KALEBEND DEFTERLERİNE GÖRE OSMANLI’DA KADIN MAHKÛMLAR (1800-1815)

Kalebend defterleri XVIII. yüzyıldan itibaren müstakil olarak tutulan defterlerdir. Bu defterler Divan-ı Hümayunda alınan kararları ihtiva eder. Sürgün veya kalebend cezasına çarptırılan mahkûmlarla ilgili hükümler kalebend defterlerine kaydedilirdi. Çalışmanın temel amacı, bu defterlerin incelenmesiyle kadınlar arasında yaygın olan suç türlerini saptamaktır. Buradan çıkacak sonuç ile kadının sosyal hayattaki konumuna dair bir tespit yapılmaya çalışılacaktır. 1800-1815 yılları arasında tutulan beş kalebend defteri incelenmiş ve sürgün, manastırbend, cezirebend gibi cezalara çarptırılan kadın mahkûmlar tespit edilmiştir. Bununla birlikte kadınlar arasında yaygın olarak işlenen suçlar ile bu suçlara karşılık verilen cezalar, ceza süreleri ve mahkûmların sürgün yerleri de belirlenmiştir. Tespit edilen suç türleri; kamu düzenini bozmak, zina / fuhuş, hırsızlık, kanunlara aykırı hareket etmek, ayinlere aykırı hareket etmek, yalancılık / iftira ve büyücülüktür. Bu suçlardan 84 kadının ceza aldığı tespit edilmiştir. Kadınların 61 Müslüman, 23’ü ise gayrimüslimdir. Bir mahkûmun dinî aidiyeti tespit edilememiştir. Kadınların birçoğunun suç işlediği yer İstanbul olup cezalarını çekmek üzere Anadolu ve Rumeli’deki muhtelif bölgelere gönderilmişlerdir. Ceza süreleri ise 15 gün ile 8 yıl arasında değişmektedir.

Ottoman Women Prisoners According To Kalebend Registers (1800-1815)

: Kalebend registers are records which were kept detached since the 18th century. These registers contain the decisions taken by the Imperial Council. The judgements concerning the prisoners sentenced to exile or castle-inter were recorded in the Kalebend Registers. Main purpose of the study is to identify common types of crime among women by examining these registers. Based on the results, it is aimed to determine the position of women in social life. Five Kalebend Books kept between 1800-1815 were examined. In these books exiled, monastery-intern, island-intern, etc. female prisoners who were sentenced are analysed. In addition, common offenses committed among women and the penalties, punishment periods and places of exile of prisoners were also researched. The most common types of crime among women are; the disrupt of public order, adultery / prostitution, theft, to act against the law, to act contrary to rituals, lying / slander and witchcraft. Among these 84 women, 61 are Muslims and 23 are nonMuslims. The religious affiliation of a prisoner was not confirmed. In addition, many of them committed crimes in Istanbul were sent to various regions in Anatolia and Rumelia to serve their sentences. Punishment periods are between 15 days and 8 years.

PDF

___

A.DVNS.KLB.d., nr. 28, 29, 30, 32, 33.
AE.SSLM.III.
C.ZB.
Acar, Kezban, “Osmanlı Devleti’nin Son Yüzyılında Fuhşu Önleme Çabalarına Dair Bazı Tespitler (1810lar 1910lar)”, History Studies, C. 10, S. 9, 2018, s. 1-19.
Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri (Kanuni Sultan Süleyman Devri Kanunnameleri 1. Kısım Merkezî ve Umfumî Kanunnâmeler), C. 4, İstanbul 1992.
Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanunnameleri ve Hukuki Tahlilleri (Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fâtih Devri Kanunnâmeleri), C. 1, İstanbul 1990.
Aksın, Ahmet-Suha Oğuz Baytimur, “Osmanlı Devleti’nde Toplumsal Suçlar ve Cezalar (1789- 1839)”, XVII. Türk Tarih Kongresi (Bildiriler), 4. C., I. Kısım, Ankara 2004, s. 395-430.
Avcı, Mustafa, Osmanlı Hukukunda Suçlar ve Cezalar, İstanbul 2004.
Aydın, M. Âkif, Türk Hukuk Tarihi, İstanbul 2001.
Başoğlu, Tuncay, “Ta‘zir”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. 40, İstanbul 2011, s. 198-202.
Baytimur, Suha Oğuz, “Osmanlı Devleti’nde Hırsızlık Suçları ve Uygulanan Cezalar (1789- 1839)”, Studies of the Ottoman Domain, C. 8, S. 15, 2018, s. 91-108.
Çeribaş, Volkan, “33 Numaralı Kalebend Defteri (s.1-133 / H-1227-1229 / M-1812-1814) (Metin ve İnceleme)”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi SBE, İstanbul 2018.
Çeribaş, Volkan, “Kalebend Defterlerinde Geçen Suç ve Ceza Türleri: 33 Numaralı Kalebend Defteri Örneği”, History Studies, C. 10, S. 9, 2018, s. 85-102.
Erim, Neşe, “Osmanlı İmparatorluğuˈnda Kalebendlik Cezası ve Suçluların Sınıflandırılması Üzerine Bir Deneme”, Osmanlı Araştırmaları, S. 4, 1984, s. 79-88.
Feyzullah Efendi, Fetâvâ-yı Feyziye, haz. Süleyman Kaya, İstanbul 2009. İpşirli, Mehmet, “XVI. Asrın İkinci Yarısında Kürek Cezası İle İlgili Hükümler”, Tarih Enstitüsü Dergisi, S. 12, İstanbul 1982, s. 203-48.
İşbilir, Ömer, “Kalebend”, TDV İslâm Ansiklopedisi, C. EK II, İstanbul 2016, s. 5-7.
Kenanoğlu, M. Macit, Osmanlı Millet Sistemi: Mit ve Gerçek, İstanbul 2012.
Koca, Uğur, “Boğazkesen Kalesi Kalebendleri (XVIII. Yüzyılın İlk Yarısı)”, Tarih Dergisi, S. 67 (2018/1), s. 125-50.
Menekşe, Ömer, “Osmanlı’da Zina Cezası Olarak Recm”, Marife, Yıl 3, S. 2, 2013, s. 7-18.
Menekşe, Ömer, “XVII ve XVIII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Hırsızlık Suçu ve Cezası”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi SBE, İstanbul 1998.
Mumcu, Ahmet, Osmanlı Devleti’nde Siyaseten Katl, Ankara 2007.
Nizamülmülk, Siyasetnâme, haz. Sadık Yalsızuçanlar, İstanbul 2012.
Ortaylı, İlber, Osmanlı Toplumunda Aile, İstanbul 2010.
Osmanağaoğlu, Cihan, “Klasik Dönem Osmanlı Hukukunda Zina Suçu ve Cezası”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 66, S. 1, 2008, s. 109-78.
Pamuk, Şevket, Osmanlı Ekonomisi ve Kurumları, İstanbul 2016. T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, İstanbul 2010.
Ünal, Mehmet Ali, Osmanlı Tarih Sözlüğü, İstanbul 2011.
Felak Suresi, 4. Ayet. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Felak-suresi/6229/4-ayet-tefsiri. (17.10.2019)
Mâide Suresi, 38. Ayet. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Mâide-suresi/707/38-ayet-tefsiri. (17.10.2019)
Nûr Suresi, 2. Ayet. https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/Nûr-suresi/2793/2-ayet-tefsiri. (17.10.2019)