YABANCI SEYYAHLARIN GÖZÜYLE OSMANLI TOPLUMUNDA SUÇ ve CEZA

Bu yazıda, 15 ila 17. yüzyıllar arasında Osmanlı toplumuna gelen yabancıların seyahatnameleri suç ve cezalar açısından incelenmiştir. Bu seyyahlar ve eserleri şunlardır: Pero Tafur Seyahatnamesi; Philippe du Fresne – Canaye Seyahatnamesi; Jean Thevanot Seyahatnamesi; Joseph de Tournefort Seyahatnamesi; Chardin Seyahatnamesi; Jean Baptiste Tavernier Seyahatnamesi; Ali Ufkî Bey ve Topkapı Sarayında Yaşam; Albertus Bobovius ya da Santurî Ali Ufkî Beyin Anıları; Salomon Schweigger, Sultanlar Kentine Yolculuk; Stephan Gerlach, Türkiye Günlüğü; Michael Heberer von Bretten, Osmanlıda Bir Köle, Brettenli Michael Heberer’in Anıları; Nicolas de Nicolay, Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğunda; Crailsheimli Adam Werner, Padişahın Huzurunda; Reinhold Lubenau Seyahatnamesi, Osmanlı Ülkesinde. Seyahatnamelerde görüldüğü kadarıyla, içki içenlere, kalpazanlara, hırsızlara, teşhircilere, zina yapanlara ve her türlü suça sopa; zina yapanlara necis işkembeyle eşeğe ters bindirme; ölçü ve tartıda hile yapanlara tahta kule; yalancı şahitlere, pahalı satan esnafa teşhir; içki satan Müslüman tüccara çengel; vergisini ödemeyenlere, hırsıza, eşkıyaya kürek; casuslara yakılma; Osmanlı hanedanından, eski Bizans soylularından suç işleyenlere kirişle boğdurulma; İslamiyet’ten çıkanlara ölüm cezası verilmiştir. Bu tespitten hareketle dünün Türkiye’sinde cezaların çok ağır ve caydırıcı olduğu gözlemlenmiştir. Cezaların, işkenceye varır boyutta, bu kadar ağır olmasının sebebi Osmanlı Devleti’nin uçsuz bucaksız topraklarında suçu ve suçluyu ortadan kaldırmaktır. Suç ve ceza, divan şiirinde sevgilinin güzellik unsurları ile ilgili benzetmelere konu olmuştur.

Crime and Punishment in the Ottoman Society from the Perspective of Foreign Travelers

In this article, the crimes and punishment methods were studied, as stated in the seyahatnames (travel books) written by foreigners who came to Turkey between the fifteenth and seventeenth century. We studied the following travel books: the Pero Tafur’s Travel Book; Philippe du Fresne-Canaye’s Travel Book ; Jean de Thévenot’s Travel Book; Joseph de Tournefort’s Travel Book; Jean Chardin’s Travel Book; Jean-Baptiste Tavernier’s Travel Book; Topkapı Sarayında Yaşam: Albertus Bobovius ya da Santurî Ali Ufkî Bey’in Anıları (Life at the Topkapı Palace: The Memoirs of Albertus Bobovius or Ali Ufkî Bey from Santurî); Sultanlar Kentine Yolculuk (Journey to the City of Sultans) by Salomon Schweigger; Türkiye Günlüğü (Diary of Turkey) by Stephan Gerlach; Osmanlıda Bir Köle, Brettenli Michael Heberer’in Anıları (A Slave in the Ottomans, the Memoirs of Michael Heberer von Bretten) by Michael Heberer von Bretten; Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğunda (In the Empire of Süleyman the Magnificent) by Nicolas de Nicolay; Crailsheimer Adam Werner, Sultan’s Presence and Reinhold Lubenau Seyahatnamesi, Osmanlı Ülkesinde 1587-1589 (Reinhold Lubenau Travel Book, In the Ottoman Country 1587-1589). Traveler books describe that punishments of clubbing that was given to those who drank alcohol, swindlers, burglars, exhibitionists, adulterers and for all kinds of crimes; unclean tripe to adulterers; plank tower for those who were fraudulent in making measurements and weights; penal servitude for tax evaders, thieves, bandits. They also mention exposing those who were false witnesses and tradesmen who sold expensively; hooking to Muslim merchants who sold alcohol; burning of spies; strangling of criminals from the Ottoman dynasty and former Byzantine nobles; and the death penalty was given to those who left (apostate) the Islamic faith. It was observed that the punishments in the Turkey in the past were very heavy and dissuasive. The punishments were at the dimension of reaching torture. It is concluded that their severity was used to facilitate the governing of the vastly large territories of the Ottoman state, with the intention to eliminate the crimes and criminals. The crimes and punishment were the subject of classical Turkish poetry in the metaphor related to beauty.

PDF

___

Acar, İsmail, “Osmanlılarda Zina Suçu ve Cezası”, Türkler, C. 10, Ankara 2002.
Akdağ, Mustafa, Celali İsyanları 1550-1603, Ankara Üniversitesi DTCF Yay., Ankara 1963.
Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri, İstanbul 1990.
Ali Ufkî Bey / Albertus Bobovius, Saray-ı Enderun, Topkapı Sarayında Yaşam, Kitap Yay., İstanbul 2013.
And, Metin, “XVI. Yüzyılda Osmanlılarda Cezalar”, Hayat Tarih Mecmuası, S. 3, İstanbul, 1 Nisan 1969, s. 32.
And, Metin, 16. Yüzyılda İstanbul, Kent- Saray- Günlük Yaşam, YKY, İstanbul 2012.
Ceylan, Ömür, “Divan Şiirinde Emniyet ve Asayiş Görevlileri: Sarhoşların Belalıları, Muhtesib, Şahne, Ases”, Tarih ve Medeniyet, İstanbul, Haziran 1996, S. 28, s. 37-40.
Chardin, Jean, Chardin Seyahatnamesi, Kitap Yay., İstanbul 2014.
Dostoyevsky, Fyodor Mihayloviç, Suç ve Ceza, İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2016.
Erim, Neşe, “Osmanlı İmparatorluğunda Kalebentlik Cezası ve Suçların Sınıflandırılması Üzerine Bir Deneme”, Osmanlı Araştırmaları, 4, 1984.
Evliya Çelebi Seyahatnamesi, C. 1, YKY, İstanbul 1996.
Farukî, Süreyya, Devletle Başa Çıkmak (Osmanlı İmparatorluğunda Siyasal Çatışmalar ve Suç 1550- 1720), Alfa Yay., İstanbul 2016.
Fresne–Canaye Philippe du, Fresne-Canaye Seyahatnamesi 1573, Kitap Yay., İstanbul 2009.
Gerlach, Stephan, Türkiye Günlüğü, 2 C., Kitap Yay., İstanbul 2010.
Halaçoğlu, Yusuf, XIV-XVII. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Ankara 1998.
Heberer, Michael, Osmanlıda Bir Köle-Brettenli Michael Heberer’in Anıları, Kitap Yay., İstanbul 2016.
İnalcık Halil, “Adaletnameler”, Türk Tarih Belgeleri Dergisi, C.2, 1965, s. 3-4.
Kılınç, Ahmet, “Mukayeseli Hukuk ve Hukuk Tarihi Açısından Yaptırım Türü Olarak Teşhir” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1-2, 2007, s. 1007-32.
Koç, Keskin Neslihan İlknur, “Osmanlı Şiirinin Önemli Bir Görsel Kaynağı Ralamb’ın Türk Kıyafetleri Albümü”, Türkiyat Mecmuası, 26/2, 2016, s. 247-65.
Koç, Keskin Neslihan İlknur, Sosyal Hayatın 17. Yüzyıl Divan Şiirine Yansımaları ve Anlam Çerçeveleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara 2009.
Koç, Keskin, Neslihan İlknur, “17.Yüzyıl Osmanlı ve Amerikan Toplumlarında Zinanın İntikamı”, Acta Turcica, III/1-2, Ocak 2011.
Lubenau, Reinhold, Reinhold Lubenau Seyahatnamesi, Osmanlı Ülkesinde 1587-1589, Kitap Yay., İstanbul 2016.
Mermer Ahmed, Mezâkî, Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanının Tenkitli Metni, AKM Yay., Ankara 1991.
Mumcu, Ahmet, Osmanlı Devletinde Rüşvet, Ankara 1985.
Nicolay, Nicolas de, Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğunda, çev. Şirin Tekeli-Menekşe Tokyay, Kitap Yay., İstanbul 2014.
Ortaylı, İlber, “Osmanlı Kadısının Taşra Yönetimi Üzerindeki Rolü Üzerine”, Amme İdaresi Dergisi, C. IX, S. 1, Ankara 1976.
Ortaylı, İlber, “Osmanlı Şehirlerinde Mahkeme”, Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, Bülent N. Esen Armağanı, Ankara 1977.
Ortaylı, İlber, Osmanlı Toplumunda Aile, Pan Yay., İstanbul 2000.
Özkan, Ömer, Divan Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı, Türkiye Kitabevi, 2007.
Öztekin, Özge, Divanlardan Yansıyan Görüntüler, 18. Yüzyıl Divan Şiirinde Toplumsal Hayatın İzleri, Ankara 2006.
Öztürk, Bahri, Mustafa Ruhan Erdem, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, Ankara 2006.
Pero Tafur, Pero Tafur Seyahatnamesi 1437-1438, Kitap Yay., İstanbul 2016.
Savaş, Saim, “Fetvaların Işığında Osmanlı Sosyal Hayatı Hakkında Bazı Tespitler I-II”, Toplumsal Tarih, C. 6, S. 30-31, İstanbul 1996.
Schweigger, Salomon, Sultanlar Kentine Yolculuk 1578-1581, çev. Türkis Noyan, Kitap Yay., İstanbul 2014.
Tavernier, Jean-Baptiste, 17. Yüzyılda Topkapı Sarayı, Kitap Yay., İstanbul 2007.
Tavernier, Jean-Baptiste, Tavernier Seyahatnamesi, Kitap Yay., İstanbul 2010.
Thevenot, Jean, Thevenot Seyahatnamesi, çev. Ali Berktay, Kitap Yay., İstanbul 2014.
Tournefort, Joseph de, Tournefort Seyahatnamesi, çev. Ali Berktay-Teoman Tunçdoğan, Kitap Yay., İstanbul 2005.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı, Ankara 1988.
Werner, Crailsheimli Adam, Padişahın Huzurunda Elçilik Günlüğü 1616- 1618, Kitap Yay., İstanbul 2011.