Popülizme Karşı Katılım: Sosyal Sürdürülebilirlik Bağlamında Konut Alanlarında Katılımcı Tasarım Yaklaşımları

Toplumun çeşitlenen ihtiyaç ve isteklerinin, ilerleme ve iyileş- tirme hedeflerinin karşılanması bakımından nicel ve nitel çok katmanlı ilkeleri içeren sosyal sürdürülebilirliğin sağlanmasında, tüm toplumsal kesimleri içeren katılım ilkesi önemli rol oynar. Mimarlık ve planlama disiplinleri açısından, herkes için yaşanabilir konut ve çevrelerin oluşumunda, katılımcı planlama ve katılımcı tasarım pratiklerine yönelik araştırmalar son yıllarda yeniden ön plana çıkmaktadır. Liberal demokrasilerin sürüklendiği temsil kri- zine karşı 1960’lardan itibaren yükseliş gösteren katılımcı tasarım ve planlama uygulamaları, zaman içinde neoliberal politikaların belirleyici hale gelmesiyle hızını yitirmiş ve sermaye hareketleri kent mekânını belirleyen en önemli unsur haline gelerek halk- ları yaşam alanları hakkında söz sahibi olamayan, kaderine razı topluluklara indirgemiştir. 2000’li yıllardan günümüze ise dönemin yaygın iklimini belirleyen illiberal popülist eğilimlerin yükselişine karşı tüm dünyada ve ülkemizde de sıkça görülen kentsel mu- halefet hareketlerinin ortak taleplerinin “katılım” ilkesi çerçeve- sinde örgütlendiği görülmektedir. Bu bağlamda, öncelikli olarak çalışmanın çıkış noktasını oluşturan kuramsal arka planda, sosyal sürdürülebilirliğin inşasında katılım ilkesinin rolü ve günümüzde yaygınlaşan popülist eğilimlere karşı katılımcı mekanizmaların önemi tartışmaya açılmaktadır. Sonrasında, planlamada ve konut alanlarında katılımcı tasarım ilkeleri, araçları ve katılım yöntemleri üzerinden betimleyici bir çerçeve çizilmektedir. Çalışmanın özgün yanı, güncel bir konuyu ele alan betimleyici bir çerçeve sunması- dır. Böylece, günümüzde yeniden yükselişe geçen katılım yazınına katkı sunması hedeflenmektedir.

Participation against Populism: Participatory Design Approaches in Residential Areas in the Context of Social Sustainability

The principle of participation has an important role in maintain- ing social sustainability. In recent years, debates on participatory planning and participatory design practices have come to the fore in the creation of liveable environments for everyone in terms of architecture and planning disciplines. Participatory design and planning practices, which have risen against the representation crisis driven in liberal democracies since the 1960s, have lost momentum while the neoliberal doctrines have become deter- minant over time, and capital flows have become the most im- portant factor that determines the urban space, and reduced the societies to the communities who cannot have a say on their environments. It is seen that the common demands of urban opposition movements, which are spreading around the world and in Turkey, against the rise of illiberal populist tendencies that have determined the widespread climate of the period since the 2000s, have been organized within the framework of the prin- ciple of "participation". In this study, we discussed the role of the principle of participation in the construction of social sustain- ability and the importance of participatory mechanisms against the populist tendencies today in the theoretical background that constitutes the starting point of the study. Afterwards, we ex- amined the participatory design principles, tools and participa- tion typologies in planning and housing areas according to this framework. The unique aspect of the study is that it presents a descriptive framework that evaluates a current question. Thus, it is aimed to contribute to the participation literature, which is on the rise again in the immediate present.

PDF

___

Abrams, R. (2003). Byker revisited. Built Environment, 29(2), 117-131.
Acemoğlu, D., ve Robinson, J. A. (2012). Ulusların düşüşü. Doğan Kitap. Adanalı, Y.A. (2020). Mekânda adalet ve konut aktivizmi. Beyond İstanbul 8(2020), 4-7.
Aksoy, A. (2008). Tarlabaşı yenileme projesi: Küresel İstanbul’da yeni kent si- yaseti, Voyvoda Caddesi Toplantıları 2008-2009. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi, İstanbul.
Altınyıldız Artun, N. (2012). Mimarlık nesnesi ve başka nesneler. E-skop, 2. https://www.e-skop.com/skopdergi/mimarlik-nesnesi-ve-baska-nesnel- er/580 (Erişim tarihi: 23.05.2021).
Arnstein, S. (1969). A ladder of citizen participation. Journal of American Institute of Planners, 35(4), 216-244. https://doi. org/10.1080/01944366908977225
Arrighi, G., Hopkins, T. K., ve Wallerstein, I. (1989). Antisystemic move- ments. Verso Book.
Ataöv, A. (2013). Karar verme süreçlerinin demokratikleşmesinde stratejik yaklaşımın rolü ve örnek uygulamalar: Süreç tasarımı, katılım ve eylem. Planlama Dergisi, 23(3), 125-133.
Batuman, B. (2020). Kentsel popülizm? Siyasetin güncel koşulları ve olasılıkları. XXI.
Boratav, K. (2016). Türkiye İktisat Tarihi, 1908-2007. İmge Kitabevi Yayınları.
Buğra, A. (2001). Bir krize ve bir ahlaki ekonominin çöküşüne dair. Birikim, 145(Mayıs 2001). https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi- 145-mayis-2001/2336/bir-krize-ve-bir-ahlaki-ekonominin-cokusune- dair/6237 (Erişim tarihi: 12.12.2021).
Buğra, A. (2017). Devlet ve işadamları. İletişim Yayınları.
Cociña, C. (2018). Housing as urbanism: The role of housing policies in re- ducing inequalities. Lessons from Puente Alto, Chile. Housing Studies, 36(9), 1-23. https://doi.org/10.1080/02673037.2018.1543797
Colantonio, A., ve Dixon, T. (2011). Urban regeneration and social sustain- ability: Best practice from European cities. John Wiley & Sons. Comerio, M. C. (1984). Community design: Idealism and entrepreneurship. Journal of Architectural and Planning Research, 1(4), 227-243.
Comerio, M. C. (1987). Design and empowerment: 20 years of community architecture. Built Environment, 13(1), 15-28.
Çetken, P., ve Uluoğlu, B. (2021) Kapitalizm ve mimar portreleri. Yapı, 463, 16-21.
Davidoff, P. (1965) Advocacy and pluralism in planning. Journal of the American Institute of Planners, 31(4), 331-338. https://doi. org/10.1080/01944366508978187
Dore, M. (2021). Design seen from the outside: An ethnography of insti- tutional participatory design for the city-making. The Design Journal. https://doi.org/10.1080/14606925.2021.1934303
Evans, B. (1985). Lucien Kroll and the dilemma of participation. Architectural Review. https://www.architectural-review.com/essays/lucien-kroll-and- the-dilemma-of-participation (Erişim tarihi: 28.05.2021).
Fatourehchi, D., ve Zarghami, E. (2020). Social sustainability assessment framework for managing sustainable construction in residential build- ings. Journal of Building Engineering, 32, 101761.
Freire, K., Borba, G., ve Diebold, L. (2011). Participatory design as an ap- proach to social innovation. Design Philosophy Papers, 9(3), 235-250. https://doi.org/10.2752/144871311X13968752924950
Fülberth, G. (2011). Kapitalizmin kısa tarihi. Yordam Kitap.
Gaber, J. (2019). Building “a ladder of participation”: Sherry Arnstein, citizen participation, and model cities. Journal of the American Planning Asso- ciation, 85(3), 188-202.
Gu, Z., ve Zhang, X. (2021). Framing social sustainability and justice claims in urban regeneration: A comparative analysis of two cases in Guang- zhou. Land Use Policy, 102, 105224.
Gürallar, N. (1997). İdeoloji mimarlık ilişkisi ve Türkiye’de halkevi binaları (1932-1946). Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri En- stitüsü, Ankara.
Gürallar, N. (2014). Tasarım iktidarı ve mimarlığın olumsallığını AŞTİ üzeri- nden okumak. Arredamento Mimarlık, 281(Temmuz-Ağustos), 71-75.
Hamdi, N. (1995). Housing without houses: Participation, flexibility, enable- ment. Practical Action Publishing.
Harvey, D. (2019). A tale of three cities. Tribune. https://tribunemag. co.uk/2019/01/a-tale-of-three-cities (Erişim tarihi: 26.05.2021).
Ibrahim, A. A. A. M. (2011). Challenging limitations for achieving decentral- ization in terms of participatory planning in developing countries, case study: Egypt. WIT Transactions on Ecology and the Environment, 150, 699-710. https://doi.org/10.2495/SDP110581
Keleş, R., Erbay, Y., ve Görmez, K. (2020). Yerel temsil ve katılım. İmge Ki- tabevi.
Kuyucu, A.T. (2010). Bir mülkiyet transfer aracı olarak TOKİ ve kent- sel dönüşüm projeleri. Osmanlı başkentinden küreselleşen İstanbul’a: Mimarlık ve kent, 1910-2010 içinde, 122-134. Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi Yayınları, İstanbul.
Maričić, T., Cvetinović, M., ve Bolay, J. C. (2018). Participatory planning in the urban development of post-socialist Serbia. A support to urban develop- ment process (ed. Jean-Claude Bolay, Tamara Maričić, & Slavka Zeković) içinde, 1-28.
Mehrhoff, W. A. (1999). Community design: A team approach to dynamic community systems. SAGE Publications, Inc.
Miessen, M. (2010). The nightmare of participation. Sternberg Press.
Milgrom, R. (2008). Design, difference, everyday life. Space, difference every- day life: Reading Henri Lefebvre (ed. Kanishka Goonewardena, Stephan Kipfer, Richard Milgrom, Christian Schmid) içinde, 264-282.
Mouffe, C. (2018). For a left populism. Verso Book. Mülksüzleştirme Ağları. https://mulksuzlestirme.org/ (Erişim tarihi: 01.05.2021).
Müller, J.W. (2016). What is populism?. University of Pennsylvania Press.
OECD (2013). A Framework for Analysing Participation in Development Report 1/2013. https://www.oecd.org/derec/norway/NORWAY_A_ FrameworkforAnalysingParticipationDevelopment.pdf (Erişim tarihi: 01.05.2021).
Oran, A. (2011). Balonları daha iyi tanımaya çalışmak: Balon tanımları, mod- elleri ve Lale Çılgınlığı örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 151-161.
Ökten, A.N., Kurtarır, E., ve Çekiç, T.İ. (2013). Katılımın yokluğunda Gezi’de direniş. Planlama Dergisi, 23(1), 45-51. https://doi.org/10.5505/plan- lama.2013.58077
Polanyi, K. (1944). The great transformation. Farrar & Rinehart.
Purvis, B., Mao, Y., ve Robinson, D. (2019). Three pillars of sustainability: in search of conceptual origins. Sustainability, 14(3), 681-695.
Sanoff, H. (1999). Community participation methods in design and and plan- ning. John Wiley&Sons.
Sönmez, M. (2013). Kent, kapital ve Gezi direnişi. Nota Bene.
Şumnu, U. (2012). Beyazlar daha beyaz: Modern mimarlık ve bezeme. E- skop, 2. https://www.e-skop.com/skopdergi/beyazlar-daha-beyaz-mod- ern-mimarlik-ve-bezeme/583 (Erişim tarihi: 26.05.2021).
Talu, N. (2012). Bir arzu nesnesi olarak ev. E-skop, 2. https://www.e-skop. com/skopdergi/bir-arzu-nesnesi-olarak-ev/579#_edn1 (Erişim tarihi: 23.05.2021).
Tanyeli, U. (2007). Mimarlığın aktörleri: Türkiye 1900-2000. Garanti Galeri Yayınevi
TBMM (2010). Genel Kurul Tutanağı 23. Dönem 4. Yasama Yılı. 66. Birleşim 25/Şubat/2010 Perşembe. https://www5.tbmm.gov.tr//develop/owa/tutanak_g.birlesim_baslangic?P 4=20587&P5=H&page1=73&page2=73 (Erişim tarihi: 11.12.2021).
Tekeli, İ. (2009). Akılcı planlamadan, bir demokrasi projesi olarak planlamaya. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Timur, T. (2015). AKP’nin önlenebilir karşı-devrimi. Yordam Kitap.
Traverso, E. (2019). The new faces of fascism: Populism and the far right. Verso Book.
United Nations General Assembly. (1987). Report of the World Commission on Environment and Development: Our Common Future, Transmitted to the General Assembly as an Annex to Document A/42/427-Develop- ment and International Co-operation: Environment; Our Common Fu- ture, Chapter 2: Towards Sustainable Development; Paragraph 1. United Nations General Assembly.
Uzunçarşılı Baysal, C. (2013). Civilizing the Kurdish population of Ayazma: Ayazma/Tepeüstü Urban Transformation Project-Küçükçekmece, Is- tanbul. Planlama Dergisi, 23(2), 83-94. https://doi.org/10.5505/plan- lama.2013.88597
Waldron, R. (2021). Housing, place and populism: Towards a research agenda. Environment and Planning A: Economy and Space, 53(5), 1219-1229.
Wates, N. (2000). The community planning handbook. Earthscan.
White, S.C. (1996). Depoliticising development: The uses and abuses of par- ticipation, Development in Practice, 6(1), 6–15.
Wissink, B. (2015) Rights to the city: Class and difference in Mumbai and Hong Kong. International Journal of Housing Policy, 15(3), 323-346. https://doi.org/10.1080/14616718.2014.993020