MUSA KILIÇ

Sicill-i Ahvâl kayıtlarına göre II. Abdülhamid dönemi Osmanlı bürokrasisinde Yahudi memurlar

Tanzimat dönemiyle birlikte Gayrimüslimlerin devlet hizmetine kabullerinin önündeki engeller kaldırılmaya baslanmıstır. Özellikle bürokratik reformlar ve Osmanlıcılığın bir devlet politikası olarak benimsenmesi imparatorluk bürokrasisinin kapılarını Gayrimüslimlere açtı. Böylece geçmise göre daha fazla Gayrimüslim devlet hizmetine kabul edilmistir. Fakat II. Abdülhamid dönemine kadar Yahudiler bu süreçten yeterince yararlanamadılar. Sicil-i Ahval kayıtları, II. Abdülhamid zamanında Osmanlı bürokrasisinde görev alan Yahudi memurları tespit edebilmemizi sağlar. Yine bu kayıtlar sayesinde Yahudi memurların doğum yerleri, eğitim durumları ve bürokratik kariyerleri hakkında bilgi sahibi olabilmekteyiz. Bu sayede, Tanzimat döneminin baslangıcında Yahudilerin Osmanlı bürokrasisine kabul edilme fırsatından yeterince yararlanamamalarının nedenlerini belirlemek mümkündür.

According to Sicil-i Âhval registers, Jewish officials in the Ottoman bureaucracy during the period of Abdulhamid II

With the era of Tanzimat, the obstacles which prevented the acceptance of the non-Muslims to the bureaucratical body of the state had been started to throw away. Especially the bureaucratic reforms and the acceptance of Ottomanism as a state policy provided to welcome of the non-Muslims to the imperial bureaucracy. Thus, more non-Muslims were adopted to government service. However, until the period of Abdülhamid II, the Jews could not benefit from this process adequately. Sicill-i Ahvâl registers allow us to identify Jewish officers involved in the bureaucracy of Abdülhamid II. Thanks to these registers, we can also be informed about birth places, education levels and bureaucratic careers of the Jewish officiers. In this way, it is possible to determine the reasons for not benefit enough about opportunity for acceptance of the Jewish to Ottoman bureaucracy at the beginning of the Tanzimat era.

___

Başbakanlık Osmanlı Arşivi

Dâhiliye Sicil-i Ahval Defterleri:1/80, 1/480, 2/366, 2/398, 3/116, 4/600, 5/407, 8/85, 8/413, 9/931, 10/671, 12/651, 16/215, 18/55, 18/233, 18/491, 19/365, 23/175, 23/451, 28/179, 28/181, 28/457, 30/79, 35/207, 36/121, 37/101, 37/285, 37/311, 40/11, 40/267, 41/391, 42/5, 42/21, 42/49, 43/139, 43/297, 43/345, 45/283, 45/285, 46/31, 51/303, 51/363, 55/155, 55/239, 57/449, 57/455, 58/61, 58/119, 58/283, 58/403, 60/91, 62/199, 62/221, 63/25, 63/151, 65/417, 65/439, 65/471, 66/289, 67/317, 67/375, 67/393, 68/189, 68/313, 69/251, 69/289, 69/397, 70/95, 70/113, 70/197, 70/265, 72/39, 75/93, 75/129, 75/131, 76/35, 77/433, 77/439, 78/9, 78/21, 78/51, 78/81, 78/233, 79/77, 79/327, 81/447, 84/103, 85/167, 85/173, 85/202, 85/213, 86/87, 86/287, 86/311, 87/115, 87/147, 87/243, 88/75, 88/149, 88/177, 88/339, 88/419, 88/421, 89/107, 89/391, 90/203, 90/433, 92/117, 92/425, 94/49, 94/163, 94/201, 94/213, 96/107, 96/251, 98/23, 98/45, 98/141, 98/143, 98/189, 98/457, 99/53, 99/127, 100/39, 100/65, 101/371, 101/481, 102/39, 102/79, 102/209,103/367, 104/224, 105/431, 106/479, 109/445, 109/451, 109/497, 110/61, 110/191, 110/193, 110/247, 110/391, 111/213, 112/183, 112/433, 113/1, 113/165, 114/171, 114/217, 114/317, 115/187, 115/325, 115/339, 115/429, 116/179, 116/209, 116/275, 116/285, 116/467, 117/231, 118/337, 119/119, 119/229, 119/335, 119/449, 120/135, 120/167, 120/199, 122/1, 122/89, 122/309, 122/369, 123/237, 123/345, 123/445, 124/251, 124/271, 125/293, 125/441, 125/459, 126/347, 128/359, 131/405, 132/159, 133/67, 135/219, 135/221, 135/331, 137/31, 137/95, 137/97, 137/307, 139/317, 139/475, 140/27, 140/353, 141/299, 142/105, 142/115, 143/43, 143/355, 143/405, 144/65, 144/411, 145/69, 145/73, 145/369, 145/385, 146/265, 146/307, 146/399, 146/417, 147/477, 148/3, 148/7, 148/301, 148/353, 148/429, 148/435, 152/193, 152/211, 152/213, 153/305, 156/93, 156/153, 156/295, 156/310, 157/347, 158/197, 159/67, 159/201, 160/271, 160/327, 161/61, 163/57, 163/393, 163/413, 164/35, 164/145, 164/365, 165/133, 165/253, 166/19, 166/431, 167/103, 167/389, 168/21, 168/195, 168/241, 168/243, 169/15, 169/17, 169/239, 169/317, 170/213, 170/405, 171/361, 172/244, 172/463, 173/173, 173/503, 174/421, 174/457, 175/35, 175/39, 175/127, 176/47, 176/87, 177/9, 177/11, 177/218, 178/286, 179/57, 179/59, 179/215, 179/297, 179/333, 181/79, 182/69, 182/248, 183/91, 183/221, 184/140, 185/37, 185/100, 185/164, 186/34, 187/25, 187/121, 187/239, 188/105, 189/46, 189/150, 189/188, 189/226, 192/167 ,193/129, 194/189, 195/309, 196/375, 199/137, 199/183, 199/191.

Kitap ve Makaleler

AHMAD, Feroz, Unionist Relations with the Greek, Armenian, and Jewish Communities of the Ottoman Empire, 1908-1914, Christians And Jews In The Ottoman Empire, Ed. Benjamin Braude and Bernard Lewis, Vol. I, New York 1982, s. 401-434.

AKSAN, Virginia H., Kusatılmıs Bir İmparatorluk, Osmanlı Harpleri 1700-1870, Çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul 2011.

AKYILDIZ, Ali, Tanzimat Dönemi Osmanlı Merkez Teskilâtında Reform (1836-1856), İstanbul 1993.

AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Pegem Yay., 11. Baskı, Ankara 2007.

ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara 1997.

DAVİSON, Roderic H., Osmanlı İmparatorluğunda Reform, (1856-1876), çev. Osman Akınhay, İstanbul 2005.

DERİNGİL, Selim, İktidarın Sembolleri ve İdeoloji, II Abdülhamid Dönemi (1876-1909), çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul 2002.

DUMONT, Paul, Jews, Muslims, and Cholera: İntercommunal Relations in Baghdad at the End of the Nineteenth Century, The Jews of the Ottoman Empire, Ed. Avigdor Levy, New Jersey 1994, s. 353-372.

DUMONT, Paul, Jewish Communities in Turkey during the Last Decades of the Nineteenth Century in the Light of the Archives of the Alliance İsraélite Universelle, Christians And Jews In The Ottoman Empire, Ed. Benjamin Braude and Bernard Lewis, Vol. I, New York 1982, s. 209-241.

ENGELHARD, Edvard, Tanzimat ve Türkiye, Çev. Ali Resad, Yay. Haz. Akın Bedirhan, İstanbul 1999.

FİNDLEY, Carter V., Osmanlı Devletinde Bürokratik Reform, Bâbıâli (1789-1922), (çev. Latif Boyacı-İzzet Akyol), İstanbul 1994.

GALANTİ, Avram, Türkler ve Yahudiler, İstanbul 1947.

GALANTİ, Avram, Histoire des Juifs de Turquie, c. IX., İstanbul tsz.

GEORGİADOU, Maria, Expert Knowledge between Tradition and Reform, The Carathéodorys: a Neo-Phanariot Family 19th Century Constantinople, Médecins et İngénieurs Ottomans à lâge des Nationalismes, Ed. Méropi Anastassaiadou-Dumont, Paris 2003, s. 243-294.

GÜLERYÜZ, Naim,Türk Yahudileri Tarihi (20.Yüzyılın Basına Kadar) ,İstanbul 1993.

GÜLSOY, Ufuk, Osmanlı Gayrimüslimlerinin Askerlik Serüveni, İstanbul 2000.

İHSANOĞLU, Ekmeleddin, Dârülfünun, DVİA., c. VIII., s. 524.

ISSAWİ, Charles, The Transformation of the Economic Position of the Millets in the Nineteenth Century, Christians and Jews in the Ottoman Empire, Ed. Benjamin Braude, Bernard Lewis, Vol. I, New York-London 1982, s. 261-285.

KAYALI, Hasan, Jewish Representation in the Ottoman Parliments, The Jews of the Ottoman Empire, Ed. Avigdor Levy, New Jersey 1994, s. 507-517.

KARMİ, Ilan, The Jewish Community of İstanbul in the Nineteenth Century: Social, Legal and Administrative Transformation, İstanbul 1996.

KELES, Erdoğan, Doktor Sigmund Spitzerin Hatıraları ve Sultan Abdülmecid, Türk Sosyal ve Siyasi Hayatında Yahudiler, Ed. İbrahim Erdal-Yunus Özger, İstanbul 2011, s. 161-187.

KILIÇ, Musa, Osmanlı Diplomasisi Hizmetinde Yahudiler, Türk Sosyal ve Siyasi Hayatında Yahudiler, Ed. İbrahim Erdal, Yunus Özger, İstanbul 2011, s. 91-128.

KILIÇ, Musa, Osmanlı Hariciyesinde Gayrimüslimler (1836-1876), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamıs Doktora Tezi, Ankara 2009.

KIRMIZI, Abdülhamid, II. Abdülhamid Dönemi (1876-1908) Osmanlı Bürokrasisinde Gayrimüslimler, Basılmamıs Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1993.

LEVY, Avigdor, The Jews of the Ottoman Empire, New Jersey 1994.

LEWİS, Bernard, Modern Türkiyenin Doğusu, çev. Metin Kıratlı, Ankara 1996.

MCCARTHY, Justin, Müslümanlar ve Azınlıklar, çev. Bilge Umar, İstanbul 1998.

ÖZDEMİR, Hüseyin, Osmanlı Devletinde Bürokrasi, İstanbul 2001.

ÖZGER, Yunus, Sicil-i Ahval Defterlerine Göre Bazı Yahudi Memurların Sosyo- Kültürel Durumları, Uluslararası Sosyal Arastırmalar Dergisi, c. 4, S. 16, Kıs 2011, s. 382-401.

RODRİGUE, Aron, Türkiye Yahudilerinin Batılılasması: Alliance Okulları (1860-1925), çev. İbrahim Yıldız, Ankara 1997.

RODRİGUE, Aron, Ondokuzuncu Yüzyılda Türkiye Yahudilerinin Batılılasması: Çok Dilli Bir Cemaatin Olusumu, Tarih ve Toplum, c. 6, S. 31, İstanbul 1986 (Temmuz), s. 17-21.

SARIYILDIZ, Gülden, Sicill-i Ahvâl Komisyonunun Kurulusu ve İslevi (1879-1909), İstanbul 2004.

SHAW, Stanford J., Osmanlı İmparatorluğunda ve Türkiye Cumhuriyetinde Yahudiler, çev. Meriç Sobutay, İstanbul 2008.

SENİ, Nora, Sophie Le Tarnec, Camondolar Bir Hanedanın Çöküsü, çev. Yaman Aksu, İstanbul 2000.

TANÖR, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelismeleri, İstanbul 1999.

YETKİN, Çetin, Türkiyenin Devlet Yasamında Yahudiler, İstanbul 1996.