KARLOFÇA ANTLAŞMASI SONRASI VENEDİK İŞGALİNDEN KURTARILAN İNEBAHTI ŞEHRİNDE YAPILAN TAMİRAT VE DÜZENLEMELER

Viyana muhasarası sonrasında hızlı bir geri çekilme yaşayan Osmanlı Devleti, uzun yıllar elinde tuttuğu birçok şehri kaybetmeye başlamıştı. Önceleri batı cephesinde karada yaşanan toprak kayıpları Venedik Devleti’nin Sacra Liga yani Kutsal İttifak’a girmesiyle denizlerde de meydana geliyordu. Venedik, Osmanlıların karada yaşadığı mağlubiyetini fırsata çevirerek Dalmaçya, Adalar Denizi ve Mora’da birçok şehri işgal etti. Özellikle Mora’yı tamamen ele geçirmeyi amaçlayan Venedik, burada kalıcılığı sağlamak için hayati bir konumda olan İnebahtı ve Körfez’ini ele geçirmeyi temel amaç olarak görmüş ve bunu da başarmıştı. İnebahtı, Venedik Devleti’nin elinde 14 yıllık bir işgal dönemi yaşadı. Savaşın sona erdiğinin ilanı olan Karlofça Antlaşması İnebahtı’nın tekrar Osmanlı Devleti’ne geçişini sağlıyordu. Osmanlı Devleti, Karlofça’da Kutsal İttifak üyelerinin “uti posidetis” ilkesi temelinde işgal ettikleri yerleri vermemek için bütün direnişlerine rağmen akıllıca bir siyaset izleyerek İnebahtı’ya tekrar sahip olmasıyla Rumeli’nin ve İnebahtı Boğazı’nın korunmasında önemli bir üs edinmiştir. Devlet, Venedik’ten teslim aldığı şehri önce güvenli hâle getirmiş, akabinde savaş sebebiyle şehirden ve sancaktan boşalan nüfusu geri getirmeye çalışmıştır. Bununla birlikte, yoğun bir yıpranma geçiren şehir ve kaleyi hızlı bir şekilde tamir etmeye gayret göstermiştir. Bu makale, Viyana Muhasarası sonrası Osmanlı Devleti’nin elinden çıkan, Karlofça Barışı sonrasında ise yeniden topraklarına dâhil ettiği İnebahtı’nın geri alınış süreci ve sonrasında yapılanları konu edinmektedir.

Repairs and Arrangements Made in the City of Lepanto, liberated from the Venetian occupation after the Treaty of Karlowitz

The Ottoman Empire, which had a rapid retreat after the siege of Vienna, began to lose many cities it had held for many years. In the past, the land losses on the western front were also occurring in the seas with the Venetian State's entry into the Sacra Liga, that is, the Holy Alliance. Venetian turned the defeat of the Ottomans on land into an opportunity and occupied many cities in Dalmatia, the Sea of Islands and the Peloponnese. Aiming to seize the Peloponnese in particular, Venetian saw it as its main objective to seize Lepanto and its bay, which were in a vital position to ensure its permanence here, and it succeeded. Lepanto experienced a 14-year occupation period in the hands of the Venetian State. The Treaty of Karlowitz, which declared the end of the war, enabled Lepanto to pass back to the Ottoman Empire. The Ottoman Empire acquired an important base in the protection of Rumelia and the Strait of Lepanto by recapturing Lepanto by following a wise policy, despite all their resistance in order not to give up the places occupied by the members of the Holy Alliance on the basis of the principle of "uti posidetis" in Karlowitz. The state first made the city safe, which it had taken from Venetian, and then tried to bring back the population that was emptied from the city and the sanjak due to the war. At the same time, state made an effort to quickly repair the city and castle, which had suffered heavy wear. This article deals with the process of recapturing Lepanto and what was done after, which was taken from the hands of the Ottoman Empire after the Vienna Siege and re-incorporated into its lands after the Karlowitz Peace.

PDF

___

Arşiv Belgeleri
T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA)
BOA, A.DVNS.MHM.d., 111, 112, 115
BOA, AE.SAMD.III., 151-14850.
BOA, AE.SMST.II., 110/11913
BOA, C.EV., 647/32604, 78/3872.
BOA, D.KKL.d., 32858, 32860
BOA, İE.AS., 36/3264.
BOA, İE.EV., 41/4697, 34/3905.
BOA, MAD., 2945, 3992, 4355, 9889.
BOA, TS.MA.d., 1119.
Kaynak Eserler
Anonim Osmanlı Tarihi (1099-1116/1688-1704). haz. Abdülkadir Özcan, Ankara: TTK Yay., 2000.
Blumhardt, Christian Gottlieb. Versuch einer allgemeinen Missionsgeschichte der Kirche Christi, Dritten Bandes, erfte Abtbeilung. Basel: J. G. Neukirch, 1833.
Camocio, Giovanni Francesco. Isole Famose, Porti, Fortezze, E Terre Maritime: Sottoposte Alla Ser.Ma Sig.Ria Di Venetia, Ad Altri Principi Christiani, Et Al Sig.Or Turco Nouamente Poste İn Luce, Alla libraria del segno di S. Marco, 1574.
Cantemir, Demetrius. The History of the Growth and Decay of the Ottoman Empire: Containing the Growth of the Ottoman Empire From the Reign of Othman the Founder, to the Reign of Mahomet IV. That is, From the Year 1300, to the Siege of Vienna, in 1683. 2 vols. (London, Printed for James, John, and Paul Knapton, at the Crown in Ludgate Street, 1734-1735).
Coronelli, Vincenzo Maria. Repubblica di Venezia p. IV. Citta, Fortezze, ed altri Luoghi principali dell' Albania, Epiro e Livadia, e particolarmente i posseduti da Veneti descritti e delineati dal p. Coronelli. (Venice: 1688).
Defterdar Sarı Mehmed Paşa. Zübde-i Vekayiat, Tahlil ve Metin (1066-1116/1656-1704). haz. Abdülkadir Özcan, Ankara: TTK Yay, 1995.
Güler, Mustafa. Zülfikar Paşa’nın Viyana Sefareti ve Esareti Ceride-i Takrirat-ı Zülfikar Efendi [1099-1103/1688-1692]. İstanbul: Çamlıca Yay., 2008.
Hammer-Purgstall, Joseph Von. Geschichte des Osmanischen Reiches, Grossentheils aus Bisher Unbenützen Handschriften und Archiven, Durch Joseph von Hammer, Siebenter Band: Vom Carlowiczer bis Zum Belgrader Frieden, 1699–1739. Wien: In C. A. Hartleben's Verlage, Gedruckt Bey Anton Strauss, 1831.
Jorga, Nicolae. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. 4. çev. Nilüfer Epçeli. İstanbul: Yeditepe Yay., 2005. Ranke, Leopold. Historisch-politische Zeitschrift, herausgegeben von Leopold Ranke, Zweiter Band, Berlin: Bei Dunder und Humblot 1833-1836, 1836.
Râşid Mehmed Efendi. Târih-i Râşid, (1071-1114/1660-1703), I, Haz. Abdülkadir Özcan vd. İstanbul: Klasik Yay., 2013. Sami, Şemseddin. Kâmûs-i Türkî, İstanbul: İkdam Matbaası, 1317.
Schwencke, Alexander. Geschichte der Hannoverschen Truppen in Griechenland 1685-1689: zugleich als Beitrag zur Geschichte der Türkenkriege. Hannover: Hahn, 1854. Silâhdâr Fındıklılı Mehmed Ağa. Nusretnâme, İnceleme-Metin (1106-1133/1695-1721). haz. Mehmet Topal. Ankara: TÜBA, 2018.
Türkal, Nazire Karaçay. “Silâhdar Fındıklılı Mehmed Ağa, Zeyl-i Fezleke (1065-22 Ca.1106 / 1654-7 Şubat 1695)”. Tahlil ve Metin” DT, Marmara Ü., 2012.
Üsküdarî Abdullah Efendi. Vakı’at-ı Rûz-merre 3 haz. Erhan Afyoncu. Ankara: TÜBA, 2017, 275.
Üsküdari Abdullah Efendi. Vakı’at-ı Rûz-merre 4. haz. Mahmut Ak, Ankara: TÜBA, 2017, 270.
Zinkeisen, Johann Wilhelm. Osmanlı İmparatorluğu Tarihi (1669-1774) 5. çev. Nilüfer Epçeli. İstanbul: Yeditepe Yay., 2011.
Araştırma ve İnceleme Eserler
Anderson, Roger Charles. Naval Wars in the Levant (1559-1853). Princeton: Princeton University Press, 1952.
Boogert, Maurits van den H. “The Spoils of Peace: What the Dutch Got Out of Carlowitz”. The Treaties of Carlowitz (1699) Antecedents, Course and Consequences, ed. Colin Joseph Heywood, Ivan Parvev, Leiden-Bostonkha: Brill, 2020.
Doğan, D. Mehmet. Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Pınar Yay., 2008.
El-Haj, Rifa'at A. Abou. “Ottoman Diplomacy at Karlowitz”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 87, No. 4 (Oct. - Dec., 1967): 498-512.
El-Haj, Rifa'at A. Abou. “The Formal Closure of the Ottoman Frontier in Europe: 1699-1703”, Journal of the American Oriental Society, Vol. 89, No. 3 (Jul. - Sep., 1969): 467- 475.
Erdoğan, Meryem Kaçan. “1701 Tarihli Osmanlı-Venedik Ahidnâmesi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 4-1 (2003): 63-76.
Göğer, Veysel. “16. Yüzyıl Osmanlı Kale Kuşatmaları (Strateji, Taktik, Kuşatma Aşamaları ve Teknolojisi)” DT, Marmara Ü., İstanbul 2014.
Heywood, Colin. “This Great Work: Lord Paget and the Processes of English Mediating Diplomacy in the Latter Stages of the Sacra Lega War, 1697–1698”. The Treaties of Carlowitz (1699) Antecedents, Course and Consequences, ed: Colin Joseph Heywood, İvan Parvev, Leiden-Bostonkha: Brill, 2020
İnalcık, Halil. Osmanlı İmparatorluğu Klâsik Çağ (1300-1600). İstanbul: Yapı Kredi Yay. 2006.
İnbaşı, Mehmet. "Eğriboz Sancağı İdarecileri (1756-1792)". Cihannüma Tarih ve Coğrafya Araştırmaları Dergisi 6 (2020 ): 59-78.
Kiel, Machiel, “Koron”, İslam Ansiklopedisi, (26) 208-209. Ankara: TDV Yay., (2002).
Kiel, Machiel, John Alexander, “Mora” İslam Ansiklopedisi, (30) 278-283. Ankara: TDV Yay., (2020).
Kołodziejczyk, Dariusz. The Treaty of Carlowitz in Polish Memory – a Date Better Forgotten?. The Treaties of Carlowitz (1699) Antecedents, Course and Consequences, ed: Colin Joseph Heywood, Ivan Parvev, Leiden-Bostonkha: Brill, 2020.
Miller, William. “The Venetian Revival in Greece, 1684-1718”. The English Historical Review, Vol. 35, No. 139 (Jul., 1920): 343-366.
Molnár, Dr. F. Mónika. “Venedik Kaynaklarında Karlofça Antlaşması: Diplomasi ve Tören”, çev. Gökçen Sert. Türkler 9 içinde, 783-791. Ankara: Yeni Türkiye Yay. 2002. Muâhedât Mecmûası, II. Ankara: TTK Yay., 2008.
Pakalın, Mehmet Zeki. Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, 2. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1983.
Pedani, Maria Pia. “Carlo Ruzzini (1706), Relazioni di Ambasciatori Veneti al Senato”. Relazioni di Ambasciatori Veneti al Senato: Constantinopoli Relazioni İnedite (1512- 1789), Torino: Bottega d'Erasmo, 1996.
Pedani, Maria Pia. The Ottoman-Venetian Border (15th-18th Centuries). Trans. Mariateresa Sala. Venezia: Edizioni Ca’ Foscari - Digital Publishing, 2017.
Pinzelli, Eric Guillaume Luc. “Venise et la Moree: du Triomphe a` la Desillusion (1684-1718)” Thèse de Doctorat, Histoire, Universit e de Provence, Marseille 2003.
Setton, M. Kenneth. Venice, Austria and The Turks in The Seventeenth Century. Philadelphia: American Philosophical Society 1991.
Wagstaff, J. M. “War and Settlement Desertion in the Morea, 1685-1830”. Transactions of the Institute of British Geographers, Vol. 3, No. 3, (1978): 295-308.
İnternet Kaynakları
https://www.collinsdictionary.com/dictionary/german-english/kannibalisch, erişim tarihi: 19 Şubat 2022.
The London Gazette, https://www.thegazette.co.uk/all-notices/resources, erişim tarihi: 15 Ekim 2021.