Köroğlu Destanı’nda atın mitolojik göstergeleri

Atın kültü, birçok efsane ve destan çalışmasında bir totem izi olarak araştırılır ve bunun üzerine atın timsali çoğu zaman bir tanrılaştırma belirtisi taşır. Köroğlu Destanı’nda, kahramanın harika atının çeşitli göstergelere (işaret, sembol) sahib olduğu için, onun arabulucu ve sihirli bir yardımcı olduğu belirtilebilir. Çoğu durumda kahramanın atı olağanüstü bir kökene sahiptir: Tulpar’dan türemiş denizaygırı, genellikle kanatları ve özel tonlarıyla, dünyalar arası seyahat etme yeteneğine sahip, efendisiyle mistik bir ilişki sürdürmekte. Türklerin ortak bilincine göre, at Köroğlu’nun ikinci hipostazı veya kardeşidir. Onunla bağlantısı Samanyolu Kardeşliği’nden gelir ve bazı durumlarda sezgisel bilgiyi sembolize eder ve sahibinin doğru kararlar almasına yardımcı olur. Çalışmanın amacı, farklı versiyonların karşılaştırmalı analizine dayanarak, Köroğlu’nun Kıratı’ının mitolojik göstergelerini (sembollerini) bulmak. Bu bağlamda da Köroğlu Destanı’nın Orta Asya versiyonlarında yeteri kadar mitolojik unsurlar olduğunu ve Bulgaristan, İstanbul, bazı Anadolu ve Gagauz rivayetlerinde ise, daha çok atın hayati nitelikleri, binici bir hayvan ve sahibinin gerçek bir arkadaşı olduğunu inceleyerek göstermektir.

Anahtar Kelimeler:

Köroğlu, destan, mit, at

Mitological indicators of a horse in Koroglou Epic

The cult of the horse in many studies of myths and epics is seen as a totem trail where the image of the horse often carries signs of deification. In the present epic, the wonderful horse of the hero possesses a number of indicators allowing him to be defined as a mediator and a magic helper. In most cases, the hero's horse has an extraordinary origin: he comes from a tulpar, a sea stallion, often with wings and a special color, testifying to his ability to travel between the worlds, to maintain a mystical relationship with his owner. Koroglu’s horse in the collective consciousness of Turks is his second hypostasis or brother, associated with him by the Milky Brotherhood, and in some cases it symbolizes the intuitive knowledge and helps his owner to make the right decisions. On the basis of a comparative analysis of different versions of the epic, a saturation of mythological elements in the Middle Asian versions of the epic are ascertained, whereas in Bulgaria, Istanbul, Anatolian and Gagauz versions, a vital knowledge of the horse's features is fixed as a riding animal and a true friend of his owner.

Keywords:

Koroglou, epic, myth, horse,

PDF

___

Atak, B. (2015).“Çamlıbel Aslanı Köroğlu”. III Uluslararası Köroğlu Festivali. Bolu: Bolu Belediyesi Kültür Yayınları. Boratav, P. N. (2009). Köroğlu Destanı. İstanbul: Kırmızı Yayınlar. Çimpoeş, Lübov S. (1997).Eposgagauzov. Kişinev. Çufadar, N. (2013). Mitologemi sıdba i smırt v Eposa “Knigata na Dede Korkut”, Şumen: Universitetsko izdatelstvo ”Episkop Konstantin Preslavski”. İnan, A. (1998). “Türk Destanlarına Genel Bir Bakış”. Makaleler ve İncelemeler Cilt I. Ankara:TTK,s.238. Elçin, Ş. (1997). “Atların Doğuşları ile ilgili Efsâneler”, Halk Edebiyatı Araştırmaları:Ankara Akçağ Yayınları, s.502. Kaya, D. (1997) URL: Kırat’ın özellikleri /s. 12 http://turkoloji.cu.edu.tr/HALK%20EDEBIYATI/dogan_kaya_koroglu_kollari.pdf. Türklük Bilimi Araştırmaları, S. 5, Sivas, 1997, s. 311-334. (Erişim Tarihi 23. 01. 19.) Karakurt, D. (2012). e-Kitap: Türk Mitolojisi Ansiklopedisi. Türk Söylence Sözlüğü. https://www.academia.edu/11557648/T%C3%BCrk_Mitoloji_Ansiklopedisi_Deniz_Karakurt_ (Erişim Tarihi 23. 01. 19.) Köprülüzade, M. F. (1930). XVII inci asır saz şairlerinden Kayıkçı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikayesi. Istanbul:Evkaf Matbaası Lipets,R. S. (1979).ОbrazybatyraIegokonyavtyurko-mongolskomepose. Moskva: Vostoçnayaliteratura. Mollov, R. (1957).Köroğlu, Sofya: Narodna Prosveta. Nurmemmet, A. (1996). Göroğlu, Türkmen Halk Destanı I, Ankara: Bilig Yayınları,. Özkan, İ. (1997) URL:Köroğlu destanında kahraman ve atının doğuşu ile ilgili motiflerin tahlili, Ankara: Türk Dili Dergisi, Sayı: 549, s. 223-233, Eylül. -http://www.tdk.gov.tr/images/css/TDD/1997s549/1997_549_12_I_OZKAN.pdf (Erişim Tarihi 09. 02. 19). Prop, V.; Urmançe, F. (2015)URL:Tyurkskiy geroicheskiy epos. Sravnitelno-istoriçeskie oçerki: Kazan.http://www.antat.ru/ru/iyli/publishing/book/2015. ((Erişim Tarihi : 08.02.19). Seyidoğlu, B. (1996). “Mitolojik Dönemde At”, Umay Günay Armağanı ( ed.Özkul Çobanoğlu; Metin Özaslan), Ankara, s. 51-55. Türkmen, F. (1983). Köroğlunun Özbek ve Ermeni variyantı, Köroğlu Semineri Bildirileri, Ankara. Tarih Müzesi, Popovo/Bulgaristan: “Meşhur Köroğlu”, 1302/1884. ТНE (1987): Gurugli. Таcikskiy narodny epos. (Epos narodov SSSR). Моskva: Nauka. Yardımcı, M. (2015). URL:Türk Destanlarıda Tipler ve Motifler. http://www.elibrary.az/docs/jurnal/jrn2015_482.pdf.(Erişim Tarihi 17. 04. 19). Yıldırım, D. (1983). Köroğlu Destanının Orta Asya Rivayetleri, Köroğlu Semineri Bildirileri, Ankara, 103-114.