Hûzî Makaminin Tarihsel Süreçlere Göre Değişim Çizgileri Üzerine

XIII. – XXI. yy. arasında literatur taraması yapılan Hûzî makamının, günümüzdeaz kullanılan ve unutulmaya yüz tutmuş makamlar sınıfına girdiği düşünüldüğünden,makamın tekrar gün yüzüne çıkarılarak kullanılabilir bir makam haline getirilmesi amaçedinilmiştir. XV. yy’da Merâgî döneminde terkip edildiği düşünülen bu makamın öncelikletarihsel değişim çizgileri incelenmiş, makamın perdeleri, aralıkları ve tanımları tespit edilip,ulaşılabilen müzik kaynaklarından elde edilen veriler toplanmış ve dizileri meydanagetirilmiş, benzer dizilerin tanım çoğunluğuna göre makamın diziileri günümüznazariyatına göre tekrar düzenlenmiş ve açıklama yoluna gidilmiştir. Günümüzde azkullanılan bu makamın bestelenen eser sayısı saz eserinden daha ziyade sözlü eserlerüzerine olmuştur. Hûzî makamı ismi adı altında TRT nota arşivi ve Dârü’l Elhân Külliyatıincelendiğinde Hûzî makamının toplamda 21 adet, ancak 15 adet notası bulunabilen sözlüeserinin olduğu ve 1 adet notası bulunabilen saz eserine rastlanılmıştır.2 İlk olarak 15. yy.’dagörülen bu makamı yaşatabilmek amacı ile 1 saz eserinin günümüze ulaşması nedeniyle veyapılacak benzer çalışmalara örnek teşkil etmesi ümidiyle, makamın tüm tarihsel süreçleriincelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Hûzî, Saz Semâisi, Mûsikî, Edvâr, Osmanlı, Eğitim

PDF

___

Abdülaziz, b. Merâgî. (XV. yy.). Nekâvetü’l-Edvâr, İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, III Ahmed Bölümü, No: 3462. vr.25a. Abdülbâkî, N.D. (1794). Tedkîk ü Tahkîk, İstanbul: Süleymaniye Kütüphanesi, Nafız paşa Bölümü, No:1242, v31a, 31b. Abdülbâkî, N. D. (2006). Tedkîk ü Tahkîk. (Çev: Y. Tura). İstanbul: Pan Yayıncılık. (Eserin orjinali 1794’te yazılmıştır), 60. Akdoğan, B. (1996). Fethullah Şirvânî ve “Mecelletun Fi’l-Mûsîka” Adlı Eserinin XV. Yüzyıl Türk Mûsikîsi Nazariyatındaki Yeri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Bardakçı, M. (1986). Maragalı Abdülkadir (XV. yy. bestecisi ve müzik nazariyatçısının hayat hikâyesiyle eserleri üzerine bir çalışma). İstanbul: Pan Yayıncılık, (Birinci Baskı), (Eserin orjinali XV. yy.’da yazılmıştır), 77. Cevher, M. H. (2004), Rûh-Perver. (Çev: M.H.Cevher). İzmir: Sade Matbaacılık. (Eserin orjinali XV. yy.’da yazılmıştır), 18. Hafid Efendi, M. (1783). ed-Dürerü’l-müntebahâtü’l-mesûre fî ıslâhi’l-galatâti’l-meşhûre, Ankara: Ankara İlâhiyat Fakültesi Kütüphanesi, kayıt no: 792583, 15. Özkan, İ. H. (2007). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, (Üçüncü. Baskı), İstanbul: Ötüken Neşriyat, 596. İnternet: Agayeva S., Uslu R. (Ocak, 2008). Kitab-ı Edvar: RUHPERVER (Leiden,Or.1175), Web: http://www.arsiv2007.musikidergisi.net/?p=153 adresinden 17 Şubat 2015’de alınmıştır. Kanık, M. Z. (2011). Mahmud Bin Abdülaziz’in “Makasıdü’l-Edvar” Adlı Eseri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Karabaşoğlu, C. (2010). Abdülkâdir-i Merâgî’nin Makâsidü’l-Ekhân Adlı Eseri” Adlı Eseri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Koç, F. (2010), Abdülaziz b. Abdülkâdir Merâgî ve “Nekavetü’l-Edvâr” isimli eserinin XV. yüzyıl mûsikî nazariyatındaki yeri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Kutluğ, Yakup, Fikret, (2000). Türk Musikisinde Makamlar, (1), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 203. Küçükgökçe, Ö. (2010). XV. Yüzyılda Makamlar, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir. Lâdikli, M. Ç. (1484). Zeynü’l-Elhân Fî ‘İlmi’t-Te’lîf ve’l-Evzân, Konya Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi, Nüsha no: 2192, (Eserin orjinali 1484’de yazılmıştır) vr. 40b. Lâdikli, M. Ç. (1708). Er- Risâletü’l- Fethiyye, Çorum İskilip, İlçe Halk Kütüphanesi, No: A.Y. 972 (Eserin orjinali 1485’de yazılmıştır) vr. 84a. Mahmud, b. A. (XV. yy.). Makâsıdü’l-Edvâr, İstanbul: Nuruosmaniye Kütüphanesi No: 3650. vr. 6b, 30a, 30b, 31b, 37b. Mahmud, b. A. (1508). Makâsıdü’l-Edvâr, İstanbul: Nuruosmaniye Kütüphanesi No: 3649. vr.38a. Mahmud, b. A. (1918). Makâsıdü’l-Edvâr, , İstanbul: İstanbul Belediyesi Atatürk Kitaplığı Belediye Yazmaları, No: 000004. (Eserin orjinali 1508’de yazılmıştır), vr. 4b, 36a. Merâgî, A. (1415). Câmiu’l-Elhân, İstanbul: Nuruosmaniye Kütüphanesi No: 3644. vr. 31a, 31b, 32a, 33a. Merâgî, A. (1991). Şerhu’l-Edvâr, (Çev: T. Bînîş). Tahran: Şehit Mutaharrî Yüksek Okulu Kütüphanesi. (Eserin orjinali 1435’de yazılmıştır), vr. 203 - 208. Oransay, G. (1990). Belleten, (Birinci Baskı). İzmir: DD Yayını, 19- 22, 46 – 52. Özkan, İ. H. (2006). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, (3. Baskı), İstanbul: Ötüken Neşriyat, 596.