Administrative division of the Bosnian Sandjak in the 16th century

İdarî taksimatla ilgili tanımlamalarda yer alan “sancak, kaza denilen adlî-idarî alt birimlere ayrılır” ifadesi Bosna sancağı için ancak 16. yüzyıl itibariyle doğrulanmaktadır. Sancağın ilk kuruluş yıllarında idarî dağılım öncelikle Bosna topraklarında Osmanlı öncesi topraksal dağılım dikkate alınarak yapılmıştır ve bu dağılım “vilâyet”ler şeklinde ifade edilmiştir. “Kaza” idarî bir dağılıma işaret etmek üzere 16. yüzyılda kullanılmaya ba- şlanmıştır. Bosna civarında yapılan yeni fetihler, özellikle 16. yüzyılın ilk yarısında sancağın idarî sınırlarında değişikliklere sebep olmuştur. Yeni fethedilen topraklar öncelikle Bosna sancağına dâhil edilmiş ve daha sonra bu topraklar yeni kurulan başka sancaklara ilhak olunmuştur. Bu çalışmada Bosna sancağı tahrir defterleri esas alınarak 16. yüzyılda Bosna sancağının idarî dağılımı ele alınacaktır.

16. Yüzyılda Bosna Sancağı’nın idarî dağılımı

The expression “sanjak is divided to judicial-administrative sub- units called kaza’s” present in definitions involving administration distri- butions has not been valid for the Bosnian Sanjak until the beginning of the 16th century. On the establishment of the Bosnian Sanjak, the ad- ministration distribution was done according to the lands present before the Ottoman Empire and this distribution was expressed as “vilâyet”s. The term “kaza” was used with the 16th century to indicate an admini- stration distribution in the Bosnian Sanjak. The conquests that took place around Bosnia, especially in the first half of the 16th century, has resulted in the constant change in the administrative boundaries. The new conquered lands were first added to the Bosnian Sanjak and then some of them were added to the newly established sanjaks. This paper aims to examine the administrative distribution of the 16th century Bos- nian Sanjak with reference to the tahrir defters (the tax survey registers) of the Bosnian Sanjak.

PDF

___

İstanbul Atatürk Kitaplığı: MC. 076

İstanbul Başbakanlık Osmanlı Arşivi:

TD.18; TD.24; TD.56; TD.157; TD.164; MAD.540; KK.282; KK.283; TD.211; TD.212; TD.201; TD.983; TD.432; TD.1072; TD.1013; TD.1072; TD.1013; TD.379; TD.435; MAD.625; TD.1071; TD.1014; TD.462

Opširni popis Kliškog sandžaka iz 1550. godine, obradili Fehim Dž. Spaho, Ahmed S. Aličić; priredila Behija Zlatar, Sarayevo: Orijentalni institut, 2007.

Opširni popis Bosanskog sandžaka iz 1604. godine, obradio Adem Handžić, Bošnjački institut Zürich-ocel Sarayevo i Orijentalni institut u Sarayevu, Monumenta Turcica, serije II, defteri, knjiga 4, sv. I/2, Sarayevo 2000.

Hicrî 835 Tarihli Sûret-i defter-i Sancak-ı Arvanid, metni bir giriş ile neşreden Halil İnalcık, 2. baskı, Ankara 1987.

Hicrî 859 Tarihli Sûret-i Defter-i Sancak-ı Tırhala, metni giriş ile neşredenler Melek Delilbaşı- Muzaffer Arıkan, Ankara 2001.

Akdağ, Mustafa, Türkiye’nin İktisadî ve İçtimaî Tarihi, Ankara 1971. Arık, Feda Şamil, “Osmanlılarda Kadılık Müessesi”, OTAM, Sayı: 8, Ankara 1997, 1-72.

Başar, Fahameddin, Osmanlı Eyalet Tevcihatı (1717-1730), Ankara 1997.

Baykara, Tuncer, “Kaza”, DİA, c. 25, Ankara 2002, 119-120.

____________, Anadolu’nun Tarihî Coğrafyasına Giriş, Anadolu’nun İdarî Taksimatı, Ankara 1988.

Buzov, Snježana, “Vlasi u Bosanskom sandžaku i islamizacije”, POF, 41/1991 (Sarajevo), 99-111.

_____________, “Vlaško pitanje u osmanlijskim izvorima”, Povijesni prilozi, 11/1992 (Zagreb), 39-60.

Deny. J, [M.Kunt], “Sandjak”, EI, vol. IX, Leiden 1997, 11-13.

Đurđev, Branislav, “Bosna-Hersek”, DİA, c. 6, İstanbul 1992, 297-305.

________________, “Banja Luka”, EI, vol. I, Leiden 1986, 1017-1018.

______________, “O naseljavanju Vlaha stočara u sjevernu Srbiju u drugoj polovini XV vijeka”, Godišnjak društva istoričara Bosne i Hercegovine, 35/1984 Sarajevo, 1966, 63-78.

Filipović, Nedim, “Islamizacija vlaha u Bosni i Hercegovini u XV i XVI vijeku”, Radovi ANUBIH, knj. LXXIII - Odjeljenje društvenih nauka, knj. 22, Sarajevo, 1983, 139- 148.

Gökbilgin, M.T., “Nahiye”, İA, IX, İstanbul 1974, 37-39.

Hadžibegić, Hamid, «Porez na sitnu stoku i korišćenje ispaša», POF VIII-IX (1958/9), Sarajevo 1960.

Heffening, “Vilayet”, İA, XIII, İstanbul 1986, 317.

Husić, Aladin, “Tvrđave Bosanskog sandžaka i njihove posade 1528-30. godine”, POF, 49/1999, Sarajevo 2000, 189-229.

İnalcık, Halil, “Eyalet”, DİA, c.11, İstanbul 1995, 548-550.

__________, “Eyâlet”, EI, vol. II, Leiden 1991, 721-724.

Halil İnalcık, “Timâr”, EI, vol. X, Leiden 2000, 502-507.

Halil İnalcık, “The Ottoman State: Economy and Society, 1300-1600”, in An Economic and Social history of the Ottoman Empire, ed. Halil İnalcık – Donald Quataert, New York, 1996.

İpşirli, Mehmet, “Beylerbeyi”, DİA, VI, İstanbul 1992, 69-74.

_______________, “Beylerbeyi”, DİA, VI, İstanbul 1992,

Kaldy-Nagy, Gy., “Kādi: Otoman Empire”, EI, vol. IV, Leiden 1997, 373-374

Kunt, İ. Metin, Sancaktan Eyaleti 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerası ve İl İdaresi, İstanbul 1978.

Kurt, Yılmaz “Osmanlı Toprak Yönetimi”, Osmanlı, vol.3, Ed.: Güler Eren, Ankara 1999.

Lewis, B., “Bâd-i Hawâ”, EI, vol. I. Leiden 1986, 850.

Macdonald, B. D. “Kaza”, İA, c.VI, İstanbul 1977, 493-494.

Menage, V.L., “Beglerbegi”, EI, volume I, Leiden 1986, 1159-1160.

Mulić, Jusuf, “Društveni i ekonomski položaj Vlaha i Arbanasa u Bosni pod osmanskom vlašću”, Prilozi za orijentalnu filologiju, 51/2001, Sarajevo 2003, 111-146.

Oruç, Hatice, “15. Yüzyılda Bosna Sancağı ve İdarî Dağılımı”, OTAM, 18/2005, Ankara 2006, 249-271

____________, “Tahrîr Defters on the Bosna sanjak”, Archivum Ottomanicum, Harrasowitz Verlag, Wiesbaden- Germany, 2008, 403-430.

Öz, Mehmet, XV-XVI. Yüzyıllarda Canik Sancağı, Ankara 1999.

Özel, Oktay, “The Transformation of Provincial Administrative in Anatolia: Observations an Amasya from 15th to 17th Centuries”, The Ottoman Empire: Myths, Realities and “Black Holes”, Contributions in Itonour of Colin Imber, İstanbul 2006, 51-73

Popović, A., “Travnik”, EI, X, Leiden 2000, 572-574

__________, “Sarajevo”, EI, IX, Leiden 1997, 28-34.

Šabanović, Hazim, Bosanski Pašaluk, Sarajevo 1982.

Şahin, İlhan, “Nahiye”, DİA, vol. 32

Todorov, Nikolai, The Balkan City, 1400-1900, Washington 1983.

Yediyıldız, Bahaeddin, Ordu Kazası Sosyal Tarihi, Ankara 1985.