SEYAHATNAMELERDE OSMANLI İNSANININ HASTALIKLARI VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Hastalıklar toplumların baş etmek zorunda olduğu büyük sorunlardan biridir. Salgın hastalıklar beraberinde binlerce ölüm ve sakatlık getirmekte, toplumlara kaotik bir süreç yaşatmaktadır. Osmanlı toplumu da Avrupa gibi hastalıklardan nasibini almış; veba, cüzzam, çiçek gibi ciddi pek çok hastalık sebebiyle birçok ölümle yüz yüze gelmiştir. Hastalık, şifa, hekimlik, afet, şehir kültürü, yeme, içme, eğlence gibi pek çok toplumsal olay günümüze çeşitli metinler vasıtasıyla ulaşmıştır. Bu metinler edebî, tarihî, kültürel ve farklı pek çok amaçla kaleme alınmış metinler olabilmektedir. Biz bu çalışmada bu metinlerin belki de en kapsamlı olanlarını, seyahatnameleri ele alarak hastalıklar ve bunların tedavi yöntemleri üzerinde duracağız. Ele aldığımız seyahatnameler de Batılı seyyahların Osmanlı diyarına yaptıkları geziler sonucu kaleme aldıkları eserlerdir. Böylelikle Batılı seyyahların gözünden Osmanlı insanının hastalıkları ve tedavi yöntemleri tek tek ele alınıp yorumlanacaktır. Çalışmamızın kapsamını, Kitap Yayınevinin Sahaftan Seçmeler Dizisi kapsamında basmış olduğu yabancı seyyahlar tarafından yazılmış ve çeviri ile dilimize kazandırılmış on bir adet seyahatname oluşturmaktadır.

Diseases and Treatment Methods of the Ottoman Human in Travelbooks

Diseases are one of the major problems that society has to deal with. Epidemic diseases bring thousands of deaths and injuries; it has a chaotic process for communities. The Ottoman society has also taken it’s share from diseases like Europe; plague, leprosy, chickenpox, such as many serious diseases faced Ottoman society and it caused many deaths. Many social events such as illness, healing, medicine, disaster, city culture, eating and drinking, entertainment have been reached through various texts to nowadays. These texts might been penned for many different purposes like literal, historical, and cultural. In this study, we will study the most comprehensive one of these texts, travelbooks and discourse about its diseases and treatment methods. The travelbooks we have dealt with will also be the works of the Western traveler who have visited the Ottoman lands. In this way, the illnesses and treatment methods of Ottoman people will be handled and interpreted one by one in the eyes of western travelers. The scope of our work constitutes eleven travelbook which was written by foreign travelers which were published under the “Sahaftan Seçmeler Dizisi” of the “Kitap Yayınevi” and was brought to our language by translation.

PDF

___

Ambros, Edith, Candid penstrokes: The Lyrics of Me’âlî an Ottoman Poet of the 16th Century, Berlin 1982.
Arı, Ahmet, Mevlevilikte Bir Hânedanlık Kurucusu, Sâkıb Dede ve Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10646,sakibdededivanimetinpdf.pdf?0, erişim tarihi: 25.03.2017.
Arslan, Mehmet, Leylâ Hanım Dîvânı, Kitabevi Yay., İstanbul 2003.
Aydemir, Yaşar, “Ağlatan Çiçek: Çiçek Hastalığı”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, S. 77-8, Temmuz-Ağustos 2006, s. 58-61.
Aydemir, Yaşar, Behiştî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10597,behistipdf.pdf?0, erişim tarihi: 26.03.2017.
Başpınar, Fatih, Beyânî Dîvânı, İnceleme-Metin, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10598,beyani-apdf.pdf?0, erişim tarihi: 24.03.2017.
Bilkan, Ali Fuat, Nâbî Divânı, MEB Yay., İstanbul 1997.
Caneye, Philippe du Fresne, Fresne-Caneye Seyahatnamesi, 1573, Çeviren: Teoman Tunçdoğan, Kitap Yayınevi, İstanbul 2009.
Chardin, Jean, Chardin Seyahatnamesi-İstanbul, Osmanlı Toprakları, Gürcistan, Ermenistan, İran, 1671-1673, çev. Ayşe Meral, Kitap Yay., İstanbul 2014.
Çavuşoğlu, Mehmet, Helâkî Dîvânı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1982.
Çavuşoğlu, Mehmet, Yahyâ Bey Dîvânı-Tenkidli Basım, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1977.
Çavuşoğlu, Mehmet-Tanyeri, Mehmet Ali, Üsküplü İshak Çelebi, Dîvân-Tenkitli Basım, Mimar Sinan Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1989.
Çıpan, Mustafa; Fasîh Divânı, İnceleme-Tenkitli Metin, İstanbul 2003.
Eker, Ruken, Feyzî Halîl Paşazâde Dîvânı, İncele me-Metin, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, SBE, Kütahya 2009.
Ercan, Özlem, Peşteli Hisâlî Dîvânı, Gaye Kitabevi, Bursa 2008.
Gerlach, Stephan, Türkiye Günlüğü, 1573-1576, 2 C., çev. Türkis Noyan, Kitap Yay., İstanbul 2010.
Halaçoğlu, Yusuf, 16-17. Yüzyıllarda Osmanlılarda Devlet Teşkilatı ve Sosyal Yapı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 1991.
Heberber, Michael, Osmanlı’da Bir Köle-Brettenli Michael Heberer’in Anıları, çev. Türkis Noyan, Kitap Yay., İstanbul 2016.
İpekten, Haluk, Nâilî-i Kadîm Divânı, Ankara 1990.
Karacan, Turgut, Bosnalı Alaeddin Sâbit Divânı, Cumhuriyet Üniversitesi Yay., Sivas 1999.
Kaya, Bayram Ali, “Klasik Türk Şiirinde Şifalı Bitkiler Üzerine Bir Deneme”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 15, İstanbul 2015, s. 263-314.
Kemikli, Bilal, “Divan Şiirinde Hastalık ve Tedavi”, Uludağ Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.16, S. 1, Bursa 2007, s. 19-36.
Keskin, Neslihan İlknur, Sosyal Hayatın 17. Yüzyıl Divan Şiirine Yansımaları ve Anlam Çerçeveleri, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, SBE, Ankara 2009.
Kılıç, Orhan, Eskiçağdan Yakınçağa Genel Hatlarıyla Dünya’da ve Osmanlı Devleti’nde Salgın Hastalıklar, Fırat Üniversitesi Ortadoğu Araştırmaları Merkezi Yay., Elazığ 2004.
Lubenau, Reinhold, Reinhold Lubenau Seyahatnamesi-Osmanlı Ülkesinde, 1587-1589, C. 1, çev. Türkis Noyan, Kitap Yay., İstanbul 2016.
Nicolay, Nicolas De, Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğunda, çev. Şirin Tekeli, Menekşe Tokyay, Kitap Yay., İstanbul 2014.
Sabuncuoğlu, Şerafettin, Kitâb-ı Cerrahiyyetü’l Haniyye, Fransa Bibliyotek Nasyonel Suppl. Turc 693.
Saraç, Yekta, Emrî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10607,emridivanipdf.pdf?0, erişim tarihi: 24.03.2017.
Schweigger, Salomon, Sultanlar Kentine Yolculuk, 1578-1581, çev. Türkis Noyan, Kitap Yay., İstanbul 2014.
Shefer-Mossensohn, Miri, Osmanlı Tıbbı, Tedavi ve Tıbbi Kurumlar 1500-1700, çev. Bülent Üçpunar, Kitap Yay., İstanbul 2014.
Tarlan, Ali Nihad, Hayâlî Bey Dîvânı, Akçağ Yay., Ankara 1992.
Taş, Hakan, Vahyî Divânı ve İncelenmesi , http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10659,metinpdf.pdf?0, erişim tarihi: 24.03.2017.
Tavernier, Jean-Baptiste, 17. Yüzyılda Topkapı Sarayı, çev. Teoman Tunçdoğan, Kitap Yay., İstanbul 2007.
Thevenot, Jean, Thevenot Seyahatnamesi, Çeviren: Ali Berktay, Kitap Yayınevi, İstanbul 2014.
Tournefort, Joseph de, Tournefort Seyahatnamesi, C. 1, çev. Ali Berktay, Kitap Yay., İstanbul 2013.
Tulum, Mertol -Tanyeri, Ali, Nev’î Dîvânı-Tenkidli Basım, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1977.
Yeniterzi, Emine, “Divan Şiirinde Sağlık ve Hastalıklarla İlgili Bazı Hususlar”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 4, Konya 1998, s. 87-103.