YABANCI SEYYAHLARIN TÜRK SOFRA KÜLTÜRÜNE AİT İZLENİMLERİ ÜZERİNE (16. ve 17. YÜZYIL)

Osmanlı -Türk sofra kültürünü anlatan birçok kaynak vardır. Bu kaynaklar Türk mutfak kültürünün tarihsel gelişimi, Türk sofra adabı, Türk-Osmanlı yemek tarifleri, Sultan sofraları, Osmanlı mutfak sözlükleri gibi konularda yoğunlaşmıştır. Osmanlı Mutfağını anlatan birçok kaynağın yanı sıra Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde yer alan yemek kültürü ile ilgili bilgiler de taranmış ve makalede kaynak olarak sunulmuştur. Yabancı seyahatnameler, Batılıların Osmanlı coğrafyası hakkındaki gözlemlerini günümüze kadar ulaştıran eserlerdir. Seyyahlar, Osmanlı-Türk kültüründe sofra, eğlence, inanışlar, inançlar, şehirler, giyim kuşam, sosyal yapılanma, mimari yapılar, hamamlar, etnik unsurlar, suç ve ceza vb. konuları kendi bakış açıları ile yazmışlardır. Bu makalede ise 16. ve 17. yüzyıllara ait olan 12 yabancı seyyahın yazdığı seyahatnameler yardımıyla Türklerin yeme-içme ve sunma gelenekleri incelenmeye çalışılmıştır. Günümüze kadar gelen yemek tarifleri, sevilen içeceklerin tarihi seyri, yabancıların gözünden Osmanlı-Türk mutfağı, Saray sofraları, padişahların elçilere verdiği ziyafetler vb. konular araştırılmıştır. Ayrıca edinilen bilgiler Divan şiirinden beyitlerle de desteklenmiş olup sosyal hayatın edebiyata yansımaları da gösterilmeye çalışılmıştır.

On the Impressions of Foreign Travelers about the Turkish Dinner Table Culture (16th and 17th Centuries)

There are many resources that describe the Ottoman-Turkish dinner table culture. These resources concentrated on subjects, such as the historical development of the Turkish cuisine culture, the Turkish table manners, Turkish-Ottoman food recipes, Sultan dinner tables and Ottoman cuisine dictionaries. Besides many resources that describe the Ottoman Cuisine, the information related to the food culture in Evliya Çelebi Seyahatnamesi (Evliya Çelebi’s Travel Book) were also scanned and presented as resources. The foreign travel books by the Westerners with the observations of the Ottoman geography are works that have lasted up until the present-day. The travelers wrote from their own perspectives on subjects, such as the dinner table in the Ottoman-Turkish culture, entertainments, beliefs, faiths, cities, clothes and finery, social structuring, architectural structures, hammams, ethnical elements, crime and punishment. Whereas, in this article, it was attempted to examine in detail the eating-drinking culture and presentation traditions of the Turks with the aid of the travel books written in the sixteenth and seventeenth centuries by twelve foreign travelers. The research covered different topics such as food recipes that are still used, the historical course of the beverages liked, the Ottoman-Turkish cuisine from the perspective of foreigners, the Palace dinner tables and the feasts given for ambassadors by the sultans. Furthermore, the information obtained was also supported with couplets from the Divan (classical Ottoman) poetry with the attempt to show the reflections of social life to literature.

PDF

___

Açıkgöz, Namık, Kahvename, Akçağ Yay., Ankara 1999.
And, Metin, 16. Yüzyılda İstanbul Kent-Saray-Günlük Yaşam, YKY, İstanbul 2015.
Araz, Nezihe, “Osmanlı Mutfağı”, Hünkâr Beğendi 700 Yıllık Osmanlı Mutfak Kültürü, Ankara 2000.
Arlı Mine-Gümüş Hüseyin, Türk Mutfak Kültüründe Çorbalar, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS), Ankara 2007.
Atasoy, Nurhan, 1582 Surname-i Hümâyûn: Düğün Kitabı, İstanbul 1997.
Ayvazoğlu, Beşir, Kahveniz Nasıl Olsun? Türk Kahvesinin Kültür Tarihi, Kapı Yay., İstanbul 2011.
Bobovius, Albertus, Topkapı Sarayı’nda Yaşam AlbertusBobovius ya da Santuri Ali Ufki Bey’in Anıları, çev. Ali Berktay, Kitap Yay., İstanbul 2002.
Bretten, Michael Heberer, Osmanlı’da Bir Köle- Brettenli Michael Heberer’in Anıları, çev.
Türkis Noyan, Kitap Yay., İstanbul 2016.
Chardin, Jean, Chardin Seyahatnamesi, çev. Ayşe Meral, Kitap Yay., İstanbul 2014.
Çavuşoğlu, Mehmed, Divanlar Arasında, Kitabevi Yay., İstanbul 2006.
Fresne-Canaye, Philippedu, Fresne-Canaye Seyahatnamesi1573, Kitap Yay., İstanbul 2009.
Gerlach, Stephan, Türkiye Günlüğü 1577- 1578 2, Kitap Yay., İstanbul 2007.
Işın, Priscilla Mary, Osmanlı Mutfak Sözlüğü, Kitap Yay., İstanbul 2010.
Kamil, Mehmet, Melceü’t-Tabbâhin Aşçıların Sığınağı, çev. Gülşah Taşkın, Çiya Yay., İstanbul 2016.
Keskin, Neslihan İlknur, Sosyal Hayatın 17. Yüzyıl Divân Şiirine Yansımaları ve Anlam Çerçeveleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara 2009.
Keskin, Neslihan Koç, “Kahve ile Bâde Âresinde 17. Yüzyıl Divan Şiiri”, Türk Kahvesi Kitabı, Editör: Emine Gürsoy Naskali, Kitabevi, İstanbul 2011.
Koç, Ümit, Klâsik Dönem Ülkesinde Boza”, Acısıyla Tatlısıyla Boza, Bir İmparatorluk Meşrûbatının Tarihi, Coğrafyası, Kimyası, Edebiyatı, edt. Ahmet Nezihi Turan, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 2007.
Kut, Günay, “Mutfağın Günlük Yaşamımızdaki Yeri, Dünü-Bugünü”, Hünkâr Beğendi 700 Yıllık Osmanlı Mutfak Kültürü, Ankara 2000.
Lubenau, Reinhold, Reinhold Lubenau Seyahatnamesi, Osmanlı Ülkesinde, 1587-1589, 2 C., çev. Türkis Noyan, Kitap Yay., İstanbul 2016.
Majda, Tadeusz, Ralamb’ın Türk Kıyafetleri Albümü, Alay-ı Hümayun, İsveç Elçisi Ralamb’ın İstanbul Ziyareti ve Resimleri, 1657-1658, edt. Karin Adahl, çev. Ali Özdamar, İstanbul 2006.
Muhammed bin Mahmud Şirvanî, 15. Yüzyıl Osmanlı Mutfağı, haz. Mustafa Argunşah-Müjgan Çakır, Gökkubbe Yay., İstanbul 2006.
Nicolay, de Nicolas, Muhteşem Süleyman’ın İmparatorluğunda, çev. Şirin Tekeli-Menekşe Tokyay, Kitap Yay., İstanbul 2014.
Öndeş Osman-Makzume Erol, Jean Baptiste Van Mour, Lale Devri Ressamı, Aksoy Yay., 2000.
Özdoğan Yahya-Işık, Nermin, Geleneksel Türk Mutfağında Şerbet, 38. Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi (ICANAS), 2007, s. 1059-77.
Öztekin, Özge, XVIII. Yüzyıl Divan Şiirinde Toplumsal Hayatın İzleri Divanlardan Yansıyan Görüntüler, Ürün Yay., Ankara 2006.
Schweigger, Salomon, Sultanlar Kentine Yolculuk, çev. Türkis Noyan, Kitap Yay., İstanbul 2014.
Şavkay, Tuğrul, “Gündelik Hayatta Yemek ve İçmek Üzerine”, Hünkâr Beğendi 700 Yıllık Osmanlı Mutfak Kültürü, Ankara 2000.
Tavernier, Jean Baptiste, Tavernier Seyahatnamesi, çev. TeomanTunçdoğan, Kitap Yay., İstanbul 2006.
Tavernier, Jean-Baptiste, 17. Yüzyılda Topkapı Sarayı, çev. TeomanTunçdoğan, Kitap Yay., İstanbul 2007.
Thévenot, Jean, Thévenot Seyahatnamesi, çev. Ali Berktay, Kitap Yay., İstanbul 2009.
Tosun, Mahmud Nedim bin, Aşçıbaşı Bir Osmanlı Subayının Yemek Kitabı, haz. Priscilla Mary Işın, YKY, İstanbul 2016.
Tournefort, Joseph de, Tournefort Seyahatnamesi, çev. Ali Berktay-Teoman Tunçdoğan, Kitap Yay., İstanbul 2005.
Türkoğlu, Sabahattin, “Osmanlı Sarayında Mutfak Hizmetlileri ve Sofra Gelenekleri”, Hünkâr Beğendi 700 Yıllık Osmanlı Mutfak Kültürü, Ankara 2000.
Ünsal, Artun, İstanbul’un Lezzet Tarihi, NTV Yay., İstanbul 2011.
Werner, Crailsheimli Adam, Padişahın Huzurunda Elçilik Günlüğü, Kitap Yay., İstanbul 2011.
Yerasimos, Marianna, 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı, Boyut Kitapları, İstanbul 2005.
Yerasimos, Marianna, Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Yemek Kültürü, Kitap Yay., İstanbul, 2011.
Yerasimos, Stefanos, Sultan Sofraları, (15. Ve 16. Yüzyılda Osmanlı Saray Mutfağı), çev. B. Taşkeser, YKY, İstanbul 2002.