Pamphylia Bölgesi’nin Mısır ve Kıbrıs ile olan ilişkileri

Mısır her dönemde Akdeniz’de etkinlik alanı geniş bir coğrafya olarak karşımıza çıkmaktadır. Özellikle Yunanistan ve Roma’nın hububat ihtiyacının büyük oranda Mısır’dan karşılanması söz konusu bölgeyle olan iletişimi arttırmıştır. Bu nedenle Akdeniz’de Batı ile Doğu arasındaki geçiş güzergahı üzerinde yer alan bölgeler de söz konusu iletişimde rol almak durumunda kalmışlardır. Bu makalede Pamphylia Bölgesi’in Kıbrıs ve Mısır ile ekonomik, sosyo – kültürel, siyasi, dini, askeri, turizm ve eğitim alanlarında olan etkileşimi ele alınmıştır. Pamphylia’nın Akdeniz’de yürütülen ticarette geçiş güzergahında bulunması, bölgenin erken dönemlerden itibaren bu ticarete katılmasına olanak tanımıştır. Bölgenin Helenistik Dönem’de yüz yıl kadar Ptolemaios hakimiyeti altında kalması da etkileşim yoğunluğunu arttırmıştır. Özellikle bu dönemde Kıbrıs’ta pek çok Pamphylia’lının belgelendiği görülmektedir. Akdeniz’de hüküm süren huzur ortamı dolayısıyla Roma Döneminde de söz konusu etkileşim ve iletişim devam etmiştir.

Relations of Pamphylia with Egypt and Cyprus

Egypt appears as a large domain geography in the Mediterranean in all periods. Especially substantially grain supply of Greece and Rome from Egypt had increased the contact with the aforementioned region. Therefore also the regions located in the transition route between the east and the west in the Mediterranean had to take place in this relation. In this article the economic, socio-cultural, political, religious, military, touristic, and educational relations of Pamphylia with Egypt and Cyprus have been denoted. Being in the transition route of Pamphylia in the Mediterranean trade had facilitated joining the region in this trade from the earliest times onwards. The Ptolemaic control on the region had also increased the interactions. Especially in this period many Pamphylians are documented in Cyprus. Current contacts and interactions have continued in the Roman Period as a result of peace in the Mediterranean.

___

Antik Kaynaklar

Athenaios, Deipn. Deipnosophistae, Athenaei Naucratitae deipnosophistarum libri xv, 3 vols., Kaibel, G. (ed.), Leipzig 1887-1890 (repr. Stuttgart 1965-1966).

Cicero, In. Verr. Cicero, In Verem, M. Tulli Ciceronis Orationes III, Peterson, W. (ed.), 1917. Expositio mund. et gent.

Expositio totius mundi et gentium, Rougé, J. (ed.), Sources Chrétiennes 124, 1966.

Fl. Ios. Ant. Iud. Fl. Iosephus, Antiquitates Judaicae, Niese, B. (ed.), Flavii Iosephi opera vol. 1-4, 1952.

Galen, Hippoc. In Hippocratis de natura hominis librum commentarii iii, Mewaldt, J. (ed.), Galeni in Hippocratis de natura hominis commentaria tria, Corpus medicorum Graecorum, vol. 5.9.1, Leipzig 1914.

Galen, de alim. fac. De alimentorum facultatibus libri iii, Helmreich, G., (ed.), Galeni de alimentorum facultatibus libri iii, Corpus medicorum Graecorum, vol. 5.4.2. Leipzig 1923.

Galen, de antidot. De antidotis libri ii, Kühn, C.G. (ed.), Claudii Galeni opera omnia, vol. 14. Leipzig 1827.

Gnomon des Idios Logos Lenel, O. - Partsch, J. (ed.), Zum sog. Gnomon des idios logos, 1920.

Hdt. Herodotus, Historiae, Legrand, P. E. (ed.), Herodote. Histoires, 1963–1972.

Hesych., Lex. Lexicon, Α-Ο., Latte, K. (ed.), Hesychii Alexandrini lexicon, Copenhagen 1966; Lexicon Π-Ω, Schmidt, M. (ed.), Hesychii Alexandrini lexicon, 1952.

Philostratus, Vit. Apoll. Fl. Philostratus, Vita Apollonii, Kayser, C. L. (ed.), Flavii Philostrati opera vol. 1 1942.

Lucian, Navigium Lucian, Navigium, Kilburn, K. (ed.), Lucian vol. 6, 1982.

Plinius, Nat. Hist. Plinius, Naturalis Historia, Mayhoff, C. (ed.), (1892-1909).

Polybius, Hist. Polybius, Historiae, Buttner-Wobst, T. (ed.), Polybii historiae, 1962–1972.

Strabon Strabon, Geographica, Meineke, A. (ed.), 1877.

Modern Kaynaklar

ABSA Annual of the British School at Athens.

Adak 2008 Adak, M., “Winde am Pamphylischen Golf”, şurada: İ. Delemen (ed.), Euergetes. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı, İstanbul, 45-54.

Adak – Atvur 1999 Adak, M. – Atvur, O., “Epigraphische Mitteilungen aus Antalya II: Die pamphylische Hafenstadt Magydos”, EA 31, 53-68.

AJA American Journal of Archaeology.

Alföldy 1979 Alföldy, G., “Zum cursus honorum des Aurelius Tuesianus”, ZPE 34, 247-272.

AMS Asia Minor Studien.

ANMED Anadolu Akdenizi Arkeoloji Haberleri.

ANRW Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt.

AS Anatolian Studies.

Atlan 1967 Atlan, S., Side’nin Milattan önce V. ve IV. yüzyıl Sikkeleri üzerinde Araştırmalar, Ankara.

AW Antike Welt.

BAR British Archaeological Reports.

Bagnall 1976 Bagnall, R. S., The Administration of the Ptolemaic Possessions outside Egypt, Leiden.

Baillet 1926 Baillet, M. J., Inscriptions Grecques et Latines des Tombeaux des Rois ou Syringes, Cairo.

Bass 1967 Bass, F. G., Cape Gelidonia: A Bronze Age Shipwreck, Philadelphia.

Bass 1986 Bass, F. G., “The Bronze Shipwreck at Ulu Burun”, AJA 90, 85-110.

Baybo 2007 Baybo, S., Varsak, Lyrboton Kome: Toroslar’ın Güne Bakan Yüzü, İstanbul.

Baydur 1986 Baydur, N., “Yayınlanmamış bazı Attaleia sikkeleri”, Anadolu Araştırmaları 10, 439-454.

BCH Bulletin de Correspondance Hellénique.

Bean 1960 Bean, G. E., “Notes and Inscriptions from Pisidia II”, AS 10, 43-82.

Bean – Mitford 1970 Bean G. E. – Mitford, T. B., Journeys in Rough Cilicia 1964-1968, Wien.

Bernand 1960 Bernand, A. E., Les inscriptions grecques et latines du Colosse de Memnon, Paris.

Bernand 1970 Bernand, A. E., Le Delta égyptien d’après les textes grecques, I: Les Confins libyques. 3 vols., Cairo.

Bernand 1972 Bernand, A. E., Le Paneion d’el-Kanais: les inscriptions grecques, Leiden.

Bernand 1981 Bernand, A. E., Recueil des inscriptions grecques du Fayoum. vol. III, La “Méris” de Polemôn, Le Caire.

BGU Ägyptische Urkunden aus den Königlichen / Staatlichen Museen zu Berlin.

Bowden 1996 Bowden, H., “The Greek settlement and sanctuaries at Naukratis: Herodotus and archaeology”, şurada: Hansen, M. H. – Raaflaub, K. (Ed.), More studies in the ancient Greek polis, 17-37.

Brandt 1992 Brandt, H., Gesellschaft und Wirtschaft Pamphyliens und Pisidiens im Altertum, AMS 7, Bonn .

Breccia 1911 Breccia, E., Iscrizioni greche e latine. Service des Antiquités de l’Égypte. Catalogue géneral des antiquités égyptiennes du Musée d’Alexandrie, Cairo.

Brixhe 1976 Brixhe, C., Le dialecte grec de Pamphylie. Documents et grammaire. Bibliothéque de Institut Français d’études anatoliennes d’Istanbul 26, Paris.

Brixhe 1988 Brixhe, C., “Corpus des Inscriptions Dialectales de Pamphylie, Supplement II”, şurada: Brixhe, C. – Hodot, R. (ed), L’Asie Mineure du Nord au Sud. Inscriptions Inédites, 167-234.

Buck 1955 Buck, C. D., The Greek Dialects. Grammar Selected Inscriptions Glossary, Chicago.

Casson 1950 Casson, L., “The Isis and Her Voyage”, TAPA 81, 43-56.

Casson 1971 Casson, L., Ships and Seamanship in the Ancient World, Princeton.

Casson 1979 Casson, L., Die Seefahrer in der Antike, München.

CE Chronique d’égypte.

CIG Corpus Inscriptionum Graecarum.

Çevik 2000 Çevik, N., “An Olive Oil Producing Center in Pamphylia: Lyrboton Kome”, Lykia III- 1996-97, 79-102.

Devijver 1986 Devijver, H., “Equestrian Officers from the East”, şurada: The Defence of the Roman and Byzantine East I”, BAR Int. Series 297, 109-225.

Diethart 1983 Diethart, J., “Lexikalische Rara in drei byzantinischen Mitgift- und Heiratsgutlisten des 6.–8. Jh. aus der Wiener Papyrussammlung”, JÖB 33, 7-14.

Diler 1995 Diler, A., “The most common wine-press type found in the vicinity of Cilicia and Lycia”, Lykia 2, 83-98.

DNP Der Neue Pauly

Dönmez Öztürk 2007 Dönmez Öztürk, F., Roma Çağı Küçük Asya Kentleri Arasında Homonoia Anlaşmaları, İstanbul.

Drexhage 1988 Drexhage, H. J., “Eigentumsdelikte im römischen Ägypten (1.-3. Jh. n. Chr.). Ein Beitrag zur Wirtschaftgeschichte”, ANRW II.10.1, 952-1004.

Drexhage 1991a Drexhage, H. J., “Die Kontakte zwischen Side, Alexandria und Ägypten in der römischen Kaiserzeit (1.-3. Jh. n. Chr.)”, AMS 3, 75-90.

Drexhage 1991b Drexhage, H. J., Preise, Mieten/Pachten, Kosten und Löhne im römischen Ägypten bis zum Regierungsantritt Diokletians, St Katharinen.

Drexler 1889 Drexler, W., “Der Isis – und Serapis – Cultus in Kleinasien”, NZ 21, 1-234.

Durugönül 2002 Durugönül, S., “Dağlık Kilikia ve Karpaz Bölgesi (Kuzey Kıbrıs) Antik Yerleşim Özellikleri”, Olba VI, 57-69.

EA Epigraphica Anatolica

ETAM Ergänzungsbände zu den Tituli Asiae Minoris Folkerts 1996 Folkerts, M., “Apollonios”, DNP 1, 886-887.

Foraboschi 1971 Foraboschi, D., Onomasticon Alterum Papyrologicum, Milano.

Forni 1974 G. Forni, “Estrazione etnica e sociale dei soldati delle legioni nei primi tre secoli dell’imperio” ANRW II 1, 339-391.

Franke – Nollé 1997 Franke, P. R. – Karola Nollé, M., Die Homonoia-Münzen Kleinasiens und der thrakischen Randgebiete I. Katalog, Saarbrücken.

Fraser 1960 Fraser, P. M., “Two Studies on the Cult of Serapis in the Hellenistic World”, Opusc. Ath. 3, 1-54.

Fraser 1972 Fraser, P. M., Ptolemaic Alexandria, Oxford. Fraser – Matthews 1997

Fraser, P. M. – Matthews, E., A Lexicon of Greek Personal Names IIIA, Oxford.

Frass 2006 Frass, M., “Reiselustige Frauen im Römischen Ägypten, şurada: R. Rollinger”, şurada: B. Truschnegg (ed.), Altertum und Mittelmeerraum: Die antike Welt diesseits und jenseits der Levante. Festschrift für Peter W. Haider zum 60. Geburtstag (Oriens et Occidens 12), 485-497.

French 1991 French, D., “Sites and Inscriptions from Phrygia, Pisidia and Pamphylia”, EA 17, 51-63.

Giveon 1985 Giveon, R., “Dating the Cape Gelidonia Shipwreck”, AS 35, 99-101.

Gorman 2001 Gorman, V. B., Miletos, the Ornament of Ionia. A history of the City to 400 B.C., Ann. Arbor.

Gökalp 1999 Gökalp, N., “Epigraphische Mitteilungen aus Antalya IV: Inschriften asu Attaleia”, EA 31, 72-76.

Grace 1973 Grace, V., “Imports from Pamphylia”, Études Déliennes, BCH Suppl. 1, 183-208.

Gren 1979 Gren, E., Kleinasien und der Ostbalkan in der wirtschaftlichen Entwicklung der römischen Kaiserzeit, New York.

Haider 1988 Haider, P.W., Griechenland-Nordafrika. Ihre Beziehungen zwischen 1500 und 600 v. Chr., Darmstadt.

Hartmann 1982 Hartmann, F., Herrscherwechsel und Reichskrise: Untersuchungen zu den Ursachen und Konsequenzen der Herrscherwechsel im Imperium Romanum der Soldatenkaiserzeit (3. Jahrhundert n. Chr), Frankfurt a. M.-Bern.

Heipp-Tamer 1993 Heipp-Tamer, Ch., Die Münzprägung der lykischen Stadt Phaselis in griechischer Zeit, Saarbrücken. Hellenkemper – Hild 2004

Hellenkemper, H. – Hild, F., Tabula Imperii Byzantini 8: Pamphylien und Lykien, Wien.

Hill 1987 Hill, G. F., Catalogue of the Greek Coins of Lycia, Pamphylia and Pisidia, London.

Hogarth – James et al.1888 Hogarth, D. G. – James, M. R. – Elsey Smith R. – Gardner, E. A., “Excavations in Cyprus, 1887-88: Paphos, Leontari, Amargetti”, JHS 9, 147-271.

Hohlfelder 2000 Hohlfelder, R. L., “Beyond Coincidence? Marcus Agrippa and King Herod’s Harbor”, JNES 59.4, 241-253.

Hölb 20042 Hölb, G., Geschichte des Ptolemäerreiches. Politik, Ideoloji und religiöse Kultur von Alexander dem Grossen bis zur römischen Eroberung, Stuttgart.

IGCH Inventory of Greek Coin Hoards

IGR Inscriptiones Graecae ad res Romanas pertinentes.

JHS Journal of Hellenic Studies.

Jones 1999 Jones, C.P., “Old and New in the Inscriptions of Perge”, EA 31, 8-17.

JÖB Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik.

Kettenhofen 1982 Kettenhofen, E., Die römisch-persischen Kriege des 3. Jhdts. n. Chr. Nach der Inschrift Sahpurs I. an der Ka’beye Zartost, Wiesbaden.

Klose 1987 Klose, D. O. A., Die Münzprägung von Smyrna in der römischen Kaiserzeit, Berlin.

Launey 1949 Launey, M., Recherces sur les armées hellénistiques, Paris.

Le Bas – Waddington 1968 Le Bas P. – Waddington, W.H., Inscriptions grecques et latines de la Syrie recueillies et expliquées, Paris.

Leider 1934 Leider, E., Der Handel von Alexandreia, Hamburg.

Masson 1975 Masson, O., “Quelques épitaphes grecques”, BCH 99.1, 219-227.

Masson 1976 Masson, O., “Nouveaux graffites grecs d’Abydos et de Bouhen”, CE 51, 305-313.

Mellor 1974 Mellor, R., “δημιουργὸς θεᾶς Ρώμης ?”, ZPE 13, 277-279.

Meiggs 1982 Meiggs, R., Trees and Timber in the Ancient Mediterranean World, Oxford.

Meyer 1925 Meyer, E., Die Grenzen der hellenistischen Staaten in Kleinasien, Zürich-Leipzig.

Mitchell 1983 Mitchell S. (ed.), Armies and Frontiers in Roman and Byzantine Anatolia, BAR Int. Series 156, Oxford.

Mitchell 1999 Mitchell, S., “The Administration of Roman Asia from 133 BC to AD 250”, şurada: W. Eck (ed.), Lokale Autonomie und römische Ordnungsmacht in der kaiserzeitlichen Provinzen vom 1.-3. Jhdt. Kolloqium des Historischen Kollegs, May 1996, München, 17-46.

Mitford 1961 Mitford, T. B., “Further Contributions to the Epigraphy of Cyprus”, AJA 65, no. 2, 93-151.

Mooren 1980 Mooren, L., “The Strategos Athenaios, his Subordinate Nestor, and the Administrative Organization of the Southern Thebaid”, CE 55, 1980, 262-270.

Mosca – Russel 1987 Mosca, P. G. – Russell, J., “A Phoenician Inscription from Cebel Ires Dağı in Rough Cilicia”, EA 9, 1-28.

Möller 2000 Möller, A., Naukratis. Trade in Archaic Greece, Oxford.

NNM Numismatic Notes and Monographs. American Numismatic Society.

Nollé 1983a Nollé, J., “Zum Landbau von Side”, EA 1, 119-129.

Nollé 1983b Nollé, J., “Die Charaktere im 3. Epidemienbuch des Hippokrates und Mnemon von Side”, EA 2, 85-98.

Nollé 1986a Nollé, J., “Pamphylische Studien 4: Die Stadt Lyrbe auf einem ägyptischen Papyrus”, Chiron 16, 206-208.

Nollé 1986b Nollé, J., “Pamphylische Studien 5: Stürme auf dem Pamphylischen Meer”, Chiron 16, 209-212.

Nollé 1987 Nollé, J., “Pamphylische Studien 10, Die Blütezeit der Stadt Side in der 2. Hälfte des 3. Jahrhunderts n. Chr”, Chiron 17, 254-276.

Nollé 1990 Nollé, J., “Side. Zur Geschichte einer kleinasiatischen Stadt in der römischen Kaiserzeit im Spiegel ihrer Münzen”, AW 21, 244-266.

Nollé 1993a Nollé, J., Side im Altertum I, IK 43, Bonn.

Nollé 1993b Nollé, J., “Die feindlichen Schwestern-Betrachtungen zur Rivalität”, şurada: G. Dobesch – G. Rehrenröck (ed.), Die epigrapische und altertumskundliche Erforschung Kleinasiens: Hundert Jahre Kleinasiatische Kommission der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. Akten des Symposions vom 23. bis 25. Oktober 1990, ETAM 14, 297-317.

Nollé 2001 Nollé, J., Side im Altertum II, IK 44, Bonn. Nollé – Şahin – Vorster 1985

Nollé, J. – Şahin, S. – Vorster, Ch., “Katalog der Inschriften im Museum von Alanya”, EA 5, 125-146.

Nollé – Karola Nollé 1994 Nollé, J. – Karola Nollé, M., “Vom feinen Spiel städtischer Diplomatie. Zu Zeremoniell und Sinn kaiserzeitlicher Homonoia-Feste”. ZPE 102, 241-261.

NZ Numismatische Zeitschrift.

OGIS Orientis Graecae Inscriptiones Selectae.

Opusc. Ath. Opuscula Atheniensia.

P. Aberd Turner, E.G., P.Aberd. Catalogue of Greek and Latin Papyri and Ostraca in the Possession of the University of Aberdeen. Aberdeen 1939.

P. Cairo Zen. Edgar, C.C., Zenon Papyri, Catalogue general des antiquites egyptiennes du Musee du Caire, Cat. Vol. 79, no. 59001-59139, Cairo 1925.

P. Colon. Papyrologica Coloniensia, Wissenschaftliche Abhandlungen der Arbeitsgemeinschaft für Forschung des Landes Nordrhein-Westfalen, Sonderreihe, Opladen.

Perdrizet 1896 P. Perdrizet, “Inscriptions de Chypre”, BCH 20, 336-363. Perdrizet – Lefebvre 1919

P. Perdrizet – G. Lefebvre, Les Graffites grecs du Memnonion d’Abydos, Paris.

P.Mich Zen. Edgar, C. C., Zenon Papyri, Univ. of Mich. Studies, Humanistic Series 24, no. 1-120. Ann Arbor 1931.

P.Oxy. X 1271 Grenfell, B. P. – Hunt, A. S., P.Oxy. X 1271, Petition to a Prefect, 1914.

P.Oxy. Papyri Oxyrhynchus.

P. Petrie Will Clarysse W., The Petrie Papyri, Second Edition, vol. 1, The Wills, no. 1-31, Brussels 1991.

Préaux 1928-9 Préaux, C., “Les touristes en égypte dans l’Antiquité”, CE 4, 139-143.

Pryor 2004 Pryor, J. H., Akdeniz’de Coğrafya, Teknoloji ve Savaş. Araplar, Bizanslılar, Batılılar ve Türkler, çev. F. Tayanç – T. Tayanç, İstanbul.

Pulak 1997 Pulak, C., “The Uluburun Shipwreck”, şurada: Res Maritimae: Cyprus and Eastern Mediterranean from Prehistory to Late Antiquity. Cyprus American Research Institute Monograph Series 1, 233-262.

Robert 1963 Robert, L., Noms indigènes dans l’Asie Mineure gréco-romaine, Paris.

Robert 1977 Robert, L., “Documents d’Asie Mineure”, BCH 101, 43-132.

Robert 1966 Robert, L., Documents de l’ Asie mineure méridionale, Paris.

Roccati 1978 Roccati, A., “Nuove epigrafi greche e latine da File”,şurada: Recueil d’etudes offert par les auteurs de la serie Etudes preliminaires aux religions orientales dans l’Empire romain a Maarte. J. Vermaseren III, ed. M. B. De Boer – T. A. Edridge, Leiden, 988-996.

Rostovtzeff 1985 Rostovtzeff, M., Social and Economic History of the Roman Empire, Oxford.

SB Sammelbuch griechischer Urkunden aus Ägypten (a collection of documentary papyri, ostraca, inscriptions, mummy tablets and related texts published in journals or unindexed catalogues, Bilabel, F. – Kiessling, E. – Rupprecht, H.-A. – Hengstl, J. (ed.), XVI fasc. 1 and 2, no. 12220-12719, Wiesbaden 1985.

Schmitt 1977 Schmitt, R., Einführung in die griechischen Dialekte, Darmstadt. SEG Supplementum Epigraphicum Graecum.

Segre 1934 Segre, M., “Decreto di Aspendos”, Aegyptus 14, 253-268.

Seltman 1924 Seltman, C. T., A Hoard from Side, NNM 22, New York.

SNG Pfälzer 1993 SNG Pfälzer, Pamphylien, Sylloge Nummorum Graecorum. Pfälzer Privatsammlungen, 4. Pamphylien.

Strubbe 1989 Strubbe, J. H. M., “The Sitonia in the Cities of Asia Minor under the Principate (II)”, EA 13, 99-121.

Şahin 1999 Şahin, S., Die Inschriften von Perge I, IK 54, Bonn.

Şahin 2004 S. Şahin, Die Inschriften von Perge II, IK 64, Bonn.

Tab. Peut. Tabula Peutingeriana; vgl. Miller, Itineraria sowie Vollständige Faksimile-Ausgabe im Originalformat und Kommentar von E. Weber (1976).

Takmer – Tüner Önen 2008 Takmer, B. – Tüner Önen, N., “Batı Pamphylia’da Yol Araştırmaları I: Via Sebaste’nin Perge-Klimaks Arası Güzergahında Yeni Bir Yol Kalıntısı”, Adalya 10, 109-132.

Talloen 2001 Talloen, P., “The Egyptian Connection, The Cult of Nilotic Deities at Sagalassos”, Ancient Society 31, 289-328. TAM Tituli Asiae Minoris.

TAPA Transactions and Proceedings of the American Philological Association, New York.

Wankel 1979 Wankel, H., Die Inschiften von Ephesos Ia, IK 11, 1, Bonn.

Wilhelm 1909 Wilhelm, A., Beiträge zur griechischen Inschriftenkunde, Wien.

Wörrle 1971 Wörrle, M., Ägyptisches Getreide für Ephesos, Chiron I, 325-340.

Wörrle 1977 Wörrle, M., “Epigraphische Forschungen zur Geschichte Lykiens I”, Chiron 7, 43-66.

Yon 2004 Yon M. – et al. Kition dans les textes. Testimonia littéraires et épigraphiques et Corpus des inscriptions. Kition-Bamboula, V, Paris.

Zimmermann 1992 Zimmermann, M., “Die lykische Häfen und die Handelswege im östlichen Mittelmeer”, ZPE 92, 201-217.