1936-1951 YENİŞEHİR - ÇANKAYA KONUT GELİŞİM AKSINDA İLK YAPILAŞMALAR: GÜNEŞ SOKAK ÖRNEĞİ

Mimarlık tarih yazımı, özellikle 1923-1950 yıllarını içine alan erken Cumhuriyet dönemi mimarlığını, ulus devlet yapım sürecinin doğrudan bir uzantısı olarak yorumlamayı tercih etmiş ve bu doğrultuda daha çok kamusal mekânlara odaklanmıştır. Araştırmacıların çalışma nesnesi çoğunlukla hastane, kütüphane, okul gibi kamu yapıları, meydanlar, parklar, en nihayetinde devlet eli ile hayata geçirilmiş mekân ve yerler ile sınırlı kalmıştır. Dönemin sivil mimarlık mirasını araştıran az sayıdaki çalışma ise saha olarak kendilerine Ulus – Yenişehir aksını belirlemiş ve yalnızca bu sınırlar dâhilinde gelişen konut dokusunu kayıt altına almıştır. Bu anlamda, Yenişehir’in güneyinde; Kavaklıdere ve Çankaya sırtlarını içine alan bölgede gelişen erken dönem konut üretimi, başkentin yakın dönem mimarlık tarihinin eksik parçalarından birisi olarak öne çıkmaktadır. Çalışma buradan hareketle, ilk yapı örnekleri Yenişehir’de konut yapılaşmasının henüz hızla sürdüğü 1936 gibi çok erken bir tarihe işaretlenen Güvenevler Mahallesi / Güneş Sokak’ı merceğe almaktadır. Seçilen sahanın iskâna açılma süreçlerini anlamak ve konut envanterini kayda geçirmek çalışmanın temel amaçlarındandır.

1936-1951 EARLY EXAMPLE OF RESIDENCIAL DEVELOPMENT BETWEEN YENİŞEHİR AND ÇANKAYA: GÜNEŞ STREET EXAMPLE

Architectural historiography has studied the early Republican architecture of 1923-1950 in terms of its close relationship with the nation building processes, thence particularly has focused on the public spaces of the modern Turkey. In line with this approach, public buildings such as hospitals, schools, libraries; and places like parks, avenues, squares were of the major concerns of the academic research and literature so far. When the issue comes to studying civil architecture, very little number of researches have been conducted, and the researches in question specifically studied the axis of Ulus-Yenişehir, with the aim of recording the residential development in the vicinity. On the other hand, residential building and its development in the southern part of Yenişehir, which encompasses the area from Kavakalıdere to hillside Çankaya have been understated, if not neglected. Considering this fact, this study focuses on Güvenevler Neighborhood / Güneş Street where the first residential compound was built while the center of the new capital, Yenişehir, was still being populated by single houses and apartments in 1936. Particular objectives of the research are to understand the legal processes of the opening of Güvenevler Neighborhood to construction and to register architecturally significant houses, which have apparently remained underexplored in spite of their known designers.

PDF

___

Adnan, Ahmet. (1934). Modern bir Tiyatro Binası. Arkitekt, 43, s. 216-218.

Akçura, Tuğrul. (1971). Ankara Türkiye Cumhuriyeti’nin Başkenti Hakkında Monografik Bir Araştırma. Ankara: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi.

Alsaç, Üstün. (1973). Türk Mimarlık Düşüncesinin Cumhuriyet Devrindeki Evrimi. Mimarlık Dergisi, 121/11, s. 12-25.

Aydın, S., Emiroğlu, K., Türkoğlu, Ö., Özsoy, E. (2005). Küçük Asya’nın Bin Yüzü: Ankara. Ankara: Dost Kitabevi.

Baş, Yener. (2019). Yenişehir’in İlk Sahipleri ve İlk Sakinleri. Ankara: VEKAM.

Batuman, Bülent. (2017). Ankara’da Cumhuriyet Dönemi Konut Mimarlığının Gelişimi Üzerine Bir Dönemleme Denemesi. Nuray Bayraktar (Haz.). Sivil Mimari Bellek Ankara: 1930- 1980, s. 11-53. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Cemil, Alaeddin. (1936). Ankarada Yeni Bir Mahalle Kuruluyor. Karınca, 29/30, s. 44-46.

Cengizkan, Ali (2004). Ankara’nın ilk Planı:1924-1925 Lörcher Planı. Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı ve Arkadaş Yayınları.

Cengizkan, A., Cengizkan, M. (2018). Bir Şehir Kurmak: Ankara 1923-1933. Ankara: VEKAM.

Erdoğan, A., Günel, G., Narince, M. (2007). Cumhuriyet ve Başkent Ankara. Ankara Tarihi ve Kültürü Dizisi: 4, s. 9-239. Ankara: Ankara Büyükşehir Belediyesi.

Ferrrer, T., Leeds, W. (1950). Porto Riko’da San Juan’da Cariba Hilton Oteli. Arkitekt, s. 167- 171.

Hasol, Doğan. (2017). 20.yy Türkiye Mimarlığı. İstanbul: YEM Yayınları

Hosanlı, D. A., Altan, E. (2018). The Residential Architecture of Ankara during the 1920s: The Housing Types in the Settlement Zones of the New Capital City. Ankara Araştırmaları Dergisi, s. 183-210.

Jansen, Hermann. (1937). Ankara İmar Planı. İstanbul: Alaaddin Kıral Basımevi.

Koca, Duygu. (2015). Türkiye’de Çağdaş Konut Üretiminin Yeniden Okunması. tasarım+kuram, s. 19-36.

Kubin, Gülten. (1991). Güven Housing Cooperative. (Yayınlanmamış Yüksel Lisans Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.

Şenyapılı, Tansı. (2006). Cumhuriyet’in Ankara’sı. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.

Şumnu, Umut. (2018). Mimarlar ve Apartmanları, Ankara’da Konut ve Barınma Kültüründen Örnekler. İstanbul: Kitap Yayınevi.

Tankut, Gönül. (1988). Ankara’nın Başkent Olma Süreci. ODTÜ MFD, s. 93-104.

Tanyeli, Uğur. (2004). Konutu ve Modernleşmeyi Metropolden Okumak. İstanbul: Ofset Yapımevi.

Tekeli, İ., İlkin, S. (1984). Bahçeli Evlerin Öyküsü: Bir Batı Kurumunun Yeniden Yorumlanması. Ankara: Kent Koop Yayınları.

Tör, Nedim. (1941). Villas d’ Ankara. La Turquie Kemaliste, 43, s. 44-47.

Uzman, Necip. (1948). Ankara’da Bir Ev. Arkitekt, 4/197-198, s. 99-101.

Yavuz, Yıldırım. (1973). Cumhuriyet Dönemi Ankara’sında Mimari Biçim Endişesi. Mimarlık, 11-12, s. 26-44.

Yavuz, Fehmi. (1980). Ülkemizde ve Başka Ülkelerde Kentsel Topraklar. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.

Zelef, Mustafa Haluk. (2017). Ankara’da Elçiliklerin İnşa Sürecinde Az Bilinen Bir Aktör: Jacques Aggiman. VEKAM Ankara Araştırmaları Dergisi, s. 161-196.