Yüksek Bürokrasi İçin Osmanlı Sarayında Elit Eğitimi

Her türlü yan tesirine rağmen, Osmanlı bürokrasisin başarısı, mükâfat ve mücazat çerçevesinde çağına göre sıkı ve nevi şahsına münhasır bir eğitim veren Enderun sitemine bağlıdır. Gayrimüslim tebanın çocukları arasında seçilen 15-20 yaş arasındaki devşirme gençlerin en akıllı, dirayetli ve yakışıklı olanları saraya alınıp orada kariyerlerine devam ederlerdi. Buradaki çeşitli basamaklardan geçip elenenler Hasoda’ya kadar ulaşırlarsa yüksek idari mevkilere tayin edilirlerdi. Buradaki eğitim modeli hakkında çağdaş yabancı gözlemcilerin kayıtları önemli bilgiler sunmaktadır. Saray ve merkezî idarenin inceliklerini öğrenenler, tayin edildikleri yerlerde merkezle aynı dili konuşacak ve uyum içinde çalışacak mahallî idareciler olacaklardır. Makale Osmanlı Klasik Döneminde bu işleyişin inceliklerini ve hassas noktalarını tarihî örneklerle anlatmaktadır. Makalede vurgulanan en önemli husus, başarısızlıkların cezalandırılmasıyla aşağıdan gelen nesillere yeni kadrolar açılmasıdır. Osmanlı sistemi başarısı biraz da buna borçludur. Bu suretle kadrolar sürekli yenilenmekte ve aşağıdan gelenlerin iştiyakı kesilmemektedir. Makale XIX. asrın sonlarına doğru bu sistemin modernizasyonu ve dönüşümüne de kısaca temas etmektedir.

ELITE EDUCATION AT THE OTTOMAN COURT FOR HIGHER BUREAUCRACY

It can be concluded that despite some of its weakneses and side effects, Ottoman administrativemechanism owe all its successes to unique appointment and promotion system within the concept of reward andpunishment. This was only possible not through nobility and blood descendancy, but through a system which wasbased on competence, merit, and loyalty. The young boys of non-Muslim families at the age of 15-20 were collectedfrom the villages and recruited at the Ottoman court. There were certain rules to be promoted within the courteducational mechanism. If they reached to Hasoda, after strict education, they could be appointed to higher positions.There are precious registers of contemporary foreign writers about Enderun (inner court). When they were appointedhigher positions in the countryside, they since they would follow similar behaviour with the court, there would be anadministrative harmony. The article focuses on the sensitivity of this mechanism throughout the Ottoman Classicalperiod. The most important point, which was emphasized in the article is that in case of any failure, they were heavilypunished. This process opened new positions to the bottom lines. Ottoman system basicly owe its success to thisspecial application. The possibility of renewal of the administrative personnel, created an enthusiasm among theyoung generation. The article also touch upon the conversion of the unique Ottoman elite educational model tomodern European systems towards the XIX th century

PDF

___

Ahmed Cavid, Hâdika-i Vekâyi’, Ed. Adnan Baycar, TTK, Ankara 1998.
Akgündüz, Ahmet. Bilinmeyen Osmanlı, OSAV, İstanbul 1999.
Akkutay, Ülker. Enderun Mektebi, Gazi Ün., Ankara 1984.
Antoine Galland, İstanbul’a Ait Günlük Hatıralar 1672-73, c. 1, TTK, Ankara 1998.
Atay, Hüseyin. Osmanlılarda Yüksek Din Eğitimi, Dergâh, İstanbul 1983.
Baltacı, Cahid. XV-XVIII. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, İstanbul 1976.
Davis, James C., Pursuit of Power, Ed. and translated by Harper and Publishers., NY.
Fisher, C. G. and A. Fisher, “Topkapı Sarayı in the Mid-Seventeenth Century: Bobovi’s Description”, Archivum Ottomanicum, c. X, (1985), p. 5-81
Goodwin, Godfrey. Janissaries, London: Saqi Books, 1997; Türkçesi, Yeniçeriler, Doğan Kitap, İstanbul 2001.
Haşim, Alaaddin. “Malumun İ’lamı: Bilinmeyen Osmanlı”, İslamiyat, vol 2, no 4, 1999 163-79.
Hezarfen Hüseyin Efendi, Telhisü’l-Beyan Fi Kavanin-i Al-i Osman, (1673) Haz. Sevim İlgürel, TTK, Ankara 1998.
İnalcık, Halil. “Ghulam”, Encyclopedia of Islam, 2nd Ed., 1965, 1085-91.
İnalcık, Halil. “Osmanlı Padişahı”, A.Ü. SBF Dergisi, XIII, 1958.
İnalcık, Halil. Ottoman Empire Classical Age, 1300-1600, London: Weidenfeld and Nicholson, 1973; Turkish translation Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), by Ruşen Sezer, YKY, İstanbul 2003.
İzgi, Cevat. Osmanlı Medreselerinde İlim, İz, İstanbul 1997.
Karal, Enver Ziya. III. Selim’in Hatt-ı Hümayunları, TTK, Ankara 1992. “Kavanin-i Yeniçeriyan-i Dergâh-i Âli”, Haz. Ahmed Akgündüz, Osmanlı Kanunnameleri, C. 9, OSAV, İstanbul 1996.
Kitâb-i Mesalihi’l Müslimin ve Menâfii’l-Mü’minin, Ed. Yaşar Yücel, TTK, Ankara 1988.
Kitâb-i Müstetab, Osmanlı Devlet Teşkilatına Dair Kaynaklar, Haz. Yaşar Yücel, TTK, Ankara 1988.
Lucette Valensi, Venedik ve Bab-ı Ali, Bağlam, İstanbul 1994.
Nicolo Machiavelli, Hükümdar, tercüme Haydar Rıfat, Matbaacılık ve Neşriyat, İstanbul 1932.
Ongan, Halit. Ankara’nın İki Numaralı Şer’iye Sicili, TTK, Ankara 1974.
Taşköprülüzade Ahmed Efendi, Mevzûatü'l-Ulûm, vol 1, İkdam Matbaası, İstanbul.
Topkapi Sarayı Archive D 4783/2.
Topkapi Sarayı Archive D 8815.
Topkapi Sarayı Archive, D 4783/1.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilatı, TTK, Ankara 1988.
Withers, Robert. Büyük Efendi'nin Sarayı, translated by Cahit Kayra, Pera, İstanbul 1996.