TÜRKİYE’DE MALİYE POLİTİKASI ARACI OLARAK TEŞVİK POLİTİKALARI

Zaman içerisinde ekonomik hayatın gelişmesi ile birlikte toplumsal ihtiyaçların artması ve bu ihtiyaçların kamu eliyle giderilmesi ihtiyacı doğmuştur. Devletlerin ekonomik hayattaki varlığı ve ekonomik hayata müdahalesi gerek gelişmiş gerekse gelişmekte olan ülkeler açısından ellerinde bulunan maliye politikası araçlarını kullanarak gerçekleşmiştir. Teşvik politikaları da maliye politikasının bir aracı olarak ekonomik kalkınmanın sağlanabilmesi ve toplumun belirli bir refah seviyesine ulaşabilmesi açısından hükümetler tarafından hemen hemen her dönemde uygulama alanı bulmuşlardır. Devletler, mevcut sosyo-ekonomik ve toplumsal yapılarına uygun olarak teşvik politikaları belirlemektedirler. Bu çalışmada, teorik bir çerçevede teşvik politikaları amacı, türleri, gerekçeleri ve etkin işleyişi ele alınmış ve Türkiye'de planlı dönem öncesi ve sonrasında uygulanan ve halen uygulanmakta olan teşvik politikasının uygulanış biçimleri hakkında bilgi verilerek, uygulanan teşvik politikalarının genel değerlendirmesi yapılmıştır. Teşvik politikalarının etkin bir maliye politikası aracı olarak kullanılabilmesi açısından; teşvik sisteminin yeniden ele alınarak, cari açığı azaltmada ve bölgesel gelişmede rol oynayabilecek yönlendirme gücüne sahip stratejik öncelikli, sektörel yönlü teşvik uygulamaları çerçevesinde şeffaf ve etkin bir yapıda oluşturulması önerilmektedir

INCENTIVE POLICIES AS FISCAL POLICY INSTRUMENTS IN TURKEY

With the development of economic life over time, the need for social needs increased and the need to eliminate these needs by the government were observed. The existence of governments in the economic life and their interventions heavily embodied with fiscal policy instruments in both developed and developing countries. Incentive policies were conducted by governments almost every time in terms of ensuring economic development as an instrument of fiscal policy and reaching a certain level of prosperity in the society. Governments determine incentive policies in accordance with their current socio-economic and social structures. In this study, the purpose, types, rationales and effective functioning of the incentive policy were considered in a theoretical framework and general evaluation of the currently applied incentive policies were made by giving information about the methods of the incentive policy implemented before and after the planned period in Turkey. In terms of the use of incentive policies as an effective fiscal policy instrument, reconstruction of incentive schemes with the diversion power the reduce current account deficit, having a strategic priority play a role in regional development and transparent and effective structure within the framework of sectoral incentive applications are suggested

PDF

___

Acinöroğlu, S. (2009). “Genel Olarak Vergi Teşviklerinin Ekonomi Üzerine Etkinliği”, Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, Cilt:1, Sayı: 2, 148-165.
Aktan, C. C. (2001). Teşvik Kollamacılık “,Yolsuzlukla Mücadele Stratejileri, Hak-iş Yayınları, mucadele-stratejileri/tum-yazilar/tesvik-kollama.pdf (Erişim Tarihi 30.05.2010)
Ankara Ticaret Odası (2000). Türkiye’de Uygulanan Teşvik Politikaları, Yayın No:14, Grafiker Ofset, Ankara. www.zucder.org.tr/zucder/docs/tesvik_politikalari.doc (Erişim Tarihi 18.07.2010)
Ataç, B. (2002). Maliye Politikası- Gelişimi, Amaçlan, Araçları ve Uygulama Sonuçları, 6. baskı., Anadolu Üniversitesi Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları No: 118, Mayıs, Eskişehir.
Aykın, H. (2006). “Uluslararası Ampirik Çalışmalar Işığında Vergi Teşviklerinin Etkinliği”, Yaklaşım http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/makaleler/2006047950.htm (Erişim Tarihi 12.06.2010) Sayı: 160, Nisan, 1-5.
Bali, O. (1979). Yatırım ve Teşvik Rehberi, Doruk Matbaacılık, Ekim, Ankara.
Benk, S. (2005)., “Vergisel Teşvikler Ve Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları”, Vergi Sorunları Dergisi, Kasım, Sayı:206, 137-141.
Bıyık, R. ve Kıratlı, A . (2006). Vergi Teşvikleri Ve Korumaları, Yaklaşım Yayıncılık, Temmuz, Ankara.
Bozdoğan, M. N. (2008). Bölgesel Kalkınmanın Sağlanmasına Yönelik Vergi Özendirme Önlemlerinin Türkiye Açısından İncelenmesi ve Etkinliğinin Analizi, TOBB Yayınları, Yayın No: 57, Ankara.
Bulut, M. (2009). Yatırım İkliminin Geliştirilmesinde Vergi Politikalarının Rolü: Türkiye Örneği, Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yayın No: 2009/388, Ankara. http://www.sgb.gov.tr (Erişim Tarihi 15.03.2010)
Cangöz, A. (2009). Yatırımlarda Devlet Yardımları, Yatırımları Teşvik Mevzuatında Yeni Düzenlemeler, Manisa. www.mosb.org.tr (Erişim Tarihi 14.11.2010)
Cengiz, Ö. (2007). “Kanayan Yara:Yatırım İndirimi”, http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/ozkan/002/ (Erişim Tarihi 30.04.2010)
Çak, M. (2008). Uluslararası Vergi Rekabeti Transfer Fiyatlaması ve Vergilendirme, Maliye Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Yayın No: 2008/385, Ankara http://www.sgb.gov.tr/Publications/Uluslararas%C4%B1%20Vergi%20Rekabeti%2 0Transfer%20Fiyatlamas%C4%B1%20Ve%20Vergilendirme.pdf (Erişim Tarihi 16.06.2010)
Çiloğlu, İ. (1997), “Teşvik Sisteminin Değerlendirilmesi”, Hazine Dergisi, Sayı:8, Ekim, 1-15. http://www.treasury.gov.tr/irj/go/km/docs/documents/Treasury%20Web/Resear ch%26Data/Treasury%20Staff%20Papers/Te%C5%9Fvik%20Sisteminin%20De%C4 %9Ferlendirilmesi.pdf (Erişim Tarihi 10.02.2009)
Devrim, F. (1983). Maliye Politikası, Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F. Yayınları, No:4, İzmir.
DPT (1982). Yatırımların ve İhracatın Teşviki Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Yayın No: DPT:1872 – ÖİK: 263, Ankara.
DPT (2000). Bölgesel Gelişme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Yayın No: DPT: 2502 – ÖİK: 523, Nisan, Ankara. http://ekutup.dpt.gov.tr/bolgesel/oik523.pdf (Erişim Tarihi 20.12.2010)
DPT (2001). Kamu Yatırımlarının Planlanması ve Uygulanmasında Etkinlik Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Yayın No: DPT: 2557 – ÖİK: 573, Ankara. http://ekutup.dpt.gov.tr/yatirim/oik573.pdf (Erişim Tarihi 22.12.2010)
DPT (2004). Devlet Yardımlarını Değerlendirme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Yayın No: DPT:2681, Mayıs, Ankara. http://ekutup.dpt.gov.tr/ekonomi/politika/devletya.pdf ( Erişim Tarihi 25.12.2010)
DPT (2007). Devlet Yardımları Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, Yayın No: DPT: 2730-ÖİK : 682 http://ekutup.dpt.gov.tr/ekonomi/politika/öik682.pdf (Erişim Tarihi 25.12.2010)
DTM (2002). “Vergi Politikalarının Üretim ve İhracata Etkileri” , www.dtm.gov.tr/dtmadmin/upload/EAD/.../vergi.doc (Erişim Tarihi 12.08.2010)
Duran, M. (1998). Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvik Politikaları (1968-1998), Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Araştırma İnceleme Dizisi (19), Aralık, Ankara.
Duran, M. (2002). Türkiye’de Yatırımlara Sağlanan Teşvikler ve Etkinliği, Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Araştırma İnceleme Dizisi, Kasım, Ankara.
Duran, M. (2003). Teşvik Politikaları Ve Doğrudan Sermaye Yatırımları, Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı Ekonomik Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Araştırma İnceleme Dizisi (33) Ocak, Ankara.
Elmas, G. (2001). Küreselleşme Sürecinde Bölgesel Dengesizlikler AB ve Türkiye, Nobel Yayınevi, Eylül, Ankara.
Erkan, H. ve Tatlıdil, R. (1990). Serbest Bölgelerde Uygulanacak Teşvik Tedbirlerinin Sektörlere Katkıları Yönünden Değerlendirilmesi, TOBB Yayınları, Ankara.
Gerçek, A. (2010). “Türkiye’de Yatırımları Teşvik Edici Vergi Politikaları ve Etkinliği”, http//:idari.cu.edu.tr/igunes/makale/tesvik.doc (Erişim Tarihi 23.09.2010)
Giray, F. (2006). Maliye Tarihi, Ezgi Yayınları, Bursa.
Gökyurt, F. (2010). “Kamu Yatırımlarının Programlama ve İzleme Sürecine Yerelin Katılımı”, DPT Uzmanlık Tezleri, Yayın No: 2811, Ankara. http://www.dpt.gov.tr (Erişim Tarihi 12.03.2010)
Güngör, F. (2004). “Vergi Tatili Türkiye’nin Rekabet Gücünü Arttırır”, Vergide Gündem Dergisi, Mayıs, http://www.vergidegundem.com (Erişim Tarihi 10.04.2009)
Güven, A. (2007). “Türkiye’de İller Arası Gelir Eşitsizliğinde Teşvik Politikasının Rolü: Bir Ayrıştırma Analizi”, Akdeniz İ.İ.B.F Dergisi, Kasım, Sayı:14, 20-38.
Hazine Müsteşarlığı (2010). Yeni Yatırım Teşvik Sistemi I. Yıl Uygulama Sonuçları, Eylül, Ankara. http://www.hazine.gov.tr/irj/go/km/docs/documents/Hazine%20Web/Ana%20Sa yfa/Hazineden/YATIRIMLARDA%20DEVLET%20YARDIMLARI%20HAKKINDA%20KAR AR.pdf (Erişim Tarihi 20.12.2010)
Hazine Müsteşarlığı-TOBB (2000). Genel Teşvik Politikalarının Değerlendirilmesi ve Yeni Stratejilerin Belirlenmesi II, TOBB Yayınları, Ankara.
Hekimler, A. (2008). “Güncel Gelişmeler Işığında Türkiye’de İşgücü Piyasası Politikaları ve İşsizlik Halinde Sağlanan Yardımlar”, Namık Kemal üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü http://sosyalbe.nku.edu.tr/20081.pdf (Erişim Tarihi 13.02.2009) Bilimler Metinleri, 1, Ocak, 1-23.
İKV-İktisadi Kalkınma Vakfı (2005). Avrupa Birliği Ve Türkiye’de Devlet Yardımları, Yayın No:187, Ağustos, İstanbul. http://www.ikv.org.tr/pdfs/33d3f626.pdf (Erişim Tarihi 12.05.2010)
İncekara, A. (1995). Türkiye’de Teşvik Sistemi, İTO Yayınları, İstanbul.
Karakurt, A. (2010). “Küresel Kriz Ortamında Yatırım Teşvikleri”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/42/1347/15607.pdf (Erişim Tarihi 21.12.2010)
Korkmaz, A., Pazarcık, O. ve Gerçek, C. Korhan (1989). Ülkemizde Uygulanan Teşvik Sistemi Ekonomi Üzerine Etkileri ve Verimlilik Temeline Dayandırma İmkanları, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, No: 381, Ankara.
Köksal, M. (2009). “Genel Teşvik Sisteminin Değerlendirilmesi ve Bazı Öneriler”, Amme İdaresi Dergisi, 2, 105-147. http://www.todaie.gov.tr (Erişim Tarihi 30.04.2009)
Kutlu, E. ve Hacıköylü,C. (2007). “Avrupa Birliği’ne Tam Üyelik Sürecinde Türkiye ve Avrupa Birliği Ülkelerinde Devlet Yardımları”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 1, 367-390.
Küçükoğlu, M. (2005). “Vergisel Teşviklerin Bölgesel Kalkınmadaki Rolü: Güneydoğu Anadolu Bölgesi Üzerine Uygulama”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Bursa.
Leblebici, F. (2002). Devlet Yardımları Uygulamasının Maliyeti Ve Ekonomik Göstergelerle Mukayesesi, Yayın No: DPT: 2663, Aralık, Ankara.
Mazlum, M., Yücel, İ. ve Tekeoğlu, M. (1990). Özel Kesim Yatırım İmkanları Ve Yatırım Kararlarında Teşviklerin Etkinliği, TOBB Yayınları, Yayın No:162, Ankara.
MÜSİAD (1994). ”Yatırım ve İhracat Teşvikleri Paneli”, Nisan, Sayı:6 http://www.musiad.org.tr/img/arastirmalaryayin/pdf/arastirma_raporlari_06_2.p df (Erişim Tarihi 20.06.2010)
Oktayer, N. (2003). “ Dünden Bugüne Teşvik Sistemimiz”, Yaklaşım Dergisi, Sayı: 129 Eylül, 187-190.
Saraç, O. (2005). İhracatta Devlet Yardımları, Yaklaşım Yayıncılık, Ankara.
Sarıöz, Y. (2006). “Türkiye’de 1990 Sonrası Uygulanan Yatırım Teşvikleri ve Ekonomik Etkileri”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, Ankara.
Şaylan, G. (2003). Değişim, Küreselleşme Ve Devletin Yeni İşlevi, İmge Kitabevi, Şubat, 2.Baskı, Ankara.
Tan, M. (2010). “Yeni Yatırım Teşvik Sistemi”, http://archive.ismmmo.org.tr/docs/seminer/TesvikNotlar.pdf (Erişim Tarihi 13.12.2010)
Tekin, A. (2006). “Vergi Teşvikleri Ve Ekonomik Etkileri”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 16 Aralık, 301-316 http://sbe.dpu.edu.tr/16/301-316.pdf (Erişim Tarihi 12.05.2010)
Topal, M. H. (2006). “Uluslar arası Kuruluşların Teşvik Sistemine Bakışı Ve Türk Teşvik Sisteminin Bu Çerçevede Analizi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
Tuncer, E. (1999). Yatırım ve İhracatla İlgili Mali Teşvikler ve Uygulaması, Yaklaşım Yayınları, Eylül, Ankara.
Uluatam, Ö. (1971). Yatırımları Teşvik Edici Vergi Politikası, Sevinç Matbaası, Ankara.
Ulusoy, A. (2007). Maliye Politikası, Üçyol Kitapevi, Trabzon.
Yavan, N. (2011). Teşviklerin Sektörel ve Bölgesel Analizi Türkiye Örneği, Maliye Hesap Uzmanları Vakfı Yayınları, Yayın No:27, Ankara.
Yavuz, A. (2010). “ Bir Maliye Politikası Aracı Olarak Yatırım Teşviklerinin Rekabet Koşulları Altında Özel Kesim Yatırımları Ve İstihdam Üzerine Etkisi : Ekonometrik Bir Analiz”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, 83-101 http://iibf.sdu.edu.tr/dergi/files/2010_1_06.pdf (Erişim Tarihi 22.12.2010)
Yerebakan, M. (2007). Türkiye İçin Model Olabilecek Ülkelerde Uygulanan Teşvik Uygulamaları Ve Ülkemize Uygulanabilirliği, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın No:2007-51, İstanbul.http://www.yoikk.gov.tr/detay.cfm?MID=1 (Erişim Tarihi 03.11.2016)