Tarih ve Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Kontrol Odakları ve Küresel Sosyal Sorumluluk Düzeyleri Arasındaki İlişki

Küreselleşmenin artan etkileriyle birlikte sosyal sorumluluğun kapsamı, ulusal alandan evrensele doğru genişlemiştir. Özellikle sosyal alan öğretmenlerinden beklenen sadece içinde yaşadığı ülkenin değil, küreselleşen dünyanın sorunlarına karşı da duyarlı olan bireyler yetiştirmeleridir. Bu sebeple öğretmenlerin de aynı sorumluluk duygusunu paylaşmaları önemlidir. Çalışmanın amacı, tarih ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kontrol odağı ve küresel sosyal sorumluluk düzeylerini belirleyerek her iki tutum arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda çalışma, tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, pedagojik formasyon eğitimi görmekte olan tarih öğretmeni adayları ile eğitim fakültesi lisans programına devam eden sosyal bilgiler öğretmen adayları oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak “Rotterin İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği” ve “Küresel Sosyal Sorumluluk Ölçeği”nden yararlanılmıştır. Araştırma sonunda katılımcıların küresel sosyal sorumluluk düzeylerinin branş ve cinsiyet değişkenlerine göre farklılaştığı, küresel sosyal sorumluluk düzeyi ile kontrol odağının birbirleriyle düşük düzeyde ilişkili olduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal Sorumluluk, Kontrol Odağı, Küreselleşme, Tarih Öğretimi, Sosyal Bilgiler Öğretimi

The Relationship between History and Social Studies Preservice Teachers’ Locus of Control and Global Social Responsibility

With the increasing influence of globalization, the scope of social responsibility has expanded from national to universal. In particular, teachers of social studies are expected to raise individuals who are sensitive not only the problems of the country they live in but also the problems of the globalizing world. For this reason, it is important that teachers share the same sense of responsibility. The purpose of this study was to determine the levels of locus of control and global social responsibility of pre-service history and social studies teachers and reveal the relationship between these two variables. Within this scope, survey model was used as a research design in this study. Participants of the study involved pre-service teachers studying pedagogical formation in history and studying at the department of social studies education in a faculty of education. Rotter’s “Internal-External Locus of Control Scale” and “Global Social Responsibility Scale” were used as the data collection tools. As a result of the study, it was found that participants’ global social responsibility significantly differed in terms of branch and gender, and it was slightly correlated with locus of control.

Keywords:

Social responsibility, Locus of control, Globalization, History teaching, Social studies teaching,

PDF

___

Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. Yayınlanma-mış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, An-kara.
Akdemir, A., Kasımoğlu, M., & Kutlutürk, M. M. (2003). Yönetsel yazının gündemindeki tartışmalar. Yönetim Bilimleri Dergisi, 1(1-2), 21-29.
Argüden, Y. (2008). Kurumsal vatandaşlık ve küresel ilkeler sözleşmesi. Önce Kalite Dergisi, 34. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Başaran, İ.E. (1971). Eğitim Psikolojisi. İkinci baskı. Ankara.
Başer, E.,& Kılınç, E. (2015). Küresel sosyal sorumluluk ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 75-89.
Başer, H.E. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının küresel sosyal so-rumluluk düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi, (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi) Dumlupınar Üniversitesi Eği-tim Bilimleri Enstitüsü.
Bayraktar, T. (2014). Sivil Toplum Kuruluşları’nın kurumsal sosyal so-rumluluk algısı: SA 8000 uygulanabilirliği. TÜHİS İş Hukuku ve İk-tisat Dergisi, 25 (3-4-5-6), 35-44.
Berkowitz, L., & Daniels, L. R. (1963). Responsibility and dependency. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 66(5), 429-436
Berkowitz, L., & Lutterman, K. G. (1968). The traditional socially respon-sible personality. The Public Opinion Quarterly, 32(2), 169-185.
Berman, S. (1990). Educating for social responsibility. Educational Leader-ship, 48(3), 75-80.
Bliss, S. (2005). Global perspectives integrated in global and geographical education. Geography Bulletin, 37(4), 22–38.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem.
Chebat, J. C. (1986). Social responsibility, locus of control, and social class. The Journal of social psychology, 126(4), 559-561.
Çelebi, N. (1990). Kadınlarımızın Cinsiyet Rolü Tutumları. Konya: Sebat Of-set.
Dağ, İ. (1991). Rotter’in İç-Dış Kontrol Odağı Ölçeği (RİDKOÖ)’nin ün-iversite öğrencileri için güvenirliği ve geçerliği. Psikoloji Dergisi, 7(26), 10-16.
Dağ, İ. (2002). Kontrol odağı ölçeği (KOÖ): Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 77-90.
Dönmez, A. (1986). Denetim odağı: Temel araştırma alanları. A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 19 (1–2), 259-279.
Durna, U. & Şentürk, K. (2012). Üniversite öğrencilerinin sosyal faaliyet-lerinin denetim odağı düzeyi açısından incelenmesi: Bir devlet üniversitesi örneği, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 187-202.
D'souza, G. (2012). The role of personality correlates in alleviating stress encountered by students of standard X. Mier Journal of Educational Studies, Trends and Practices, 2(1), 34-49.
Ercan, B. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin sosyal sorumluluk anlayış ve uy-gulamaları: Antalya örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ak-deniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
Ford, M. E., Wentzel, K. R., Wood, D., Stevens, E., & Siesfeld, G. A. (1989). Processes associated with integrative social competence: Emo-tional and contextual influences on adolescent social responsibil-ity. Journal of Adolescent Research, 4(4), 405-425.
Golzar, F. A. (2006). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerine yönelik sorumluluk ölçeği-nin geliştirilmesi ve sorumluluk düzeylerinin cinsiyet, denetim odağı ve akademik başarıya göre incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Haskins C (2009), Using the concept of sustainable development to en-courage corporate responsibility in small enterprises. Erişim adresi: http://ec.europa.eu/research/sd/conference/2009/pa-pers/3/cecilia_haskins_-_corporate_ responsibility.pdf
Jelen, T. G., Thomas, S. & Wilcox, C. (1994). The gender gap in comparative perspective. European Journal of Political Research, 25(2), 171-186.
Karatekin, K., Üstün, S., & Uysal, C.(2016). “Kontrol odağının” çevreye yönelik sorumlu davranışlar üzerindeki etkisi. Journal of Human Sciences, 13(3), 5668-5680.
Kim, K. H. (2002). The effect of a reality program on the responsibility for elementary school children in Korea. International Journal of Reality Therapy, 22(1), 33-38.
Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling. New York: Guilford Publications.
Küçükşen, K. & Budak, H. Lise öğrencilerinin sosyal değer tercihlerinin küresel sosyal sorumluluk düzeylerine etkisi. İnsan ve Toplum Bi-limleri Araştırmaları Dergisi 6(3) 1813-1826.
Linley, P. A. & Maltby, J. (2009). Personal responsibility. S. J. Lopez (Ed.), The encyclopedia of positive psychology (ss. 685-689). Boston, MA: Blackwell Publishing.
Loosemore, M. & Lam, A. S. Y. (2004). The locus of control: A determinant of opportunistic behaviour in construction health and safety. Con-struction Management And Economics, 22(4), 385-394.
Marshall, G. (1998) Sosyoloji Sözlüğü, (Çev. Osman Akınhay, Derya Kö-mürcü), Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
MEB (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4, 5, 6 ve 7. Sınıflar) Erişim Adresi (08.05.2018): http://mufre-dat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686-SOSYAL% 20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0 M%20PROGRAMI%20.pdf
Melchior, A. (1999). Summary report: National evaluation of learn and serve America. Waltham, MA: Center for Human Resources.
Metin, H. (2006) Halkla ilişkilerde sosyal sorumluluk, (Yayımlanmamış Dok-tora Tezi), Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
Nelson, D. B., & Low, G. R. (2004). Personal responsibility map (PRM). Oakwood Solutions, LLC.
O’Bannon, F. (1999). Service-learning benefits our schools. State Education Leader, 17(3), 1-2.
Özen, Y. (2009). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin kişisel ve sosyal sorumluluk yordayıcılarının incelenmesi (Yayınlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Phares, E.J. (1976). Locus of control: Apersonality determinant of behavior. Morristown: General Learning Press.
Pritchard, F. F., & Whitehead III, G. I. (2004). Serve and learn: Implementing and evaluating service-learning in middle and high schools. London: Routledge.
Rotter, J. B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs: General and Ap-plied, 80(1), 1-28.
Rotter, J. B. (1990). Internal versus external control of reinforcement: A case history of a variable. American Psychologist, 45(4), 489-493
Sarıkaya, M.,& Kara, F. Z. (2007). Sürdürülebilir Kalkınmada işletmenin Rolü: Kurumsal Vatandaşlık. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14(2), 221-233.
Seçgin, Y. (2014). Kontrol odağının örgütsel bağlılık üzerine etkisinde personel güçlendirmenin aracılık rolü: Ankara il merkezindeki dört ve beş yıldızlı otel işletmelerinde bir araştırma (Yayınlanmamış doktora tezi) Gazi-osmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
Seçgin, Y. (2016). Üniversite öğrencilerinin kontrol odaklarının girişimci-lik düzeyleri ile ilişkisi: Gaziosmanpaşa Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Örneği (İBBF), International Journal of Eura-sia Social Sciences, 7(25) 38-54.
Silvester, J.,Anderson-Gough, F. M., Anderson, N. R. & Mohamed, A. R. (2002). Locus of control, attributions and impression management in the selection interview. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 75(1), 59-76.
Smith, D. H.,& Inkeles, A. (1966). The OM Scale: A comparative socio-psy-chological measure of individual modernity. Sociometry, 29 (4), 353-377.
Starrett, R. H. (1996). Assessment of global social responsibility. Psycholog-ical reports, 78(2), 535-554.
Tabachnick, B., & Fidell, L. (2013). Using multivariate statistics. Boston: Pe-arson.
Turan, G. (1998) Türk endüstri işletmelerinde sosyal sorumluluk anlayışı ve çalışanlarına karşı sorumlulukları üzerine bir araştırma, Siya-sette ve Yönetimde Etik Sempozyumu, SAÜ., İİBF., Adapazarı.
Uğurlu, Z. & Kıral, E. (2011). Öğretmen adaylarının topluma hizmet uy-gulamaları dersinin işleyiş süreci ve kazanımlarına ilişkin görüş-leri. 2ND International Conference on New Trends in Education and Their Implications (720-734). Ankara: Siyasal.
Waterman, A. S. (2014). The role of student characteristics in service-lear-ning. In Service-learning (ss. 113-124). London: Routledge.
Weiner, M. J. (1980). The effect of incentive and control over outcomes upon intrinsic motivation and performance. The Journal of Social Psychology, 112(2), 247-254.
Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algıla-nışı. Sosyoloji Konferansları, 35, 29-56.
Yavuzer, H. (1998). Çocuk Eğitimi El Kitabı. İstanbul. Remzi.
Yeşilyaprak, B. (2004). Denetim Odağı, Eğitimde Bireysel Farklılıklar. Ankara: Nobel.