Gümüşhane sancağı’nda doğal afetler (1888–1910)

Doğal afetler, toplumların sosyal, kültürel ve ekonomik hayatını etkileyen faktörler arasındadır. Bu afetler neticesinde pek çok kişi hayatını kaybederken, hayvanlar telef olmuş, ev ve araziler hasar görmüş, toprak verimsizleşerek üzerinde hayat mücadelesi veren insanları doyuramaz hale gelmiştir. Bunun bir örneği olarak bu çalışmada, doğal afetlerin meydana gelmesine coğrafi yapısı müsait olan Gümüşhane Sancağı’nda 19. yüzyılın sonu ile 20. yüzyılın başında peş peşe meydana gelen afetler ele alınarak, arşiv kayıtlarının ışığında incelenmeye ve bu felaketlerin topluma ve devlete olan etkileri değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Natural disasters in the Gümüşhane sanjack (1888–1910)

Natural disasters are among the factors effecting the social, cultural and economic life of societies. As a result of these disasters, many people and animals have died, many houses and lands have been damaged, lands became unfertile and could not meet the basic needs of the people. This paper provides narrations of natural disasters examined under the lights of archive sources, and presents the effects of these disasters on the government and society based on certain sources.

PDF

___

1- Arşiv Belgeleri – Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)

Dâhiliye Mektubi Kalemi (DH. MKT.)

1119/25., 1516/58., 1517/5., 155/27., 164/43., 1654/42., 1660/87., 1662/26., 1724/85., 1788/59., 1801/45., 198/46., 198/97., 209/51., 2125/46., 2153/49., 2164/105., 2637/97., 2647/86., 2676/19., 2689/81., 2712/44., 2719/30., 2728/90., 2741/1., 2743/30., 2764/58., 2770/86., 2783/88., 2821/18., 2821/86., 2836/38., 2836/87., 33/8., 695/39., 719/46., 76/44., 761/52., 785/25., 155/27., 18/16.

Dâhiliye Muhaberat-ı Umumiye İdaresi (DH. MUİ.)

110/51., 1-6/55., 87-2/27.,1-8/4.

Maarif Nezareti Mektubi Kalemi (MF. MKT.) 1119/25.

Meclis-i Vükela Mazbataları (MV.) 142/26., 122/42.

Yıldız Resmi Maruzat (Y..A…RES.) 68/9.

Yıldız Hususi Maruzat (Y..A…HUS.) 274/123., 274/85.

Yıldız Umumi (Y..PRK.UM..) 18/42.

2- Araştırma ve İnceleme Eserler

ATALAY, İbrahim, Genel Beşerî ve Ekonomik Coğrafya, İzmir 1999.

DEMİR, Alpaslan, “1909 Yılında Koğans (Kale) Nahiyesinde Açlık Nedeniyle Meydana Gelen Ölümler”, Gümüş Ufuklar, Kocaeli Gümüşhaneliler Vakfı Yay., S. 19, Ocak 2010, s. 18-20

ERLER, Mehmet Yavuz, “XIX. Yüzyıldaki Bazı Doğal Afetler ve Osmanlı Yönetimi”, Türkler, C.13, Ankara 2002, s. 762-770.

ERLER, Mehmet Yavuz, “Meşrutiyet İdaresi Altında, Erzurum Sel Baskını, 1910”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 1/ 2, Kış 2008, s. 114-140.

GÖKÇE, Oktay-Şenay Özden-Ahmet Demir, Türkiye’de Afetlerin Mekansal ve İstatistiksel Dağılımı Afet Bilgileri Envanteri, Ankara 2008.

GRADEVA, Rossitsa, “Osmanlı ve Bulgar Kaynaklarından Orta Balkan Topraklarındaki Depremler (17. ve 18. Yüzyıllar), Osmanlı İmparatorluğu’nda Doğal Afetler, Edt: Elizabeth Zachariadou, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul 2001.

GÜL, Abdulkadir, “Osmanlı Devleti’nde Kuraklık ve Kıtlık (Erzurum Vilayeti Örneği: 1892-1893 ve 1906-1908 Yılları)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2/9, 2009, s.144-158.

GÜLER, Çağatay, Su Baskınlarında Bireysel ve Toplumsal Sağlık Önlemleri, Yazıt Yay., Ankara 2008.

KILIÇ, Orhan, “Osmanlı Devleti’nde Meydana Gelen Kıtlıklar”, Türkler, C.10, Ankara 2002, s. 718-730.

KILIÇ, Orhan, XVI. Yüzyılda Adilcevaz ve Ahlat (1534-1605), Tamga Yay., Ankara 1999.

KIRMIZI, Abdülhamit, “Haysiyet-i Hükümeti Muhafaza: Trabzon Valisi Kadri Bey’in İdare Tarzı (1892-1903)”, Karadeniz Tarihi Sempozyumu (25-26 Mayıs 2005), C.II, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yay., Trabzon 2007, s. 757-768.

KUZUCU, Kemalettin, “Osmanlı Döneminde Karadeniz bölgesinde Mısır Tarımı ve Islah Çalışmaları”, Karadeniz Tarihi Sempozyumu (25-26 Mayıs 2005), C.II, Karadeniz Teknik Üniversitesi Yay., Trabzon 2007, s. 769-783.

ÖZGER, Yunus, “XIX. Yüzyıl Sonlarında Meydana Gelen Bir Kuraklık ve Kıtlık Hadisesi İle Bunun Sosyo-Ekonomik Sonuçları”, Karadeniz Araştırmaları, S.19, Güz 2008, s. 87-96.

SAN, Sabri Özcan, “Gümüşhane Müstakil Sancağı’ndaki Mahalleler Aileler ve (Efsaneler, Hikayeler)”, Geçmişte ve Günümüzde Gümüşhane Sempozyumu 13-17 Haziran 1990, Ankara 1991, s.119-140.

SAN, Sabri Özcan, Gümüşhaneli Eski Şairler ve Türküler, Ankara 1990.

SAN, Sabri Özcan, Trabzon Salnameleri’nde Gümüşhane Sancağı, Gümüşhane Valiliği Gümüşhaneliler ve Gümüşhaneyi Sevenler Hizmet Vakfı Yay.

ŞAHİN, Cemalettin-Şengün Sipahioğlu, Doğal Afetler ve Türkiye, Gündüz Eğitim ve Yay., Ankara 2003.

TOZLU, Selahattin, XIX. Yüzyılda Gümüşhane, Akademik Araştırmalar, Erzurum 1998.

TOZLU, Selahattin, Trabzon-Erzurum-Bayezid Yolu (1850-1900), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Erzurum 1997.

Türkiye Mülkî İdare Bölümleri Belediyeler Köyler (1 Ağustos 1977 Durumu), T.C. İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü Yay., Seri: II, Sayı 5.

YILMAZ, Abdullah, Afet Yönetimi, Pegem A Yay., Ankara 2003.