DİVAN ŞAİRİNİN İMGELEM DÜNYASINDAN BİR ÖRNEK: FÜLFÜL
Hindistan’da yabani olarak yetişen bitkinin birçok sıcak ülkede kültürü yapılmaktadır. Beş metreye kadar uzayabilen fülfül (karabiber), yaprak dökmeyen tırmanıcı bir bitkidir. Odunsu ve çok yıllık olan bitkinin yaprakları yürek biçiminde ve damarlıdır. Meyveleri küçük ve sapsız, çiçekleri ise sarkık hâldedir. Meyveleri olgunlaşmadan önce toplanıp kurutulur. Görünüş olarak küre biçiminde olup dış yüzeyi buruşuk ve siyah renkli taneler şeklindedir. Keskin ve aksırtıcı bir kokusu olan fülfülün yakıcı ve acı bir tadı vardır. Sosyal hayattaki en küçük ayrıntıyı bile şiirlerinin malzemesi hâline getiren divan şairleri, mutfağın vazgeçilmez unsurlarından biri olan “fülfül”e de duyarsız kalamamışlardır. Şairler, fülfülle ilgili, onun çeşitli hususiyetlerini de göz önünde bulundurarak, türlü imgeler yaparak hayal hazinelerinin kapılarını aralamışlardır. Divan edebiyatında fülfülle ilgili kullanımların tespitine yönelik yapılan bu çalışmada birçok divan taranarak elde edilen veriler başlıklar hâlinde tasnif edilmiş ve incelenmiştir. Fülfülün şairler tarafından hangi özellikleri dolayısıyla ele alındığı, ne şekilde benzetmelere konu edildiği, divan şiirinin estetik sistemindeki yeri tespit edilmiş; böylece edebiyatımızda tuttuğu yer belirlenip etraflıca ortaya konmuştur
An Example From The Imagery World Of An Ottoman Poet: Pepper
A wildering plant in India is cultivated in many warm countries. Pepper which grows up to five meters is an evergreen and climbing plant. The plant which is woody and perennial has cordate and lobed leaves. Its fruits are small and sessile and it has floppy flowers. Its fruits are picked before the ripening and after that, they are left to dry. It has a spherical appearance, black grains, and wrinkled exterior surface. Fülfül which has a strong and sternutatory smell has a burning and hot taste. Ottoman poets who used even the smallest detail in social life as a material for their poetry mentioned "fülfül" which is one of the essential elements of the kitchen. Poets explored their imagination treasures with various imageries of pepper while considering its various features. In this study which was conducted in order to determine the use of pepper in Ottoman poetry numerous Ottoman poems were researched and the obtained titles were classified and examined. The place of fülfül in the aesthetic system of divan literature, for which features it was mentioned and how it was used metaphorically were determined and thus, its place in our literature was thoroughly revealed.
___
- Akdoğan, Yaşar, Ahmedî Dîvân, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10591,ahmedidivaniyasarakdoganpdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Aksoyak, İ. Hakkı, Gelibolulu Mustafa Âlî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58695,gelibolulu-mustafa-ali-divanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Arslan, Mehmet, Mihrî Hâtun Divânı, Amasya Valiliği Yay., Ankara 2007.
- Avşar, Ziya, Revânî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56143,revanidivanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Aydemir, Yaşar-Çeltik, Halil, Meşhurî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56155,meshuri-divanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Başpınar, Fatih, 17. Yüzyıl Şairlerinden Beyânî’nin Divan’ı, İnceleme-Tenkitli Metin, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi TAE, İstanbul 2008.
- Bayram, Yavuz, Amasya’ya Vâli Osmanlı’ya Pâdişâh Bir Şâir Adlî Sultân İkinci Bâyezîd Hân-ı Velî Hayatı Şahsiyeti Şairliği Dîvânının Tenkidli Metni, Amasya Valiliği Yay., Amasya 2008.
- Baytop, Turhan, Türkiye’de Bitkiler İle Tedavi, Geçmişte Ve Bugün, Nobel Tıp Kitabevleri, İstanbul 1999.
- Boz, Erdoğan, Hakîkî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55749,hakikidivanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Çeltik, Halil, Ahmed-i Rıdvan Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55738,ahmed-iridvan-divanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Demir, Hiclâl, Lâzikî-zâde Feyzullah Nâfiz Ve Dîvânı (İnceleme-Metin-Özel Adlar Dizini), Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi SBE, Ankara 2008.
- Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın Kitabevi, Ankara 1997.
- Doğan, Muhammet Nur, Avnî (Fatih) Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10595,avnfatihdivanimuhammednurdoganpdf.pdf ?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Erdoğan, Mustafa, Bursalı Rahmî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55910,bursali-rahmi-divanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Ersoy, Ersen, II. Bayezit devri Şairlerinden Münîrî Hayatı, Eserleri Ve Dîvânı (İncelemeTenkitli Metin), Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi TAE, İstanbul 2010.
- Erünsal, İsmail E., The Life And Works Of Tâcî-Zâde Ca‘Fer Çelebi: With A Critical Edition Of His Dîvân, İÜEF Yay., İstanbul 1983.
- Gürgendereli, Müberra, Hasan Ziyâ’î Hayatı-Eserleri-Sanatı Ve Divanı (İnceleme-Metin), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2002.
- Güzel, Bilal, Safvetî Mehmet Çelebi Dîvânçesi, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58910,safveti-mehmet-celebi-divancesipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Hamami, Erdal, Râmî Dîvânı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2001.
- Harmancı, M. Esat, Süheylî, Ahmed bin Hemdem Kethudâ, Dîvân, Akçağ Yayınları, Ankara 2007.
- Işınsu Durmuş, Tuba-Canım, Rıdvan, Şevkî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/59035,sevki-divanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Karaköse, Saadet, Nev´î-zâde Atâyî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55734,nevizade-atayi-divanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Karaköse, Saadet, Sa’id Giray Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55754,saidgiray-divanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Karaman, Hayreddin vd., Kur’an Yolu Meâli, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., Ankara 2015.
- Kazan Nas, Şevkiye, Celilî Divanı (İnceleme-Metin), Palet Yayınları, Konya 2018.
- Kılıç, Filiz, Âsık Çelebi Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55975,asik-celebidivanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Kubbealtılugatı, http://lugatim.com/s/BAHAR erişim tarihi: 18.02.2019.
- Kurtoğlu, Orhan, Bosnalı Âsım Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/58698,bosnaliasim-divanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Kurtoğlu, Orhan, Lebîb Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/55756,lebibdivanipdf.pdf?0 erişim tarihi: 18.02.2019.
- Küçük, Sabahattin, Bâkî Dîvânı, TDK Yay., Ankara 1994.
- Macit, Muhsin, Nedîm Divânı, Akçağ Yay., Ankara 1997. Maranki, Ahmet-Maranki, Elmas, Kozmik Bilim Işığında Şifalı Bitkiler, Mozaik Yay., İstanbul 2008.
- Mengi, Mine, Mesîhî Dîvânı, AKM Yay., Ankara 2014. Özyıldırım, Ali Emre, Hamdullah Hamdî ve Divanı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1999.
- Pala, İskender, Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Akçağ Yay., Ankara 1995.
- Parlatır, İsmail, Atasözü ve Deyimler Sözlüğü II, Yargı Yay., Ankara 2007.
- Püsküllüoğlu, Ali, Türkçe Deyimler Sözlüğü, Arkadaş Yay., Ankara 2006.
- Saraç, M. A. Yekta, Emrî Divanı, Eren Yay., İstanbul 2002.
- Saraçbaşı, M. Ertuğrul, Örnekleriyle Büyük Deyimler Sözlüğü II, YKY Yay., İstanbul 2010.
- Sungur, Necati, Âhî Divânı (İnceleme-Metin), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1994.
- Şemseddin Sâmî, Kâmûs-ı Türkî, İkdam Matbaası, İstanbul 1317/1900.
- Tarlan, Ali Nihat, Ahmet Paşa Divanı, MEB Yay., İstanbul 2005.
- Taş, Hakan, Vahyî Divanı Ve İncelenmesi, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul 2004.
- Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük I-II, TDK Yay., Ankara 1998, s. 2205
- Üst, Sibel, Edirneli Nazmî Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin), Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi SBE, Erzurum 2011.
- Yakar, Halil İbrahim, Gelibolulu Sun´î Dîvânı Ve Tahlili, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul 2002.
- Yazar, İlyas, Kânî Dîvânı (İnceleme-Metin), Doktora Tezi, Ege Üniversitesi SBE, İzmir 2006.
- Zülfe, Ömer, Hecrî Kara Çelebî Muhyi’d-Dîn Mehmed Dîvân (İnceleme-Metin-Çeviri-Dizin), TDK Yay., Ankara 2016.