HALKEVLERİNİN KÜLTÜR FAALİYETLERİNDE EDEBÎ METİNLERİN ROLÜ

Osmanlı Devleti’nin son yıllarına damgasını vuran Türkçülük hareketi, Türk kültürüne dair çok sayıda araştırmayı da beraberinde getirmiş ve bu araştırmalar cumhuriyetin ilanından sonra milli bir politika halini almıştır. Nitekim bu amaçla başta Türk Tarih Kurumu, Türk Dil Kurumu ve Halkevleri olmak üzere bazı yeni kurum ve kuruluşlar meydana getirilmiştir. Bu kuruluşlar arasında özellikle Halkevleri, Türk dilini, tarihini, coğrafyasını ve kültürünü tanıtmaya yönelik çok yönlü çalışmalar yapmış, Türkiye Türklüğünün millet kimliğinin güçlendirilmesinde ve modern yaşam kurallarının benimsetilmesinde büyük rol oynamıştır. Halkevleri, Dil - Edebiyat, Tarih – Müze, Kütüphane ve Yayın şubeleri ile Türk dili ve Türk tarihi konusunda halkın bilgi ve kültür seviyesinin yükseltilmesine, yurt sevgisi ve yurttaşlık duygusunun geliştirilmesine, unutulmaya yüz tutmuş kültürel değerleri, dil unsurlarını, öz Türkçe kelimeleri ortaya çıkarmaya, yayınlamaya ve bunları günlük yaşama dâhil etmeğe çalışırken, Temsil Şubeleri de, çeşitli Türk destanlarında yer alan Türkün yüksek ahlakını, gelenek-göreneklerini ve kahramanlıklarını birer piyes şeklinde yeniden kaleme alarak halka sunmaktaydı. Yine bu piyeslerde Türklük bilinci, Türk milletinin kökleri, Orta Asya Türklerinin yaşamları, yurtlarından göçleri, savaşları, yazıtları, kurdukları devletler, meydana getirdikleri medeniyetler konu edinilmiş, tarihe yön veren Türk büyükleri ön plana çıkarılmış ve cumhuriyet tarihi ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıca başta dürüstlük kavramı olmak üzere, kadın-erkek ilişkileri gündeme getirilmiş, kalkması veya yerine getirilmesi istenen alışkanlıklar konusunda örnekler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Atatürk, halkevleri, millî kültür, destan, piyes (oyun)

ROLE OF LITERARY TEXTS IN CULTURAL ACTIVITIES OF PEOPLE’S HOUSES

Movement of Turkism, which left its mark on last years of Ottoman State, brought a lot of studies about Turkish culture with it and these studies become a national policy after proclamation of the republic. As a matter of fact, for this purpose, some new institutions and organizations including Turkish Historical Society, Turkish Language Association and People’s Houses were constituted. Among these organizations, particularly People’s Houses carried out multi-directional studies for promoting Turkish language, history, geography and culture, and played a big role in strengthening national identity of Turkishness in Turkey and getting modern life rules adopt. While People’s Houses, through its branches of Language – Literature, History – Museum, Library and Publication, were trying to raise the folk’s knowledge and cultural level about Turkish language and Turkish history, to improve love of homeland and sense of citizenship, to reveal and to publish cultural values, linguistic elements and pure Turkish words, which sunk into oblivion, and to include these in daily life, its representative branches were presenting to the folk by re-writing the Turk’s high moral, customs and traditions, and heroics in various Turkish epics as stage play. Again, on this stage plays, consciousness of Turkishness, Turkish nation’s origins, Central Asian Turks’ life’s, their immigrations from their homeland, their wars, inscriptions, states by them, civilizations by them were mentioned; Turkish elders who steered history were brought into the forefront and were associated to history of the republic. Besides, including honesty concept, woman-man relationships were proposed an item for the agenda, and examples were presented on habits which were requested to be removed or to be fulfilled.

Keywords:

Ataturk, people’s houses, national culture, epic, stage play (play),

PDF

___

AKÇURA, Yusuf (1981). Yeni Türk Devletinin Öncüleri, 1928 Yılı Yazıları. (Yay. Haz.: Nejat Sefercioğlu), Ankara: Hayali Kitabevi.
AND, Metin (1985). “Tanzimat ve Meşrutiyet Tiyatrosu”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt. 6, s. 1607-1628, İstanbul: İletişim Yayınları.
ASILYAZICI, Hayati (1982). “Yaşar Nabi Nayır’ın Tiyatroya Bakışı Üzerine”. Yaşar Nabi’ye Saygı, İstanbul: Varlık Yayınları.
ATSIZ, Hüseyin Nihal (2006). “Türk Destanını Sınıflandırma Tecrübesi”. İslamiyet Öncesi Türk Destanları (İncelemeler-Metinler), (Haz.: Saim Sakaoğlu-Ali Duymaz), s. 52-55, Ankara: Ötüken Yayınevi.
BANOĞLU, N. Ahmet (1976). Nükte ve Fıkralarla Atatürk. İstanbul: Aksoy Yayıncılık.
BUTTANRI, Müzeyyen (2009). “Atatürk Dönemi Tiyatro”. Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü, Atatürk Dönemi (1920-1938), Cilt. 2 (Ed: Osman Horata vd.), s. 949-958, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
C.H.F. Halkevleri Talimatnamesi (1932). Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası.
Cumhuriyet (20 Haziran 1934). No: 3635.
CUNBUR, Müjgan (1981). Atatürk ve Milli Kültür. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ÇAĞLAR, Behçet Kemal (1933). “Ergenekon”. Ülkü, Cilt.1, 14-15.
ÇAĞLAR, Behçet Kemal (1935). Attila. Ankara: Ulus Basımevi.
ÇAĞLAR, Behçet Kemal (1930). Çoban. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası.
ÇAMLIBEL, Faruk Nafiz (1932). Akın. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
ÇAMLIBEL, Faruk Nafiz (1965). Özyurt. İstanbul: İnkılap ve Aka Yayınevleri.
ÇERİBAŞ, Mehmet - AÇA, Mustafa (2017). “Halk Bilimi Araştırmalarının Tarihi”. Halk Bilimi El Kitabı”, (Ed.: Mustafa Aça), s. 52-132, İstanbul: Motif Vakfı Yayınları.
ÇOBANOĞLU, Özkul (2002). “Türk Halk Bilimi Çalışmaları Tarihinde Türk Ocaklarının Yeri ve Önemi Üzerine Tespitler”. Uluslararası Tarih- Dil-Edebiyat Sempozyumu: Bildiriler Kitabı-II (3-5 Mayıs 2001), (Yay. Haz: Mithat Kerim Aslan vd.), s. 1-10, Trabzon: Trabzon Valiliği Yayınları.
EGELİ, Münir Hayri (1934). Bay Önder. Ankara: Ulus Basımevi.
ERDEN, Ömer (2006). Atatürk Dönemi Türkiye’yi Ziyaret Eden Yabancı Devlet Başkanları. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
GÜMÜŞOĞLU, Firdevs (2005). Ülkü Dergisi ve Kemalist Toplum. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
GÜNDÜZ, Aka (1934). Mavi Yıldırım. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası.
GÜNTEKİN, Reşat Nuri (1968). “İstiklal”. Okullarda Milli Piyesler Antolojisi, (Haz: Mustafa Yılmazkaya), İstanbul: Günaydın Kitabevi.
İNÖNÜ, İsmet (1934). Yeni Türk Dergisi. Yıl: 1934, 1/19, 1389.
KAFESOĞLU, İbrahim (1969). “Milli Kültürün Kudreti”. Türk Kültürü, S. 79.
KALKAN, Saim Kerim (1938). Vatan ve Vazife. Ankara: Ulus Basımevi.
KARADAĞ, Nurdan (1998). Halkevleri Tiyatro Çalışmaları (1932-1951). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
KARADAĞ, Nurhan (1989). “Halkevleri Oyun Dağarcığı 1932-1951”. Erdem, S. 13, s. 81-122.
KOCATÜRK, Utkan (1999). Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.Kuruluşlarının Yıldönümü Halkevleri 1932-1951-1963 (1963). İstanbul: CHP İstanbul İl Gençlik Kolu Yayını.
KÜÇÜKUĞURLU, Murat ve OKUR, Mehmet (2007). Tek Parti Döneminde Erzurum Halkevleri. Trabzon: Derya Kitabevi.
LAV, Ercüment B. (1940). Karagöz Stepte. Ankara: CHP Yayını.
NAYIR, Yaşar Nabi (1932). Mete. İstanbul: Varlık Yayınları.
NUTKU, Özdemir (1983). “Cumhuriyet Tiyatrosu”. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 9, s. 2511-2530, İstanbul: İletişim Yayınları.Okullarda Milli Piyesler Antolojisi (1968). (Haz: Mustafa Yılmazkaya), İstanbul: Günaydın Kitabevi.