HZ. FATIMA’NIN ÖLÜMÜNE DAİR YAZILAN HALK TİPİ BİR MESNEVİNİN HALK BİLİMİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Hz. Fatıma kültleşmiş bir şahıs olarak Sünni, Şii ve Alevi inancında önemli bir yere sahiptir. Onun hakkında İslam tarihindeki yerine ek olarak klasik edebiyatta ve halk edebiyatında da pek çok anlatı bulunmaktadır. Hz. Fatıma Türk-İslam sentezinde idealize edilen bir kadın tipi olarak karşımıza çıkmakta ve edebiyatımızda doğumu, evliliği, ölümü, babası Hz. Muhammed ile olan ilişkisi ayrıntılı bir şekilde anlatılmaktadır. Hz. Fatıma’nın gerek klasik edebiyatta gerekse halk edebiyatında bu kadar yer bulmasının nedeni onun örnek bir İslam kadını olmasından kaynaklanmaktadır. İnceleme konumuz olan metin, Süleymaniye Kütüphanesi Nuri Arlasez 260/3 numarada kayıtlı olan bir mecmuanın içerisinde yer alan ‘Kıssa-i Fâtımâ’ mesnevi nazım şekli ile yazılmış anonim bir eserdir. “Hazâ Dasitân-ı Fâtımatü’z-zehrâ Radıyallahu Anhâ” başlığını taşıyan eser, aruzun “fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün” aruz kalıbıyla yazılmış, 128 beyitten müretteptir. Eser, geleneksel mesnevi tertibine uymamakta ve başında hamdele, salvele, sonunda hatime bölümü bulunmamaktadır. Hz. Muhammed’in ölümünün ardından büyük bir acı yaşayan Hz. Fatıma’nın ölümü eserin temel konusunu oluşturmaktadır.

Analysis of A Public Type Masnavi Written on the Death of Fatımah Al-Zahra in Terms of Folklore

Fatimah Al-Zahra had an important place in the Sunni, Shiite and Alawi beliefs as a cult person. In addition to her position in the history of Islam, there are many narrations about her in the classic literature and the folk literature. Fatimah Al-Zahra appears a type of woman idealized in the Turkish-Islamic synthesis and, almost all the details about her birth, marriage, death and relationship with her father Prophet Muhammad were told in our literature. The reason why Fatimah Al-Zahra took so much place in both the classic literature and the folk literature was because she was an exemplary Islamic woman. The text that we analyzed was an anonymous literary work written in the form of a masnavi “Kıssa-i Fâtımâ” inside a periodical recorded under no. Nuri Arlasez 260/3 in the Süleymaniye Library. This literary work named “Hazâ Dasitân-ı Fâtımatü’z-zehrâ Radıyallahu Anhâ” consisted of 128 couplets written with the prosody of “fâ‘ilâtün fâ‘ilâtün fâ‘ilün”. This literary work is not in compliance with the classic masnavi arrangement and, there is no hamdele, salvele at the beginning and, no hatime at the end. The literary work focused on the death of Fatimah Al-Zahra who greatly suffered after the death of Prophet Muhammad.

PDF

___

Ay, Zahide. “Şii Teolojisi Tesirindeki Orta Asya ve Anadolu Sözlü Geleneklerinde Hz. Fatıma”. Ötekilerin Peşinde: Ahmet Yaşar Ocak’a Armağan içinde, 291-302. İstanbul: Timaş Yay., 2015.
Ayetullah İbrahim Emini. Örnek İslam Kadını Hz. Fatıma. çev. Fahrettin Altan-Seyyid Seccad Hüseyni. Kum: Ensariyan Yay., 2003.
Doğan, Şaban. “Bir Eski Oğuz Türkçesi Metni Hikâye-i Fâtıma ve Dil Özellikleri” Akademik Bakış Dergisi 32 (2012): 1-20.
Hüseyni Firuzabadî, Seyyid Murtaza. Hazret-i Fatıma’nın faziletleri, çev: Muhammed Tahir. İstanbul: Kevser Yay., 1996. Kandemir, M. Yaşar. “Fatıma”, DİA 12 (1995): 219- 23.
Kaygusuz, İsmail. Bir Proto-Alevi Kaynağı Ummü’l-Kitab. İstanbul: Demos Yay., 2009.
Kuzubaş, Muhammet. “Manzum Bir Destan Kitabı (Destân-ı Veysel Karânî, Vefât-ı Hz. Fâtıma, Vefât-ı Hz. İbrâhîm, Hikâyet-i Gügercin, Hikâyet-i Geyik)”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 1-2 (2008): 304-40.
Ölker, Perihan. “Hz. Fatıma Destanı”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. S. 36 (2016): 351-66.
Seyyid Alizade Hasan b. Müslim. Hızırnâme Alevi Bektaşî Adab ve Erkânı (Buyruk). haz. Baki Yaşa Altınok. Ankara: TDV Yay., 2007.
Söylemez, Mehmet Mahfuz. Dâstân-ı İbrâhîm Edhem, Dâstân-ı Fâtıma, Dâstân-ı Hâtun. Ankara: T DV Yay., 2011.
Uyanıker, Nursel. “Türk Folklorunda Manzum Vefât-ı Fâtıma’lar”. Sanat ve Edebiyatta Kadın Sempozyumunda Sunulan Bildiri, Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi, İstanbul, Mayıs 5-6, 2014.
Uyar, Gülgûn. Ehl-i beyt İslâm Tarihinde Ali-Fatıma Evladı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., 2018.