Osmanlı toplumunda es ve çocuk sayısı, statü, servet: 1671-1678 Sofya örneği

Osmanlı toplumunda teaddüd-i zevcât olarak ifade edilen ve bir erkeğin aynı anda birden fazla es sahibi olması durumuna polijini adı verilmektedir. Bu çalısmada 1671-1678 yılları arasında Sofyada ailenin demografik yapısı, statü ve servet konusu ele alınmıstır. Sofyada çok eslilik, servet miktarı ve statü, ailede ortalama çocuk sayısı ve çocukların cinsiyeti hakkında bilgilere yer verilmistir. Çok eslilik ile servet ve statü ya da statü ve servet ile çocuk sayısı arasında bir iliskiden söz etmek mümkün müdür? Bu sorulara yanıt bulmak için ölmüs kisilerin miras kayıtlarını ihtiva eden tereke defterlerinden yararlanılmıstır. Bu arastırmada Sofyada Bulgaristan Milli Kütüphanesindeki (St. Cyril and Methodius National Library) seriyye sicilleri arasında yer alan tereke kayıtları kullanılmıstır. Bu çalısmada ayrıca Osmanlı sehirlerinde çok eslilik ve çocuk sayısını ele alan arastırma sonuçlarına da yer verilmistir.

Number of wife and children, status and wealth in Ottoman society: Case of Sofia in 1671- 1678

The situation in which a man has more than one wife at once, and which is expressed as teaddüd-i zevcât in Ottoman society, is called as polygyny. This study investigates demographic structure of family, status and wealth issues in Sophia between the years of 1671 and 1678. Information regarding polygyny, amount of wealth, and status, average number of children in a family, and gender of the children is also included. Is it possible to mention a relationship between polygyny and wealth/status or status/ wealth and number of children? Tereke registers that involve inheritance records of deceased people are used in order to find answers to these questions. The tereke records included in Seriye (Court) Records kept in National Library of Bulgaria (St. Cyril and Methodius National Library) in Sophia are used in this study. Besides, this study involves the results of the study which discussed polygyny and number of children in Ottoman cities.

___

St. Cyril and Methodius National Library of Sofia (NBKM), Oriental Department, Sofya Seriyye Sicili, S. 12.

AKYILMAZ, Gül, Osmanlı Devletinde Gayrimüslimlerin Hukuki Statüsü, Ermeni Arastırmaları Birinci Türkiye Kongresi Bildirileri, II, Ankara 2003, s.171-187.

AYDIN, M. Âkif, İslâm Hukukunda Nikâh Akitleri, Osmanlı Arastırmaları, III, İstanbul 1982, s.1-12.

AYDIN, M.Akif, İslâm-Osmanlı Aile Hukuku, İstanbul 1985.

AYDIN, M. Akif, Aile, DİA, c. II, İstanbul 1989, s.196-200.

BARKAN, Ömer Lütfi, Edirne Askerî Kassamına Ait Tereke Defterleri (15451659), Belgeler, III, 1966, s.1-479.

BOZKURT, Gülnihal, Alman- İngiliz Belgelerinin ve Siyasi Gelismelerin Isığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaslarının Hukuki Durumu (1839- 1914), TTK Yay., Ankara 1989.

CANBAKAL, Hülya, Barkandan Günümüze Tereke Çalısmaları, Ömer Lütfi Barkan: Türk Tarihçiliğine Katkıları ve Etkileri Sempozyumu, İstanbul 2011.

CİN, Halil, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara 1974.

CRAMPTON, R.J., Bulgaristan Tarihi, Çev. Nuray Ekici, Jeo Politika Yay., İstanbul 2007.

ÇAKIR, İbrahim Etem, 16. Yüzyılda Ayntab Sehrinde Ailenin Demografik Yapısı (1539-1576), Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9/1, 2010, s.1-17.

ÇINAR, Hüseyin 18. Yüzyılın İlk Yarısında Ayntab Sehrinin Sosyal ve Ekonomik Durumu, (Yayımlanmamıs Doktora Tezi), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2000.

ÇİÇEK, Kemal Cemaat Mahkemesinden Kadı Mahkemesine Zimmilerin Yargı Tercihi, Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, Edit. Kemal Çiçek, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2001, s.31-49.

DEMİREL, Ömer, 1700-1730 Tarihlerinde Ankarada Ailenin Niceliksel Yapısı, Belleten, LIV/211, Ankara 1990, s.945-961.

DEMİREL, Ömer, Adnan Gürbüz, Muhittin Tus, Osmanlılarda Ailenin Demografik Yapısı, Sosyo-Kültürel Değisme Sürecinde Türk Ailesi, I, Ankara 1992, s.97-161.

DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, 21. Baskı, Ankara 2004.

DOĞAN, İsmail, Sosyoloji Kavramlar ve Sorunlar, Sistem Yay., İstanbul 2000.

DÜZBAKAR, Ömer, Osmanlı Toplumunda Çok Eslilik:1670-1698 Yılları Arasında Bursa Örneği, OTAM, XXIII, Bahar 2008, Ankara 2010, s.85-100.

ERDOĞAN, Meryem Kaçan, 1166-1167/1752-1754 Tarihli (R 37 Numaralı) Rusçuk Seriyye Sicilinin Tanıtımı ve Fihristi, Osmanlı İdaresinde Bir Balkan Sehri Rusçuk, Ed. Meral Bayrak (Ferlibas), İstanbul 2011, s.443-478.

ERDOĞRU, M. Akif, Onaltıncı Yüzyılda Sofya Sehri, Tarih İncelemeleri Dergisi, XVII/2, 2002, s.1-15.

ERTEN, Hayri, Konya Seriye Sicilleri Isığında Ailenin Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Yapısı (XVIII. Yüzyılın İlk Yarısı), Ankara 2001.

ERYILMAZ, Bilal, Osmanlı Millet Sistemi, Ağaç Yay., İstanbul 1992. Evliya Çelebi, Seyahatnâme, III, Haz. Seyit Ali Kahraman, Yücel Dağlı, İstanbul 1999.

GERBER, Haim, Social and Economic Position of Women in an Ottoman City Bursa, 16001700, International Journal of Middle East Studies, XII/3, 1980, s.231-244.

GRADEVA, Rossitsa, Towards the Portrait of the Rich in Ottoman Provincial Society: Sofia in the 1670s, Provincial Elite in the Ottoman Empire, 10-12 Ocak 2003 Rethymno, Crete University Press, 2005, s.147-197.

GÜLER, Ali, İlk Yazılı Türkçe Metinlerde Aile ve Unsurları, Sosyo-Kültürel Değisme Sürecinde Türk Ailesi, C.I, Ankara 1992, s.69-81.

IVANOVA, Svetlana, The Sicills of The Ottoman Kadis. Observations over the Sicill Collection at the National Library in Sofia, Bulgaria, Pax Ottomana Studies in Memoriam Prof. Dr. Nejat Göyünç, Edit. Kemal Çiçek, Yeni Türkiye Yay., Ankara 2001, s.51-76.

İNALCIK, Halil, 15. Asır Türkiye İktisadî ve İçtimaî Tarihi Kaynakları,, Osmanlı İmparatorluğu Toplum ve Ekonomi, Eren Yay., İstanbul 1996, s.187-201.

İNALCIK, Halil, The Status of the Greek Orthodox Patriarch Under the Ottomans, Turcica, XXI, 1991, s.407-435.

Kevser Kâmil Ali-Salim Öğüt, Çok Evlilik, DİA, VIII, İstanbul 1993, s.365-369.

KILIÇ, Meral, Serap Ejder Apay, Nezihe Kızılkaya Beji, İnfertitilite ve Kültür, İ.Ü.F.N. Hem. Dergisi, 2011, XIX/2, s.109-115.

Kınalızâde Ali Çelebi, Ahlâk-ı Alâî, Haz. Mustafa Koç, İstanbul 2007.

KURT, Abdurrahman, Dini Kaynakların Çokesliliğe İliskin görüsleri ve Osmanlılarda Çok Eslilik, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8/8, 1999, s.183-214.

KURT, Abdurrahman, Bursa Sicillerine Göre Osmanlı Ailesi (18391876), Bursa 1998.

MISTANOĞLU, Nurhan, Kırsehirde XIX. Yüzyılın Sonlarında Sosyo-Kültürel Bakımdan Ailenin Genel Özellikleri (1875-1900), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21/2009, s.347-364.

ÖZCAN, Tahsin, Muhallefât, DİA, XXX, İstanbul 2005, 406-407.

ÖZDEĞER, Hüseyin, 1463-1640 Yılları Bursa Sehri Tereke Defterleri, İstanbul 1988.

ÖZDEMİR, Rifat, Tokatta Ailenin Sosyo-Ekonomik Yapısı (1771-1810), Belleten, c.LIV/211, Ankara 1990, s.991-1052.

ÖZKAYA, Yücel, Sofyada Milli Kütüphane National Biblioteque deki Seriyye Sicilleri, Tarih Arastırmaları Dergisi, XIII/24, Ankara 1980, s.21-29.

ÖZTÜRK, Hüseyin, Kınalızâde Ali Çelebi Aile Ahlâkı, Ankara 1991.

ÖZTÜRK, Said, Askerî Kassama Ait Onyedinci Asır İstanbul Tereke Defterleri (Sosyo- Ekonomik Tahlil), İstanbul 1995.

ÖZTÜRK, Said, Osmanlıda Çok Evlilik, Türkler, (edit. Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca), X, Ankara 2002, s.375-384.

SELÇUK, Havva, Vidinde Toplumsal Hayat: 13 Numaralı Seriyye Siciline Göre (1698-1699), Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 4/14, 2012, s.27-46.

SCHWEIGGER, Salomon, Sultanlar Kentine Yolculuk 1578-1581, Çeviren: S. Türkis Noyan, İstanbul 2004.

SAHİN, İlhan, Sofya, DİA, XXXVII, İstanbul 2009, s.344-348.

TABAKOĞLU, Ahmet, Osmanlı Toplumunda Aile, Sosyo-Kültürel Değisme Sürecinde Türk Ailesi, I, Ankara 1992, s.92-96.

TODOROV, Nikolai, The Balkan City 1400-1900, Seattle and London, University of Washington Press, 1983.

TODOROV, Nikolay, Bulgaristan Tarihi, Çev. Veysel Atayman, Öncü Kitabevi Yay., İstanbul 1979.

TUS, Muhittin, Kayseri Tereke Defterleri Üzerine Bir Arastırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4/1999, s.157-191.

TUS, Muhittin, Sosyal ve Kültürel Açıdan Konya, Konya 2007.