THE SEARCH FOR RATIONALITY IN THE OTTOMAN MANAGEMENT SYSTEM: “LEGISLATIVE PROCESS” AS A FRAMEWORK

Today, the number of people who advocate that Ottoman-Turkish modernization produces neopatrimonialism is considerably high. The patrimonial management style of the Ottoman is shown as a reference to the proposed opinion. On the other hand, some thinkers say that rationality is dominant in Ottoman management. This study aims to reveal the character of the Ottoman management system with an objective approach. For this, the concepts and categories in Weber's sociology followed. Explanations made within the framework of ‘rational legislative activities’ are among the essential rational management indicators. According to the findings, it is possible to argue that the Ottoman management system was not patrimonial.

Osmanlı Yönetim Sisteminde Rasyonellik Arayışı: Çerçeve Olarak “Yasama Süreci”

Günümüzde Osmanlı-Türk modernleşmesinin neopatrimonyalizmi ürettiğini savunanların sayısı azımsanmayacak kadar çoktur. Bu görüşe referans olarak Osmanlı’nın patrimonyal yönetim tarzı gösterilir. Bu düşünceden hareketle, Osmanlı yönetimi, birçok yerli ve yabancı araştırmacı tarafından özellikle Max Weber’in görüşlerine dayanarak çeşitli kavram ve ifadelerle eleştirilir. Bazı düşünürler ise Osmanlı yönetiminde akılcılığın egemen olduğunu söyler. Bu doğrultuda çalışma Osmanlı yönetim sisteminin karakterini objektif bir yaklaşımla ortaya çıkarmayı amaçlar. Bunun için Weber’in sosyolojisindeki kavram ve kategorilerden hareket edilmiştir. Rasyonel yönetimin en önemli göstergelerinden biri olan ‘rasyonel yasama faaliyetleri’ çerçevesinde değerlendirmeler yapılmıştır. Bulgulara göre Osmanlı yönetim sisteminin patrimonyal olduğu söylenemez. Yönetim sisteminin dizaynında akılcılığın ve değerlerin bir potada eritilmesini ifade eden pratik-rasyonellik anlayışının hâkim olduğu belirtilebilir.

PDF

___

Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri 1, Fey Vakfı Yay., İstanbul 1990.

Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri 2, Fey Vakfı Yay., İstanbul 1990b.

Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri 3, Fey Vakfı Yay., İstanbul 1991.

Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri 7, Fey Vakfı Yay., İstanbul 1994.

Akgündüz, Ahmet, “Osmanlı Hukuku’nda Şer-î Hukuk-Örfî Hukuk İkilemi ve Yasama Organının Yetkileri”, İslami Araştırmalar Dergisi, 12/2, 1999, p. 117-121.

Akgündüz, Ahmet and Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı: Şer’iye Sicilleri I, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay., İstanbul 1988.

Akman, Mehmet, Osmanlı Devletinde Kardeş Katli, Eren Yay., İstanbul 1977. Aydın, Mehmet Akif, “Osmanlılar: Hukukî-Adlî Yapı”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XXXIII, Ankara 1991, p. 515-521.

Aydın, Mehmet Akif, “Kanunnâmeler ve Osmanlı Hukuku’nun İşleyişindeki Yeri”, Osmanlı Araştırmaları, XXIV, 2004, p. 36-46.

Aydın, Mehmet Akif, “İslam Hukuku’nun Osmanlı Devleti’nde Kanun Hukukuna Doğru Geçirdiği Evrim”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları, I, 2006, p. 11-21.

Aydın, Mehmet Akif, Osmanlı Devleti’nde Hukuk ve Adalet (İkinci Basım), Klasik Yay., İstanbul 2017.

Aydın, Mehmet Akif, Türk Hukuk Tarihi (14. Basım). Beta Yay., İstanbul 2017a.

Bach, Daniel C., “Patrimonialism and Neopatrimonialism: Comparative Trajectories and Readings”, Commonwealth & Comparative Politics, 49/3, 2011, p. 275-294.

Berki, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle (Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye), Hikmet Yay., İstanbul 1978.

Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukukı İslamiyye ve Istılahatı Fıkhiyye, Kamusu , C. 1 ve C. 6, Bilmen Yay., İstanbul t.y..

Cin, Halil and Akgündüz, Ahmet, Türk Hukuk Tarihi I, S.Ü. Basımevi, Konya 1989.

Curtis, Micheal, Orientalism and Islam, European Thinkers on Oriental Despotism in the Middle East and India, Cambridge University Press, Cambridge 2009. Duran, Bünyamin, Din ve Kapitalizm, Saarbrücken, Lambert Academic Publishing, Germany 2017.

Duran, Bünyamin, Osmanlı Akılcılığı: İslam Tarihinin Konjonktürel Değişimi-3, Nesil Basım Yay., İstanbul 1999.

Eisenstadt, Shmuel Noah, Traditional Patrimonialism and Modern Neopatrimonialism, Sage Publications, London, United Kingdom 1973.

Ekinci, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku (5. Baskı), Arı Sanat Yay., İstanbul 2017.

Erdmann, Gero and Ulf Engel, “Neopatrimonialism Reconsidered: Critical Review and

Elaboration of an Elusive Concept”, Commonwealth & Comparative Politics, 45/1, 2007, p. 95-119.

Gedikli, Fethi, Osmanlı Şirket Kültürü: XVI.-XVII. Yüzyıllarda Mudarebe Uygulaması, İz Yay., İstanbul 1998.

Genç, Mehmet, Osmanlı İmparatorluğu’nda Devlet ve Ekonomi (8. Basım), Ötüken Neşriyat, İstanbul 2012.

Habermas, Jürgen, The Theory of Communicative Action Volume 1: Reason and the Rationalization of Society, Beacon Press, Boston 1984.

Harrington, Austin, “Value-Spheres or 'Validity-Spheres'?: Weber, Habermas and Modernity”, Max Weber Studies, 1/1, 2000, p. 84-100.

Heyd, Uriel, Studies in Old Ottoman Criminal Law, ed. V. L. Menage, Oxford University Press, London 1973.

İnalcık, Halil, “Comments on ‘Sultanism’: Max Weber’s Typification of the Ottoman Polity”, Princeton Papers in Near Eastern Studies, 1, 1992, p. 49-72.

İnalcık, Halil, “Kanunnâme”, TDV İslâm Ansiklopedisi, XIV, Ankara 2001, p. 333-337.

İnalcık, Halil, Osmanlı İdare ve Ekonomi Tarihi, İsam Yay., Ankara 2011.

İnalcık, Halil, Devlet-i’Aliyye, Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I (55. Basım), Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul 2015.

İnalcık, Halil, Osmanlı Tarihini Yeniden Yazmak: Kuruluş, ed. Elif Ayla, Hayy Kitap, İstanbul 2015b.

Kalberg, Stephen, “Max Weber's Types of Rationality: Cornerstones for the Analysis of Rationalization Processes in History”, The American Journal of Sociology, 85/5, 1980), p. 1145-1179.

Karahasanoğlu, Cihan O., “Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin Yürürlüğe Girişi ve Türk Hukuk Tarihi Bakımından Önemi”, OTAM, 29, 2011, p. 93-124.

Karaman, Hayrettin, Ana hatlarıyla İslam Hukuku 1: Giriş ve Amme Hukuku, Ensar Neşriyat, İstanbul 1984.

Karaman, Hayrettin, Fıkıh Usulü: İslam Hukukunun Kaynakları, Metodu ve Felsefesi (11. Baskı), Ensar Neşriyat, İstanbul 2013.

Muhammed Ebu Zehra, Tarih Boyunca İslam Hukuk Okulları ve Sekiz Büyük İmam I, çev. İ. E. Dal, İhya Yay., İstanbul 1986.

Ortaylı, İlber, Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi (3. Baskı), Cedit Neşriyat, Ankara 2008.

Özcan, Abdülkadir, “Fatih’in Teşkilat Kanunnamesi ve Nizam-ı Alem için Kardeş Katli Meselesi”, İÜEFTD, 33, 1982, p. 7-56.

Özdil, Orhan, Gül, Mustafa Fırat and Azap, Eralp Yaşar, Aksaray’ın Tek Şer’iyye Sicili, T.B.B. ve Aksaray Barosu Ortak Yay., Ankara 2014.

Parsons, Talcott, The Structure of Social Action: A Study of Social Theory with Special Reference to a Group of Recent European Writers, McGraw Hill Book Company, New York 1937.

Pitcher, Anne, Moran, Mary, Johnston, Micheal, “Rethinking Patrimonialism and Neopatrimonialism in Africa”, African Studies Review, 52/1, 2009, p. 125-156.

Sarakhsi, Mebsut, ed. Mustafa Cevat Akşit, C. 10, Gümüş Ev Yay., İstanbul 2011.

Shatibi, El- Muvafakat (5. Baskı), çev. Mehmed Erdoğan, İz Yay., İstanbul 2016.

Şimşirgil, Ahmet and Çift, Pelin, Adalet Ustaları, Destek Yay., İstanbul 2017.

Turner, Bryan S., Max Weber ve İslam (2. Baskı), çev. Yasin Aktay, Vadi Yay., Ankara 1997.

Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı (2. Baskı), TTK Yay., Ankara 1984.

Weber, Max, The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism (Third Impression), trans. Talcott Parsons, Charles Scripner’s Son, New York 1950.

Weber, Max, Economy and Society, ed. Guenther Roth and Claus Wittich, University of California Press, California 1978.

Weber, Max, Sosyoloji Yazıları (3. Baskı), çev. Taha Parla, Hürriyet Vakfı Yay., İstanbul 1993.