SEYAHAT-NÂME TÜRÜNE FARKLI BİR ÖRNEK: FEVRÎ’NİN HAC SEYAHAT-NÂMESİ

Fevrî, Hırvat asıllı bir devşirme iken Müslüman olarak iyi bir eğitim görüp zamanla sahip olduğu ilmî meziyetler ve şairlikteki kudretiyle 16. yüzyılda haklı bir şöhreti yakalamış önemli bir divan şairidir. Onun bu şöhreti yakalamasında, yazmış olduğu ilmî ve edebî eserlerin büyük bir rolü olmuştur. Bu eserler arasında 1546 yılında hac ibadeti vesilesiyle çıkmış olduğu yolculuğu ve bu esnada yaşayıp gördüklerinin bir kısmını anlattığı manzum-mensur karışık şekilde kaleme aldığı Hac Seyahat-nâmesi de bulunmaktadır. Diğer eserlerin gölgesinde kalan ve şimdiye kadar üzerinde pek durulmayan bu Hac Seyahat-nâmesi, hem şairin farklı bir edebî veçhesini yansıtması hem de yazmış olduğu eserler arasında farklı bir türe sahip olması bakımından ayrı bir öneme haizdir. Bu eser, aynı zamanda klasik Türk edebiyatında örnekleri sınırlı sayıda olan hac seyahat-nâmesi türünde olması hasebiyle de önem arz etmektedir. Bu çalışmada şimdilik eldeki tek nüshasından hareketle Fevrî’nin Hac Seyahat-nâmesi’nin şekil ve muhteva özellikleri üzerinde birtakım değerlendirmelerde bulunularak eserin çeviri yazılı metnine yer verilmiştir.

A Different Example of the Type of Travel Book Travel: Fevri’s the Pilgrimage Travel Book

While Fevri was a devshirmeh of Croatian origin, he was one of the important Ottoman poets who received a great education as a Muslim and gained eligible reputation with his scholarly virtues and ability in being a poet in 16th century. The scholarly literary works that he wrote them became a great role for him to gain the reputation. Pilgrimage Travelbooks that he told the travel that he started out on the occassion of his duty of pilgrimage in 1546 and told a part of what he had and saw during the performance of the worship and he wrote in a mixed poetic-prose form is available among these works. His Pilgrimage Travelbooks which has been overshadowed of other works and has not been focused too much has a especial importance in terms that the poet reflected a different literary dialect and it has a different type among his works. Moreover, this work has an importance because it is in the type of pilgrimage itinerary that their samples are limited in the classic Turkish literature. In this research, a set of evaluations was made on the form and content features of Pilgrimage Travelbooks belonging to Fevri from the point of its available single copy and the work’s text in translated and written form was included.

PDF

___

Açıkgöz, Namık, Riyâzü’ş-Şu’arâ, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 2017, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/54137,540229-riyazu39s-suarapdfpdf.pdf?0, [E.T. 05.08.2019].
Aksoyak, İ. Hakkı, “Nâbî’nin Tuhfetü’l-Haremeyn’inin Edirneli Nâtık’ın Tuhfetü’lHaremeyn’ine Etkisi: Hikâyeler, Gelenekler, İnanışlar…”, Milli Folklor, Yıl 24, S. 95, 2012, s. 9-22.
Altuntaş, Halil - Şahin, Muzaffer, Kur’an-ı Kerim Meali, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 2011.
Avcı, İsmail, “Kastamonu’dan Şam’a: Mevlevî Alayı Gönüllülerinden Giritli Hayrî ve Manzum Seyahat-nâmesi”, Gazi Türkiyat, Bahar 2019, s. 1-22.
Baştürk, Sadettin, “Bir Hac Yolcusunun Gözünden İstanbul’dan Hicaz’a Osmanlı Şehirleri”, Journal of Human Sciences (10)1, 2013, s. 148-161.
Canım, Rıdvan, Tezkiretü’ş-Şu’arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ, KTB. Yay., Ankara 2018, [Erişim Tarihi: 01.02.2019]. e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/60327,latifitezkiretus-suara-ve-tabsiratun-nuzamapdf.pdf?0.
Coşkun, Menderes, “Seyahat-nâme”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 37, TDV Yay., İstanbul 2009, s. 13-16.
Coşkun, Menderes, Bosnalı Muhlis’in Manzum Seyahatnamesi Delîlü’l-Menâhil ve Mürşidü’lMerâhil, Fakülte Kitabevi, Isparta 2007.
Coşkun, Menderes, Manzum ve Mensur Osmanlı Hac Seyahatnameleri ve Nâbî’nin Tuhfetü’lHarameyn’i, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2002.
Devellioğlu, Ferit, Ansiklopedik Osmanlıca-Türkçe Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 2011.
Donuk, Suat, “Bursa Enarlı Zaviyesi Şeyhi Seyyid Mehmed Efendi ve Manzum Hac Menâzilnâmesi”, Uludağ Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 28, 2019, s. 123-69.
Donuk, Suat, “Servet Mahlaslı Bir Şaire Mâl Edilen Manzum Bir Hac Seyahatnamesi”, Selçuk Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S. 41, 2017, s. 13-38.
Efe, Zahide, “Kâmî ve Revan Şehrengizi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, S. 66, 2019, s. 108-123.
Efe, Zahide, “Müellifleri Meçhul İki Şehrengiz: Üsküp ve Budin Şehrengizleri”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 23, 2019, s. 271-314.
Elgün, Adnan, Kâmil, Hayatı-Eserleri ve Menâsik-i Hacc’ı, Marmara Ü. SBE, Yayımlanmamış YLT, İstanbul 2005.
Fevrî, Risâle fi’l-Menâsik, Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali Paşa 2828/3.
Flügel, Gustav, Die Arabischen, Persischen und Türkischen Handschriften Geschichte der Arabischen Litteratur (Supplementband), Leiden, 1937-42.
Göger, Veysel ve Sarıkaya, Hüseyin, “Mora’nın İstirdâdına Dair Bir Kaynak Değerlendirmesi ve Nâdir’in Vâkı’ât-ı Gazavât’ı”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, 20, 2009, s. 1-32.
İlgürel, Sevim, “Abdurrahman Hibrî’nin Menâsık-i Mesâlik’i”, İstanbul Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, (6), 1975, s. 111-128.
İsen, Mustafa, Künhü’l-Ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Akçağ Yay., Ankara 1994.
Kalpaklı, Mehmet, “Fevrî, Ahmed” http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fevri-ahmed, [Erişim Tarihi 15.04. 2020].
Kalpaklı, Mehmet, Divan Şiirinin Edisyonunda Bilgisayar Kullanımı Metoduna Giriş ve Fevrî Divanı’nın Elektronik Formu, İstanbul Ü. SBE, Yayımlanmamış DT, İstanbul 1991.
Kanar, Mehmet, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Say Yay., İstanbul 2009.
Kaplan, Yunus, “Seyyid Yahyâ Vâkıf Efendi ve Halep Menzil-nâmesi”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, 6/2, 2020, s. 213-231.
Karadağ, Serbülent, Mehmed Edib Bin Mehmed Derviş’in “Behcet’ül Menazil” Adlı Eserinin Transkrip ve Tahlili, Mustafa Kemal Ü. SBE, Yayımlanmamış YLT, Hatay 2011.
Karataş, Ahmet, “Neccârzâde Şeyh Rızâ Efendi’nin Hacnâme’si”, Marmara Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 43, 2012/2, s. 185-232.
Kayabaşı, Bekir, Kaf-zâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-Eş’âr’ı, İnönü Ü. SBE, Yayımlanmamış DT, Malatya 1997.
Kılıç, Filiz, Meşâ’irü’ş-Şu’arâ, KTB. Yay., Ankara 2018, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59036,asik-celebi-mesairus-suarapdf.pdf?0, [Erişim Tarihi: 01.02.2019].
Koyuncu, Fatih, “Cûdî’nin Manzum Hac Seyahat-nâmesi”, Littera Turca Journal of Turkish Language and Literature, Volume 3, Issue 1, 2017, s. 177-219.
Mutçalı, Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük, Dağarcık Yay., İstanbul 1995. Özcan, Nurhan Ramazanoğlu, Seyyid İbrahim Hanîf’in (ö. 1802) Hayatı, Eserleri ve Hâsıl-ı Hacc-ı Şerîf Li-Menâzi’l-Harameyn Adlı Eserin İncelenmesi, Ankara Ü. SBE, Yayımlanmamış YLT, Ankara 2011.
Özuygun, A. Rıza - Yapıcı, Şefika, “Bosnalı Hacı Yusuf Livnjak’ın Hac Seyahatnamesi”, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, S. I, 2014, s. 36-74.
Sak, İzzet ve Çetin, Cemal, “XVII. ve XVIII. Yüzyıllarda Osmanlı Hac Menzilleri”, Selçuk Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, S. 19, 2005, s. 199-260.
Solmaz, Süleyman, Gülşen-i Şu’arâ, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 2018, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56733,ahdi-gulsen-i-suarapdf.pdf?0, [E.T. 01.09.2019].
Sungurhan, Aysun, Kınalızâde Hasan Çelebi, Tezkîretü’ş-Şu’arâ, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara 2017, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/belge/1-83504/kinalizâde-hasancelebi---tezkiretus-suara.html, [E.T. 01.03.2019].
Uzun, Mustafa İsmet, “Kâbe”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 24, TDV Yay., İstanbul 2001, s. 23- 26.
Yazıcı, Hüseyin, “Seyahat-nâme”, TDV İslam Ansiklopedisi, C. 37, TDV Yay., İstanbul 2009, s. 9-11