TAHRAN SEFİRİ ASIM BEY’İN RAPORLARI DOĞRULTUSUNDA BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI SIRASINDA İRAN’DAKİ RUS ASKERÎ VARLIĞI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Bu çalışma, Birinci Dünya Savaşı sırasında Rusya’nın İran’a yönelik askerî girişimlerini Tahran Sefiri Asım Bey’in İstanbul’a gönderdiği raporlar ışığında açıklamayı amaç edinmektedir. Ağırlık olarak Başbakanlık Osmanlı Arşivinden elde edilen belgelerin referans olarak kullanıldığı çalışmada; Rus kuvvetlerinin askerî teşebbüslerinin İran’ın hangi bölgelerinde yoğunlaştığı, şah ve hükümet üyelerinin ilgili teşebbüsler karşısında nasıl pozisyon aldıkları, Asım Bey’in bu gelişmeler çerçevesinde kendisini ve devletini ne şekilde konumlandırdığı gibi sorulara cevaplar aranmıştır. Bu kapsamda ilgili sorulara cevaplar aranırken metin içerisinde orijinalini bozmadan ciddi sayıda yer ve şahıs isimleri kullanılmıştır.

A Review of the Russian Military Essence in Iran during the World War I in the Line of Tehran Envoy Mustafa Asım Bey’s Reports

This article aims to explain Russia’s military initiatives against Iran in the light of the reports by sent ambassador Asim Bey of Tehran to Istanbul. In this study, in which the documents obtained from based on the Ottoman Archives of the Prime Minister’s Office were used as references, questions such as how the Russians military undertakings intensified in which parts of Iran, how the shah and the government members were positioned in the face of the relevant initiatives, and how Asim Bey positioned himself and his state within the framework of these developments were sought. In this context, while searching for answers to related questions a serious number of place and person names were used in the text without disturbing the original.

PDF

___

Dâhiliye Nezareti, Emniyet-i Umumiye, İkinci Şube Belgeleri (DH. EUM. 2. ŞB.)
Hariciye Nezareti, Siyasî Kısım (HR. SYS.)
Atabakı, Touraj, “Doğu’ya Yöneliş: İran’da Osmanlı İstihbarat Servisinin Faaliyetleri”, İran ve I. Dünya Savaşı Büyük Güçlerin Savaş Alanı, Edit., Touraj Atabaki, Çev., Gül Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2010, s. 29-43.
Ayaydın, Rıdvan, Birinci Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin İran’da Cihad-ı Ekber Faaliyetleri, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul 2017.
Cronin, Stephanie, “İran Milliyetçiliği ve Devlet Jandarması”, İran ve I. Dünya Savaşı Büyük Güçlerin Savaş Alanı, Edit., Touraj Atabaki, Çev., Gül Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2010, s. 45-69.
Çağlayan, Kaya Tuncer, “Afganistan’da Bir Türk-Alman Heyetinin Faaliyetlerine Karşı İngiltere’nin Politikaları”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. XVII, S. 50, (Temmuz 2001), s. 409-428.
Ettehadiyyeh, Mansoureh, “İran Geçici Hükümeti”, İran ve I. Dünya Savaşı Büyük Güçlerin Savaş Alanı, Edit., Touraj Atabaki, Çev., Gül Çağalı Güven, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul 2010, s. 9-28.
Karacagil, Ö. Kürşad, “I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devletinin İran’la İttifak Kurma Arayışları”, OTAM, 36, (Güz 2014), s. 95-116.
Keleşyılmaz, Vahdet, “I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin Afganistan’a Yönelik Girişimleri”, Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, Ankara 2012, s. 1831-1844.
Kuneralp, Sinan, Son Dönem Osmanlı Erkân ve Ricali (1839-1922), İsis Yayınları, İstanbul 1999.
Kurtcephe, İsrafil-Balcıoğlu, Mustafa, “Birinci Dünya Savaşı Başlarında Romantik Bir Türk- Alman Projesi –Rauf Bey Müfrezesi-”, OTAM, 3, (1992), s. 247-269.
Metin, Barış, Birinci Dünya Savaşı’nda İran Coğrafyasında Etnik, Dini ve Siyasi Nüfuz Mücadeleleri, (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi), Ankara 2007.
Osmanlı Gayrinizami Harp Doktrini, Yüzbaşı Ömer Fevzi Bey, Haz. Ali Güneş, Dergah Yayınları, İstanbul 2016.
Öğün, Tuncay, “Osmanlı Basınında Cihad-ı Ekber: İran Örneği”, Türkiyat Mecmuası, C. 28/1, (2018), s. 91-114.
Sarısaman, Sadık, “Birinci Dünya Savaşı Sırasında İran Elçiliğimiz İle İrtibatlı Bazı Teşkilat-ı Mahsusa Faaliyetleri”, OTAM, 7, (1996), s. 209-217.
Sonat, Ramazan, Harb-i Umumi’de Bağdat (1914-1918), (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2017.
Sonat, Ramazan, “İngiliz Arşiv Belgelerine Göre XX. Yüzyılın Başında Rusya’nın İran’a Yönelik Stratejileri ve Faaliyetleri”, History Studies International Journal of History, Vol., 10, Issue., 2, March 2018, s. 141-159.
Tetik, Ahmet, Teşkilat-ı Mahsusa (Umûr-ı Şarkıyye Dairesi) Tarihi, C. 1: 1914-1916, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
Tetik, Ahmet, Teşkilat-ı Mahsusa (Umûr-ı Şarkıyye Dairesi) Tarihi, C. 2: 1917, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2018.
Yüksel, Çağdaş, “Birinci Dünya Savaşı Sırasında İran’da Osmanlı-Rus Mücadelesinde Tahran Sefaretinin Rolü”, Avrasya Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, C. 4, S. 11, (2017), s. 285-293.