2013

III. SELİM DÖNEMİ OSMANLI DENİZCİLİĞİNİN XVIII. YÜZYIL DİVAN ŞİİRİNE YANSIMALARI

Osmanlı Devleti’nin denizlerdeki hâkimiyeti 1645’lere kadar devam etmiş, bu tarihte Osmanlı Girit’e sefere çıkmıştır. Ancak eski büyük zaferler gerilerde kalmıştır. Osmanlı’yı 24 yıl uğraştıran Girit Zaferi zor elde edilmiş, bundan sonraki süreç ise kazanılanların savunulması şeklinde olmuştur. 1761-1808 yıllarını içine alan III. Selim dönemi ise denizciliğin kaydettiği aşamalarla ve deniz gücünün ihtişamını gösteren merasimlerle doludur. Donanmanın ve denizcilik eğitiminin üstünde titizlikle duran III. Selim Avrupa’dan gemi mühendisleri getirtip gemiler yaptırmış ve mühendishaneler açmıştır. Bahriyeye intizam getirebilmek için kanunname hazırlayan, donanmanın sefer hazırlıklarını yakından takip eden, gemilerin yapımı hakkında bilgi alabilmek için sık sık tersaneyi ziyaret eden hatta birtakım fişek ve topların kullanımı ile ilgili olarak donanmadaki gemilerin neresinde olması gerektiğini belirtecek kadar konuya vâkıf olan III. Selim, düzenli ve yetişmiş kadro konusunda karada başaramadığı ıslahatları donanmada başarmıştır. Makalemiz resimden mimariye, askerî alandaki icraatlardan müziğe kadar pek çok alanda reformcu kişiliğe sahip III. Selim’in döneminde günümüze nazaran sosyal ve kültürel hayatın büyük kısmında yer alan denizciliğin XVIII. yüzyıl divan şairlerinin divanlarına ne şekilde yansıdığını ele almayı amaçlamaktadır.

Reflection of Ottoman Navigation in Selim III Period to Century XVIII Ottoman Poetry

: The sovereignty of the Ottoman Empire at the seas continued until 1645 and the Ottoman Empire set sail for Crete on this date. However, the old great victories are behind. The Crete Victory, which put the Ottomans to the trouble for 24 years, was hardly gained, and following process was in the form of defending those won. The Selim III period including the years1761-1808 is full of stages of maritime and ceremonies showing the magnificence of maritime power. Selim III brought ship engineers from Europe, built ships and opened engineering schools. Selim III who prepared laws in name of applying discipline in the Navy; followed the navy's preparations closely; often visited the shipyard to get information about the construction of the ships; was knowing information in navigation even he can state where cartridges and guns should be at the ships. Selim III performed improvements on the regular and trained staff in navigation but he couldn’t succeed them in land. We tried to consider how navigation in period of Selim III who had reformist personality in many fields from painting to architecture, from military activities to music reflected to Ottoman Poetry in examples of century XVIII Divan poets. In those days, in period of Selim III navigation had great place in social and cultural life comparing to today.

PDF

___

Altunel, Melek, Neyyir Abdülhalîm Dede Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı’nın Tenkidli Metni, Yayımlanmamış YLT, Selçuk Ü. SBE, Konya 1995.
Arıkan, Sema, III. Selim’in Sırkâtibi Ahmed Efendi Tarafından Tutulan Ruznâme, Yayımlanmamış YLT, İstanbul Ü. SBE, İstanbul 1988.
Arslan, Mehmet, Antepli Aynî Divanı, Kitabevi Yay., İstanbul 2004.
Arslan, Mehmet, Türk Edebiyatında Manzum Surnameler, AKM Yay., Ankara 1999.
Batur, Atilla, Süruri Divanı, Yayımlanmamış DT, İnönü Ü. SBE, Malatya 2002. Bostan, İdris, “Osmanlı Bahriyesinin Modernleşmesinde Yabancı Uzmanların Rolü (1785- 1819)”, Tarih Dergisi, S. 35, 1994, s. 177-192.
Bostan, İdris, 17. Yüzyılda Tersâne-i Âmire, Küre Yay., İstanbul 2018. Bostan, İdris, Beylikten İmparatorluğa Osmanlı Denizciliği, Kitap Yay., İstanbul 2008.
Bostan, İdris, Osmanlılar ve Deniz Deniz Politikaları-Teşkilat-Gemiler, Küre Yay., İstanbul 2017.
Büyükkaya, Hande, Fâik Ömer ve Divanı Karşılaştırmalı Metin-İnceleme, Yayımlanmamış YLT, İstanbul Kültür Ü. SBE, İstanbul 2008.
Dabağyan, Levon Panos, Türk Denizcilik Tarihi ve Ertuğrul Fırkateyni, Yedirenk Yay., İstanbul 2016.
Demir, Hiclâl, Lâzikîzâde Feyzullah Nâfiz ve Divanı (İnceleme-Metin), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 2017.
Gedik, Nusret, “Gemici Dili İle Kılıç Ali Paşa Hicviyesi”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, İstanbul 2017, S. 37, s. 137-176.
Gencer, A. İhsan, Bahriye’de Yapılan Islahat Hareketleri ve Bahriye Nezâreti’nin Kuruluşu (1789-1867), İstanbul Ü. Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1985.
Gezer Baylı, Gülnaz, Türkiye’de İstihdam Edilen Fransız Uzmanlar ve Türk Modernleşmesine Katkıları, Yayımlanmamış YLT, Hacettepe Ü. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara 2013.
Gökyay, Orhan Şaik, Tuhfetü’l-Kibâr fî Esfâri’l-Bihâr, Kabalcı Yay., İstanbul 2007. Göyünç, Nejad, “Kapudan-ı Deryâ Küçük Hüseyin Paşa”, Tarih Dergisi, 2, 1952, s. 35-50.
Kaçar, Mustafa, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Mühendishanelerin Kuruluşu”, Osmanlı Ansiklopedisi 8, Yeni Türkiye Yay., Ankara 1999.
Kalkışım, Muhsin, Şeyh Gâlîb Dîvânı, Akçağ Yay., Ankara 1994. Kaplan, Yunus, “Klasik Türk Şiirinde Denizcilik Terimleriyle Yazılmış Bilinmeyen Şiirler I”, Turkish Studies-International Periodical For The Language, Literature and History of Turkish or Turkic 10/6, 2015, s. 807-826.
Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi I, TTK Yay., Ankara 1999.
Karaöz, Nalân, III. Selim Döneminde Donanmada Yapılan Merasimler, Yayımlanmamış YLT, İstanbul Ü. SBE, İstanbul 2015.
Kırbıyık, Mehmet, Ferrî Mehmed Hayatı, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni, Yayımlanmamış YLT, Selçuk Ü. SBE, Konya 1994.
Okçu, Naci, Şeyh Galib Divanı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1993.
Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III, MEB Yay., İstanbul 1993.
Sarıkaya, Erdem, Ebûbekir Celâlî Divanı: Karşılaştırmalı Metin-İnceleme, Yayımlanmamış YLT, İstanbul Kültür Ü. SBE, İstanbul 2008.
Tietze, Andreas, “XVI. Asır Türk Şiirinde Gemici Dili; Âgehî Kasidesine Nazireler”, 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Zeki Velidi Togan’a Armağan, TTK Yay., Ankara 2010, s. 451-467.
Tuncel, Tuncay, Osmanlı Şiirinde Gemicilik Terimleri, Yayımlanmamış YLT, İstanbul Ü. SBE, İstanbul 2008.
Turhan, Mümtaz, Kültür Değişmeleri, Marmara Ü. İlahiyat Fakültesi Yay., İstanbul 1987.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin Merkez ve Bahriye Teşkilatı, TTK Yay., Ankara 1984.
Yakarçelik, Nalan Dönmez, “XVIII. Yüzyılın Akdeniz ve Karadeniz Kıyıları Arasında Tükenmeyen Savaşlarla Biçimlenen Sert Karakteri Palabıyık Cezayirli Gazi Hasan Paşa”, Atlas Tarih Dergisi, 41, 2016, s. 1-9.
Yanartaş, Yusuf, Enderunlu Fâzıl Divanı Metin-İndeks, Yayımlanmamış YLT, Dokuz Eylül Ü. SBE, İzmir 1997.
Yazar, İlyas, Kânî Divanı İnceleme-Metin, Yayımlanmamış DT, Ege Ü. SBE, İzmir 2007.
Yenikale, Ahmet, Sünbülzâde Vehbî Divanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara 2017.
Yılmazer, Ziya, Âsım Efendi Tarihi (Osmanlı Tarihi 1218-1224/1804-1809), Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yay., İstanbul 2015.
Zorlu, Tuncay, Osmanlı ve Modernleşme, Timaş Yay., İstanbul 2014.