1980’Lİ YILLARDA ANKARA VE İSTANBUL’UN KAMUSAL ALAN HEYKELLERİ

Bu çalışmada, Ankara ve İstanbul’un kamusal alan heykelleri, 1980-89 döneminin kültürel, sanatsal ve siyasi ortamı göz önüne alınarak incelenmiş ve değerlendirilmiştir. 12 Eylül 1980 darbesi ile birlikte pek çok alanda görülen değişimler sanata da yansımış, bu yansıma özellikle kamusal alanda yankı bulmuştur. Makalede, 12 Eylül’den sonra yıkılan ve yapılan heykellere bakılarak, dönemin sanata bakış açısı ve hükümetler ve yerel yönetimlerin, kamusal alanda sanat üzerinde etkileri anlatılmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda, kamusal alandaki sanat ve sanatı yönlendirenler tartışılmıştır. Dönemin bilgisine ulaşılan söz konusu heykelleri, makalenin sonunda liste hâlinde verilmiştir. Makale, Atatürk heykellerinden kısaca bahsetmekle birlikte, onların dışındaki heykellere odaklanmıştır. Bunun sebebi, dönemin Atatürk heykellerinin daha önceki araştırmalarda kapsamlı bir şekilde ele alınmış olmasına rağmen diğer heykellerle ilgili kapsamlı bir çalışmanın yapılmamış olmasıdır

PUBLIC SPHERE SCULPTURES OF ANKARA AND İSTANBUL IN 1980s

In this study, the sculptures of public sphere in Ankara and İstanbul are examined and evaluated in the light of cultural, artistic and political environment of the 1980-1989 period. The fluctuations in numereous fields as a result of the 12 September 1980 military coup d’état are observed in the art scene of the era as well, such a reflection had its repercussions particularly in the public sphere. By focusing on the erected and demolished sculptures of the aftermath of 12 September, the study aims at an explanation on how the goverments and the local administrations viewed art in the public sphere. In this context, art in the public sphere and actors behind the creation have been discussed. According to information gathered on the sculptures in question is listed at the end of the article. This article mainly focuces on sculptures other than statues of Atatürk. The study mentions Atatürk statues briefly, but focuses on the other sculptures. The reason for this is that although the Atatürk statues of the period were handled comprehensively in previous studies, a comprehensive study was not conducted on the other sculptures.

PDF

___

Acar, Mehmet. (22 Mart 2005). Gökçek’in Kaldırdığı Heykel Yerine Kondu. Sabah. Erişim: 03.05.2015. http://arsiv.sabah.com.tr/2005/03/22/siy110.html

Ankara Sanat. (1980). Koman’ın Heykeli, 176, s. 28..

Armutçu, Oya. (27 Ekim 1989). Tuzluçayır’a Ozan Heykeli. Hürriyet, s. 15.

Aydın, S., Taşkın, Y. (2014). 1960’tan Günümüze Türkiye Tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.

Bakçay, Ezgi. (2005). Türkiye’de Açık Alan Heykelinin Gelişimi. Günümüz Heykel Sanatının Sorunları Ulusal Heykel Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s. 43- 55. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayını 2.

Bayat, Seden. (9 Ocak 2001). Ankara’nın Taştan Elleri. Hürriyet- Ankara Eki, s. 8.

Baydaş, Ali. (1989). Doğada Kuruyan Yontuda Yaşıyor. Tempo, 2, s. 68-69.

Baykuş, Ender. (13 Kasım 2015). Yüksel’in Teyzesini Çaldılar. Hürriyet. Erişim: 04.03.2020. https://www.hurriyet.com.tr/yuksel-in-teyzesini-caldilar-27951644

Bayrak, Asuman. (1988). Akademide Eğitim Heykelde Yanlış Kalıp. İkibine Doğru, Ağustos, s. 48-50.

Beyoğlu Belediyesi. Erişim: 28.07.2020. https://beyoglu.bel.tr/haluk-ozturkatalay-340. html

Bora, Tanıl. (2009). Türkiye’de Faşist İdeoloji. Tanıl Bora, Murat Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 9 Dönemler ve Zihniyetler, s. 349- 369. İstanbul: İletişim Yayınları.

Cenikli, Sedat. (23 Kasım 2017). Barış Heykeli’ni Çöp Kamyonu Yıktı. Hürriyet. Erişim: 25.02.2020. https://www.hurriyet.com.tr/baris-heykelini-cop-kamyonu-yikti-40655711

Cumhuriyet. (9 Haziran 1984). Türkiye’de Heykel Denince Akla Anıt Geliyor Bunu Önlemek Gerek. s. 5.

Cumhuriyet. (8 Temmuz 1986). Bu Sergi Kırıp Dökülene Kadar Sürecek. s. 1.

Cumhuriyet. (2 Mayıs 1988). Alkar’ın Heykeli Çöpe Atıldı. s. 4.

Cumhuriyet. (15 Kasım 1988). Orhan Veli’ye “Vefa” Anıtı. s. 10.

Cumhuriyet. (30 Mayıs 2015). Çınar’ın Heykeline Saldırı. s. 5.

Çağlayan, Ferda. (2008). İstanbul’un Sabır Taşları Heykeller. Evrensel Kültür, 195, s. 40- 44.

Çıplak, Ceren. (21 Ekim 2013). Kaybolan şehir heykellerinin izinde. İstanbul Art News. Erişim: 28.07.2020. http://yusufdemir1.blogspot.com/2013/10/kaybolan-sehir-heykellerinin-izinde.html

Ergin, Nilüfer. (2005). Kentsel Alanda Heykel ve Bir Eğitim Modeli Önerisi. Günümüz Heykel Sanatının Sorunları Ulusal Heykel Sempozyumu Bildiriler Kitabı, s. 107- 111. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayını 2.

Ersaraç, İbrahim. (10 Temmuz 2005). Kente Soluk Veren Heykeller. Cumhuriyet, s. 14.

Gezer, Hüseyin. (1984). Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.

Gülpınar, Turgay. (2012). Şehitliğin İnşası ve İmhası: Turhan Emeksiz Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.

Gümüş, Korhan. (1988). Dalan İstanbul’u Nasıl Görüyor?. Defter, 6, s. 181-183.

Gündoğdu, Meral. (1994). 1926/Sarayburnu Atatürk Anıtı Türkiye’de Heykelin Başlangıcı. Evrensel Kültür, 26, s. 34-36.

Halıcı, Nihat. (19 Temmuz 1989). Korkuyu Yenenler. Cumhuriyet, s. 4.

Hürriyet Gösteri. (1988). Çöpe Atılan Heykel. 91, s. 44.

Hürriyet Gösteri. (Ekim 1988). Toprak Mahsulleri Ofisi’nin Heykeli Seçild., 95, s. 51.

İnan, Hızır. (1995). Ankara’da Açık Hava Heykelleri. (Yayımlanmamış Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.

Kaynar, Nuri. (1989). Evren ‘‘Kaldırın’’ Dedi Merdiven Altına Attılar. İkibine Doğru, 4 Haziran, s. 53.

Köksal, Ahmet. (1987). İstanbul’u Anıtlandırma Girişimleri. Milliyet Sanat, 1 Eylül, s. 23- 26.

Kreiser, Klaus. (2002). Public Monuments in Kemalist and Post- Kemalist Turkey. TUBA 26/ II, s. 43-60.

Kuban, Doğan. (1989). Tarihi Çevre ve Heykel (Üç Boyutlu Yapıt). Uluslararası 2. İstanbul Bienali. İstanbul: İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı Yayınları.

Lıcalı, Mahmut. (19 Mayıs 2006). Barış Heykeli’ne Çirkin Saldırı. Cumhuriyet- Ankara Eki, s. 7.

Metin Yurdanur (Kişisel iletişim, 29 Mayıs 2015).

Milliyet. (5 Haziran 1984). Meçhul Kişiler Bir Gecede 30 Heykeli Parçaladı. s. 3.

Milliyet. (10 Temmuz 1985). Parkta Heykel Sergisi. s. 2.

Milliyet. (22 Temmuz 1988). Fındıklı’da Park Sergisi. s. 10.

Milliyet. (23 Nisan 2018). Burhan Alkar’ın Barış Heykeli Yeniden Kızılay’da. Erişim: 25.05.2020. https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/ankara/burhan-alkarin-baris-heykeli-yeniden-kizilayda-12748796

Milliyet Sanat. (15 Aralık 1980). Atatürk Konulu Resim, Heykel, Pul ve Afiş Yarışmaları Düzenlendi. s. 57

Milliyet Sanat. (1984). Hitit Güneşi Üzerine. 98, s. 40.

Mengüç, Arslan. (1987). İlhan Koman Heykellerini Anlatıyor. Hürriyet Gösteri, 75, s. 66- 69.

Önal, Günseli. (14 Mayıs 1988). ‘Atılım’ Parçalanıp Çöpe Atıldı. Cumhuriyet, s. 4.

Özbey, Savaş. (14 Şubat 2004). Memleketimden Heykel Manzaraları. Hürriyet. Erişim: 29.06.2015. http://www.hurriyet.com.tr/index/ArsivNews.aspx?id=202688

Öztan, Yüksel. (2004). Seymenler Parkı.Mustafa Servet Akpolat, Erdal Eser (Ed.). Ankara Başkentin Tarihi, Arkeolojisi ve Mimarisi, s. 295-297. Ankara: Ankara Enstitüsü Vakfı Yayınları.

Pekşen, Yalçın. (18 Nisan 1984). Heykeller ve Biz. Cumhuriyet, s. 12.

Pultar, Gönül. (14 Nisan 1982). Türk Sanatçılarının Çoğu Paris, Londra New York’ta Olup Bitenlerle İlgileniyor. Cumhuriyet, s. 4.

Remzi Savaş (Kişisel iletişim, 25 Şubat 2020.

Rençberler, Yavuz. (24 Temmuz 2017). Orhan Veli Parkında Yine Huzursuz. 7 24 Kültür Sanat. Erişim: 29.02.2020. https://724kultursanat.com/orhan-veli-parkinda-yine-huzursuz/

Reyna, İshak. (1988). Bardağı Taşıran Heykel. Argos, s. 18.

SALT Araştırma, Harika-Kemali Söylemezoğlu Arşivi. Erişim: 20.02.2020. https://archives. saltresearch.org/handle/123456789/201380

Sanat Çevresi. (1985). Beşiktaş Kaymakamlık Binası Önü… 80, s. 83.

Sanatatak. (6 Temmuz 2016). Rolf Westphal’in İtfaiye Meydanı’ndaki Heykeli Yıkıldı. Erişim: 26.02.2020. http://www.sanatatak.com/view/rolf-westphalin-tfaiye-meydanindaki-heykeli-yikildi

Sargut, Ayşegül. (1 Haziran 1989). Alkar’a 750 Bin Lira Tazminat Ödenecek. Güneş, s. 10.

Savaş, Remzi. (2009). Türkiye’de Kamusal Dış Mekan Heykelinde Sivilleşme Yönelimleri. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi IX. Ulusal Sanat Sempozyumu “Kamusal Alanda Sanat” Bildiriler Kitabı, s. 194-201. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları.

Sönmez, Begüm. (2015). 1980’lerde Kamusal Alan Heykelleri: Ankara ve İstanbul. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.

Sönmez, Begüm. (2015b). A Consideration on Sculptures in the Public Sphere in the 80’s Turkey. M. Kolodziejski, M. A. Icbay, H. Arslan (Ed.). Contemporary Issues in Arts, s. 113-121. Almanya: Ehrmann Verlag.

Sönmez, Begüm. (2016). Üç Örnek Üzerinden Ankara’nın Heykelle Mücadelesi. G. Gökalp Alpaslan, P. Şahin Tekinalp (Haz.). Kültürel Mirasın İzinde Ankara, s. 351-358. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.

Taşkın, Yüksel. (2009). 12 Eylül Atatürkçülüğü ya da Bir Kemalist Restorasyon Olarak 12 Eylül. Tanıl Bora, Murat Gültekingil (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 2 Kemalizm, s. 570-83. İstanbul: İletişim Yayınları.

Tekiner, Aylin. (2010). Atatürk Heykelleri Kült, Estetik, Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.

Tiryaki, Aydın. (2006). ODTÜ’de Bir Adsız Heykel, 137, 35. Erişim: 26.02.2020. https://www. odtumd.org.tr/wp-content/uploads/flipbook/4/book.html#p=34

Yasa Yaman, Zeynep. (2011). ‘‘Siyasi/Estetik Gösterge’’ Olarak Kamusal Alanda Anıt ve Heykel. METU/JFA, s. 69- 98.

Uluşahin, Aslı. (11 Nisan 2016). İşçi Bayramı Yaklaşırken İşçi Heykeli’ni Kaldırdılar. Kültür Servisi. Erişim: 25.02.2020. https://www.kulturservisi.com/p/isci-bayrami-yaklasirken-isci-heykelini-kaldirdilar/