19. Yüzyılda bursa’daki ipek ticaretini geliştirmeye yönelik bir kurum: Vapur kumpanyası ve nizamnamesi*

Osmanlı Devleti’nin kuruluş evresinde taşıdığı değeri ilerleyen süreçte de sürdürecek olan Bursa’da Osmanlı Devleti’nin genel tarihselliği içerisinde yaşanacak olan dönüm noktalarının izdüşümleri ve küresel gelişmelerin yansımaları etkili bir şekilde hissedilecektir. 19. yüzyılda katlanarak artan Avrupa merkezli endüstriyel gelişim, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde politik yaşamla birlikte sosyo-ekonomik ve kültürel doğayı da önemli ölçüde dönüştürecek ve bu dönüşümün izleri Bursa’da da yakalanabilecektir. Araştırmamızın girişinde Bursa’nın en önemli üretimlerinden birisi olan ipekçiliğin sanayileşme karşısındaki durumu, ipekçiliği sürekli kılmak ve güçlendirmek için yapılan çalışmalar arşiv kayıtları, dönem süreli yayınları ve ikinci el kaynaklara dayalı bir araştırmayla genel hatlarıyla verildikten sonra özellikle ipek ticaretini canlandırmak için yapılanlar irdelenecektir. Bursa’da; bu dönemde ipek ticaretini canlandırmanın en önemli aracısı olan deniz ve demiryolu araçları ve işletmeleri kurulacaktır. Bu bağlamda Bursa’da kurulmuş olan ve çalışmamızın ana temasını oluşturan vapur kumpanyasına ait nizamnamenin ayrıntılı bir şekilde değerlendirmesi yapılacaktır.

An ınstitiution aimed at ımproving $19^{th}$ century silk trade in bursa: Steamship company and ıts regulations

Bursa became the capital city during the transition of the Ottoman principality into a state. Thus, it became a political center that fostered socio-economic and cultural developments. The importance of the city internal affairs and other major global developments. The Europecentered industrial development, which continued increasingly in the 19th century, would transform political, socio-economic and cultural aspects of life in the Ottoman Empire. It is possible to observe the reflections of this transformation in Bursa. The introduction of the presentation will provide a general outline –based on archival and secondary sources as well as the periodicals of the period- of one of Bursa’s most important line of production, that is, silk; its position in the face of industrialization, and actions taken in order to guarantee its permanence and strengthen the production of silk. Then the presentation will continue to focus upon the measures adopted in order to revive silk production. During this period steamship and railroad companies were established, which were seen as the most important mediums of reviving silk trade. In this context the steamship company’s regulations, which is the main theme of this presentation, will be analyzed in detail.

PDF

___

Abacı, Zeynep Dörtok, Modernleşme Sürecinde Bursa Kenti’nin Mekânsal ve Sosyal Değişimi (1860–1910), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Bursa, 2005.

Akkuş, Turgay, Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Bursa Kent Tarihinde Gayrimüslimler, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İzmir, 2008.

Aktar, Ayhan, Türk Milliyetçiliği, Gayrimüslimler ve Ekonomik Dönüşüm, İstanbul, 2006.

BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi), A-MKT.MVL, Dosya No: 123, Gömlek No:96, 24 C. 1277.

BOA, DH.MKT, Dosya No: 1443, Gömlek No:55, 8 Z 1304 .

BOA, DH.MKT, Dosya No: 1409, Gömlek No:18, 8 B 1304 .

BOA, A-MKT.MHM, Dosya No: 500, Gömlek No:32, 29 C 1307.

BOA-İ.MVL, Dosya No: 502, Gömlek No: 22714, 09 N 1280.

BOA- İ.MVL, Dosya No: 532, Gömlek No: 23811, 17 Z 1281.

Bursa Gazetesi, 12.R.1311 / 23 Ekim 1893, S. 143.

Dalsar, Fahri, Türk Ticaret ve Sanayi Tarihinde Bursa’da İpekçilik, İstanbul, 1960.

Dutemple, Edmond, En Turquie D’Asie Notes De Voyage En Anatolie, Ed. G. Charpentier, Paris, 1883.

Erder Leila T., The Making of Industrial Bursa: Econmic Activity and Population in a Turkish City 1835–1975, (Basılmamış Doktora Tezi), 1976.

Faroqhi, Suraiya, “Ticâret, Bölgesel, Bölgelerarası ve Uluslararası” Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Ed: Halil İnalcık-Donald Quataert, C: I, 1600–1914, İstanbul, 2000.

Hüdavendigâr Gazetesi, 30.M.1323 / 6 Nisan 1905, S. 2148.

Hüdavendigâr Vilâyeti Sâlnamesi (1316), Bursa, 1316 (1898).

Hüdavendigâr Vilâyeti Sâlnamesi (1325), Bursa, 1325 (1907).

İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, C: I, 1300–1600, İstanbul, 2000.

İnalcık, Halil, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300–1600), Çev: Ruşen Sezer, 3. Baskı, İstanbul, 2003.

Kaplanoğlu, Raif, Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Bursa (1876–1926), Bursa, 2006.

Özyüksel, Murat, Anadolu ve Bağdat Demiryolları, İstanbul, 1988.

Quataert, Donald, Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü, Çev: Tansel Güney, İstanbul, 1999.

Quataert, Donald, “The Silk Industry of Bursa 1880–1914”, Contributions a l’histoire économique et sociale de l’Empire Ottoman", Collection Turcica, C. III, Paris, 1983.

Pamuk, Şevket, Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, Seçme Eserler I, İstanbul, 2007.

Üsküdari, Faruk, Eski Bursa’dan Notlar, 1972.

1927 Bursa Vilayeti Salnamesi, Bursa, 1927.

1934 Bursa Yıllığı, Bursa.