacıyla Konya 'da yürütülmüştür. Elde edilen F1 tohumları 2001-2002 üretim yılında anaçlarıyla birlikte ekilmiştir, F1 bitkileri ve anaçlar üzerinde bitki boyu, başak boyu, başakta başakçık sayısı, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığı özellikleri için ölçüm, sayım, tartım ve analizleri yapılmıştır. İncelenen özellikler için anaçlar ve melezlerin diallel analiz yöntemine göre genel ve özel kombinasyon kabiliyetleri, heterosis ve heterobeltiosis değerleri, geniş ve dar anlamda kalıtım dereceleri ortaya konmuş ve özellikler arasındaki ilişkiler tespit edilmiştir. Başak boyu özelliği için hem eklemeli hem de eklemeli olmayan gen etkisi, başakta tane ağırlığı için eklemeli olmayan gen etkileri, düşük dar anlamda kalıtım dereceleri belirlenmiştir. Gün-91 çeşidinin başakta başakçık sayısı, başakta tane sayısı, kısa boyluluk, başak boyu ve başakta tane ağırlığı olmak üzere ele alınan tüm özelliklerde yüksek ve önemli genel kombinasyon değerleri ile uygun anaç olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

özel kombinasyon yeteneği, ekmeklik buğday, melez azmanlığı, kalıtsallık, buğday, verim, diallel analizler, verim ögeleri, genel kombinasyon yeteneği, genetik parametreler, kalıtım

Identification of ebeveyn hybrids with inheritance of yield and yield components of bread wheats using diallel methods in Konya

In this study, the crosses by using diallel method between six bread wheat cultivars were made in 2000 growing season in Konya in order to determine suitable bread wheat. Parents and crosses and to obtain heritability and of yield and yield components. The crosses and parents were grown in 2001-2002 growing season. Plant height, spike lenght, number of spikelet per spike, kernel number per spike, grain weight per spike were measured, counted, weighted and analysed in all parents and their hybrid progenies. On each observed characters, general and specific combining ability, heterosis and heterobeltiosis, broad and narrow sense heritability of parent and crosses were caculated by using diallel method. Correlations between characteristics were obtained. Both additive and non additive gene effects were estimated for spike lenght non additive gene effects and low narrow sense heritability degrees were determinated for grain weight per spike. Gün-91 was obtained suitable parents for spike lenght, grain weight per spike, number of spikelet per spike, kernel number per spike and short length.

Keywords:

specific combining ability, bread wheat, heterosis, heritability, wheat, yields, diallel analysis, yield components, general combining ability, genetic parameters, inheritance,

PDF

___

Anonymous., 2002. Türkiye İstatistiği Yıllığı, D.İ.E Ankara.
Akgün, N. 2001. Makarnalık Buğday Diallel Melez Döllerinde Bazı Tarımsal Karakterlerin Kalıtımı S.Ü. Fen Bil. Enst. Yüksek Lisans Tezi. Konya.
Altınbaş, M., Tosun, M. 1994. Makarnalık Buğdaylarda (T. durum Desf.) Başak Uzunluğu, Başakta Dane Sayısı ve Dane Ağırlığına İlişkin Heterosis ve Kombinasyon Yetenekleri Üzerine Bir Araştırma, Anadolu J. Of Agrı 4 (2) 1-24.
Bilgen, G. 1989. Yabani x Kültür Arpa Melezlerinin Genetik Analizi Ve Bunlardan Islahta Yararlanma Olanakları Doktora Tezi, E.Ü. Fen Bil. Ens. Tar Bit. Ana Bilim Dalı. İzmir.
Darwinkel, A., 1980. Ear Development And Formation Of Grain Yield In Winter Wheat. Neth.J.Agric.Sci.,28:156.
Demir, İ., Açıkgöz, N., Püskülcü, H. 1975. Bazı Makarnalık Buğday Melezlerinin Çeşitli Karakterlerinde Hibrit Gücü Üzerinde Bir Araştırma, E.Ü.Z.F. Der 12 (2): 69-79, İzmir.
Ekse, A.O., Demir,İ. 1985. Ekmeklik Buğdaylarda Verim, Verim Öğeleri Ve Proteinin Kalıtımı Üzerinde Araştırmalar. Ege Bölge Zirai Araştırma Enstitüsü Yayımları, No:56. İzmir.
Falconer, D.S. 1980. Introduction to Quantitative Genetics. Oliver and Boyd Ldt.London.
Genç, İ. 1974.Yerli Ve Yabancı Ekmeklik Ve Makarnalık Buğday Çeşitlerinde Verim ve Verime Etkili Başlıca Karakterler Üzerine Araştırmalar. Ç.Ü. Zir.Fak. Yay.: 82 Bilim. İnce. ve Arş.10. Adana.
Güler, M., Özgen, M. 1994. Relationships Between Winter Durum Wheat (Triticum durum Desf.) Parents And Hybrids For Some Morphological And Agronomical Traits. Türk Tarım ve Ormancılık 18 (3): 229-233.
Kanbertay, M., Demir, İ. 1985. Dört Makarnalık Buğday Melezinde Dönme Ve Diğer Bazı Özelliklerin Kalıtımı Üzerinde Araştırmalar. E.Ü.Z.F. Dergisi 22(2):91-111. İzmir.
Kesici, T., Benli, L. 1978. Ekmeklik Buğdaylarda Bitki Verimi İle İlgili Karakterlere Gen Etkilerinden İleri Gelen Varyans Unsurlarının Diallel Melezleme Yöntemiyle Araştırılması. A. T. Zir. Fak. Yay No: 668, Adana.
Kınacı, G. 1991. Bazı Makarnalık Buğday Dizi Melezlerinde Verim ve Verim Komponentlerinin Kalıtımı Üzerine Araştırmalar. Doktora Tezi. E. Ü. Fen Bil. Enst. Tarla Bit. Ana Bilim Dalı. İzmir.
Kınacı, G. 1996. Orta Anadolu İçin Line x Tester Yöntemiyle Süne Zararından Az Etkilenen Verimli Ve Kalite Ekmeklik Buğday Çeşitleri Islahı Üzerine Bir Araştırma. S.Ü.Zir. Fak. Der. 9 (11):181-187. Konya.
Kıral, A.S. 1994. Line x Tester Yöntemi İle Orta Anadolu Şartlarında Arpa Islahında Kullanılabilecek Uygun Ebeveynlerin Ve Melezlerin Tespiti Üzerinde Bir Araştırma. Doktora Tezi. S.Ü.Fen Bil. Enst. Tarla Bit. Ana Bilim Dalı. Konya.
Kraljevic, N., Petrovic, S., Roncevic P. 1991. Line x Tester Analysis for Yield Components In Spring Wheat. Biometrics in Plant Breeding Proceedings of the Eight Meeting of the Eucarpia Section. Biomet. on Plant Breeding. Brno-Czechoslovakia.
Kruvadi, S. 1991. Diallel Analysis And Heterosis For Yield And Associated Charaters In Durum Wheat Under Upland Conditions. Turrialba Pupl. 41:3, 335-338. Canada.
Mann, M.S., Sharma, S.N. 1995. Combining Ability In The F1 And F2 Generations Of Diallel Cross In Macoroni Wheat (Triticum durum Desf.) Indian J. of Genetics and Plant Breeding, 55:2, 160-165.
Özgen, M. 1989. Kışlık Ekmeklik Buğdayda (Triticum aestivum L.) Melez Gücü. Türk Tarım Ve Ormancılık Dergisi, 13 ( 36 ): 1190 – 1202.
Soylu, S., 1998. Orta Anadolu Şartlarında Makarnalık Buğday Islahında Kullanılabilecek Uygun Ebeveyn Ve Melezlerin Çoklu Dizi (Line X Tester) Yöntemi İle Belirlenmesi Doktora Tezi S.Ü. Fen Bil. Ens., Konya.
Şölen, P. 1976. 6 x 6 Ekmeklik Buğday Diallel Melez Döllerinde Bazı Tarımsal Karakterlerin Kalıtımı Üzerine Araştırmalar. Doktora Tezi. Ege Bölge Zirai Arş. Enst., İzmir.
Topal, A., Soylu S. 1998. Makarnalık Buğday (T. Durum Desf.) Diallel Melez Populasyonunda Bazı Tarımsal Karakterlerinin Kalıtımı Ve Melez Gücü Üzerine Araştırmışlar. S.Ü. Z.F.D. 12 (16): Konya.
Tulukcu, E. 1998. Konya Ekolojik Şartlarında Bazı Makarnalık Buğday Genotiplerinin Kuru ve Sulu Şartlardaki Performanslarının Belirlenmesi S. Ü. Fen Bilim. Ens. Yüksek Lisans Tezi, Konya.
Yağbasanlar, T. 1990. Çukurova Koşullarında Bazı Ekmeklik (T. aestivum L. Em Thell) Ve Makarnalık (T.durum Desf.) Buğday Melezlerinde F1 Populasyonunun Bitkisel Özellikleri Ve Melez Gücü Üzerinde Bir Araştırma. Ç.Ü. Zir.Fak.Der.5(3):145–160, Adana.
Yağdı, K., Ekingen, H.R. 1995. Beş Ekmeklik Buğday Çeşidinin Diallel Melez Döllerinde Bazı Agronomik Özelliklerinin Katılımı. U.Ü. .Zir.Fak. Derg., 11 :81-93. Bursa.
Yürür, N., Tosun, O., Eser, D., Geçit, H.H. 1981. Buğdayda Ana Sap Verimi İle Bazı Karakterlerinin Arasındaki İlişkiler A.Ü.Z.F. Yayınları 755. Bilimsel Araş. Ve İncelemeler : 443. Ankara.