Ordu ve Giresun yöresinde madenler ve maden işletmeciliği (1860–1914)

Ordu ve Giresun yöresinin maden açısından zengin olduğu ve tarih öncesi çağlardan beri yörede maden işletmeciliği yapıldığı bilinmektedir. Milattan önceki dönemlerde yörede sadece demir madeni işletmeciliği yapılırken, Osmanlı Devleti döneminde XIX. yüzyıla gelindiğinde yörede demir haricinde bakır, gümüş, kireç taşı ve kurşun, manganez, mermer, maden suyu gibi madenlerin de işletilmeye başlandığını görülmektedir. 1842 yılından itibaren ülke genelinde madencilik sektöründe yapılmaya çalışılan düzenlemelerden Ordu ve Giresun yöresindeki maden işletmeciliği de nasibini almış ve yöredeki faaliyet gösteren maden işletmelerinin sayısı artmaya başlamıştır. Böylece özellikle XIX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren çok sayıda yerli ve yabancı maden işletmecisi yöreye gelerek yörede maden ocakları açmış ve yöre ekonomisine katkıda bulunmuştur. Bu çalışmada, XIX. yüzyılın ikinci yarısından I. Dünya Savaşı’na kadar (1860–1914 yılları arası) Ordu ve Giresun yöresinde hangi madenlerin ve nerede çıkarıldığına ve bu madenlerin yöre ekonomisine ne gibi katkıları olduğuna değinilecektir.

Anahtar Kelimeler:

madencilik

Mine and mining in Ordu and Giresun region (1860–1914)

It is well known fact that the districts of Ordu and Giresun have very important mines and from the antiquity the region was the mining area. Mining in this district continued its importance after the Ottoman dominance over the region. In the 19th century copper, silver, limestone, lead, manganese, marble, mineral water were the main mining values while the region was only a scene of iron mining in the Antiquity. Arrangements in the mining sectors from 1842 included district of Ordu and Giresun and affected mining activities in the region. So, in the second part of the 19th century foreign and native mining companies opened new mines and contributed favorably economy of region. In this study, we mention about mines of the district, the places of the mines and their effects on the local economy from 1860 and until the 1st World War.

Keywords:

mining,

PDF

___

Arşiv Kaynakları

BOA, MV

No. 184/45; No. 174/17; No. 178/66; No. 184/45; No. 193/38

BOA, A. MKT. NZD

No. 287/28; No. 292/85

Vilayet Salnameleri

1286 (1869), Trabzon Vilayet Salnamesi,

1288 (1871), Trabzon Vilayet Salnamesi,

1296 (1879), Trabzon Vilayet Salnamesi,

1309 (1892), Trabzon Vilayet Salnamesi,

1319 (1901), Trabzon Vilayet Salnamesi,

1320 (1902), Trabzon vilayet Salnamesi,

1321 (1903), Trabzon Vilayet Salnamesi,

1322 (1904), Trabzon Vilayet Salnamesi,

Yabancı Kaynaklar

Diplomatic and Consular Report on Trade and Finance, Turkey, Trade of Trebizond, No: 135, Year 1887

Diplomatic and Consular Report on Trade and Finance, Turkey, Trade of Trebizond, No: 342, Year 1888

Diplomatic and Consular Report on Trade and Finance, Turkey, Trade of Trebizond, No: 549, Year 1889

Diplomatic and Consular Report on Trade and Finance, Turkey, Trade of Trebizond, No: 878, Year 1891

Diplomatic and Consular Report on Trade and Finance, Turkey, Trade of Trebizond, No: 2766, Year 1901

Kitap ve Makaleler

ABDÜLVAHAP, Hayri, İktisadi Trabzon, Yayına Hazırlayan Melek Öksüz, Trabzon, 2008.

BOSTAN, M. Hanefi, “XV-XIX. Yüzyıllarda Giresun Kazasının İdari Taksimatı ve Nüfusu”, Giresun Tarihi Sempozyumu, (24–25 Mayıs 1996), İstanbul, 1997.

ÇADIRCI, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara, 1997.

ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye Ekonomisinin Tarihi (1900–1960), Ankara, 2003.

ÇEBİ, Sıtkı, Ordu Şehri Hakkında Derlemeler ve Hatıralar, İstanbul, 2000.

DEVELLİOĞLU, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat, Ankara, 1998.

IŞIK, Adem, Antik Kaynaklarda Karadeniz Bölgesi, Ankara, 2001.

KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. VIII, Ankara, 1995.

KARAMAN, Oktay, “Seyahatnamelere Göre Giresun”, Giresun Tarihi Sempozyumu (24– 25 Mayıs 1996), Bildiriler, İstanbul, 1997.

KARAMAN, Oktay, “XIX. Ve XX. Yüzyılda Giresun ile Çevresindeki Madenler ve Maden İşletmeciliği”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. V, Sayı 1, (Haziran 2003).

KARAMAN, Oktay, Giresun Kazası (1850–1900), Erzurum Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Erzurum, 1999.

KÖSE, Osman, “XIX. Yüzyılda Gümüşhane Madenleri”, Trabzon ve Çevresi Uluslararası Tarih-Dil-Edebiyat Sempozyumu (3–5 Mayıs 2001), C. I, Trabzon, 2002.

ORTAYLI, İlber, “19. Yüzyılda Trabzon Vilayeti ve Giresun Üzerine Gözlemler”, Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadi ve Sosyal Değişim, Makaleler 1, Ankara, 2000.

ÖZTEL, Muharrem, II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Maliyesi, İstanbul, 2009.

PAKALIN, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. II, İstanbul, 1983.

QUATAERT, Donald, Osmanlı Devleti’nde Avrupa İktisadi Yayılımı ve Direniş (1881–1908), Ankara, 1987.

ŞEMSEDDİN SAMİ, Kamusu’l -A‘lâm, C. II, Tıpkıbasım/Facsimile, Ankara, 1996.

TEXİER, Charles, Küçük Asya, C. III, Çev. Ali Suat, Ankara, 2002,

TIZLAK, Fahrettin, “XIX Yüzyılın Ortalarında Osmanlı Maden Yatakları”, Belleten, LX/229. Aralık, 1996.

YEDİYILDIZ, Bahaeddin, Ordu Kazası Sosyal Tarihi, İstanbul, 1985.

YILMAZ, Özgür, “19. Yüzyılın İkinci Yarısında İngiliz Konsolos Belgelerine Göre Giresun “1856-1900)” , Uluslararası Giresun ve Doğu Karadeniz Sosyal Bilimler Sempozyumu, 9-12 Ekim 2008, Cilt 1, Ankara, 2009.

Yurt Ansiklopedisi, “Giresun” Maddesi, C. V, İstanbul, 1982–1983.