HALİÇ KÜLTÜRÜNÜN EĞLENCE VE MESİRE KİMLİĞİNDEN, SANAYİ DEVRİMİ KİMLİĞİNE DÖNÜŞÜM SÜRECİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Tarih boyunca pek çok uygarlığa ev sahipliği yapan, sanayi devrimine kadar mesire yerlerinin olduğu daha çok yazlık ve eğlence yeri olarak literatürde yerini alan Haliç, sanayi devrimiyle birlikte gelişen, ancak gelişimiyle birlikte kendini yok eden bir sürecin içerisine girmiştir. Bu büyük değişim ile birlikte, Haliç ve çevresinde gelişen büyük bir sanayi yarışı başlamıştır. Haliç kıyıları, depo alanı olarak kullanılmaya başlanmış, fabrikalar açılmış, sanayi bölgesine dönüşmüş, tersane, hatta Sütlüce’de mezbahane açılmıştır. Fabrikaların atıkları deniz suyunu kirletmiştir, çevrede yoğun bir koku oluşmuştur. Yeni açılan yollar ve tramvay ile birlikte, şehrin birçok noktası Haliç Vadisine bağlanmıştır. Mesire ve eğlence yeri kimliğinden, sanayi bölgesi kimliğine geçen Haliç, çevre kirliliği ve atıkların merkezi haline gelmiştir. Altın Boynuz olarak nitelendirilen Haliç parlak günlerini yitirmiştir. 1981 yılından itibaren Haliç ve çevresinde temizleme çalışmaları başlatılmıştır. 1985 yılında Haliç’te büyük değişim yaşanır, Tersane ve sanayi kuruluşları taşınmıştır. Deniz çamurdan arındırılıp adeta yüzülebilir hale getirilmiştir. Çamur nedeniyle durma noktasına gelen deniz taşımacılığı yeniden canlandırılmıştır. Bugün Haliç, müzelerin, beş yıldızlı otellerin, üniversitelerin, kongre merkezinin ve sivil toplum kuruluşlarının bulunduğu bir merkez haline gelmiştir. Sanayi kuruluşlarının yerini yeşil alanlar ve halka açık tesisler almıştır. Bu makalede; bir sanat tarihçisi gözüyle Haliç’in bu süreci incelenmiş, literatür tarama, röportaj ve alan incelemesi yöntemleriyle bir bakış açısı yakalanmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Haliç, iskele, liman, vadi, kültür

A STUDY ON THE GOLDEN HORN'S PROCESS OF TRANSFORMATION FROM THE IDENTITY OF ENTERTAINMENT AND PICNIC INTO THE IDENTITY OF INDUSTRIAL REVOLUTION

The Golden Horn (Halic), which has hosted many civilizations throughout history and has gained a place in literature mainly as a summer and entertainment place where there were picnic areas until the industrial revolution, has entered into a process which has developed with the industrial revolution but has also destroyed itself with its development. With this big change, a great industrial competition emerging in and around the Golden Horn has started. The coasts of the Golden Horn started to be used as storage areas, factories were opened, it turned into an industrial zone, shipyard was opened and even a slaughter house was opened in Sutluce. Wastes of factories polluted the sea water and an intensive odor formed. With the newly-opened roads and tramway; many points of the city were connected to Valley of the Golden Horn. The Golden Horn, which turned from the identity of picnic and entertainment place to the identity of industrial zone, has become the center of environmental pollution and wastes. The Golden Horn has lost its bright days. Cleaning Works were started in and around the Golden Horn as of 1981. A big change occurred in the Golden Horn in 1985 and the shipyard and industrial enterprises were moved. The sea was cleaned up from mud and was made suitable for swimming. Marine shipping, which came to a standstill due to mud, was revitalized. Today, the Golden Horn has become a center in which there are museums, five-star hotels, universities, congress center and non-governmental organizations. Green areas and public facilities have taken the place of industrial enterprises. In the present article, the mentioned process of the Golden Horn was examined with the eye of an art historian and it was tried to catch a point of view with the methods of literature review, interview and field review.

Keywords:

Golden Horn, pier, harbour, valley, culture,

PDF

___

AHUNBAY, Zeynep. (1999). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, İstanbul: YEM Yayınları.AHUNBAY, Zeynep. (1998). Pilot Projeler İstanbul. Ankara: UNESCO Türkiye Milli Komisyonu.AKIN, Nur. (1998). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Galata
ve Pera. İstanbul: Litaratür Yayınları.AKBAYAR, Nuri. (1994). İstanbul Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.AKYOL, Şadan. (1997). İçimdeki Boğaziçi. İstanbul: İstanbul Kitaplığı.ALUS, Sermet Muhtar. (1997). İstanbul Kazan, Ben Kepçe, İstanbul: İletişim Yayınları.ALUS, Sermet Muhtar. (1997). İstanbul Yazıları. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları. ARPAD, Burhan. ( 2000). Bir İstanbul Var İdi. İstanbul: Doğan Kitapçılık A.Ş.ARSEVEN, Celal Esad. (1989). Eski İstanbul, İstanbul: İstanbul Kütüphanesi Yayınları.ARSEVEN, Celal Esad. (1989). Eski Galata ve Binaları. İstanbul: İstanbul Kütüphanesi Yayınları.BARILLARI, Diana. (1995). İstanbul. İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayınları.BELGE, Murat. (2000). İstanbul Gezi Rehberi, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.BELGE, Murat. (1997). Skylife. THY Bülteni. İstanbul: sayı: 234.BİRSEL, Salah. (1991). Boğaziçi Şıngır Mıngır. İstanbul: Nisan Yayınları.ÇELEBİ, Evliya. (1969). İstanbul: Seyahatname. Cilt. 2DELEON, Jack. (2000). 100 İstanbul. İstanbul : Remzi Kitabevi.EBERSOLT, Jean. (1999). Bizans İstanbul’u ve Doğu Seyyahları. İstanbul: Pera Turizm Ve Ticaret A.Ş.Eldem, Sedat Hakkı. (1976). Büyük Konutlar. İstanbul: Maya Matbaacılık Yayıncılık Ltd.FESCH, P. (1999). Abdülhamit’in Son Günlerinde İstanbul. İstanbul: Pera Turizm Ticaret A.Ş. I. Baskı.GRELOT, Guillaume Joseph. (1998). İstanbul Seyahatnamesi. İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş.GÜLERSOY, Çelik. (1995). İstanbul Maceramız I, İstanbul: Remzi Kitabevi.GÜLERSOY, Çelik. (1996). İstanbul Maceramız II, İstanbul: Remzi Kitabevi.GÜNGÖR, Necati. (1996). Seyyahların Kaleminden Şehr-i Şirin İstanbul. İstanbul: Milliyet Yayınları.GÜNGÖR, Necati. (1997). Bir Hayal İstanbul. İstanbul: Milliyet Yayınları.IŞIN, Ekrem. (2001). İstanbul’da Gündelik Hayat. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.İLERİ, Selim. ( 2000). P Sanat Kültür Antika Dergisi, İstanbul: sayı.19.KAYRA, Cahit. (1993). Mekânlar ve Zamanlar. İstanbul: Akbank Kültür ve Sanat Kitapları.KUBAN, Doğan. (1972). Boğaziçi Türkiye Turing Otomobil Kurumu Bülteni. İstanbul: 33.KUBAN, Doğan.(2000). İstanbul Bir Kent Tarihi. İstanbul:Tarih Vakfı Yurt Yayınları.KUBAN, Doğan. (1998). Kent ve Mimarlık Üzerine İstanbul Yazıları. İstanbul: Yapı ve Endüstri Merkezi Yayınları. KUBAN, Doğan. (2000). Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.KÜÇÜKERMAN, Önder. (2018). Türk Sanayi ve Tasarım Mirasının Ana Ekseni Altın Boynuzun Altın Zinciri Haliç. İstanbul: İhlas Gazetecilik A.Ş. NEYZİ, Leyla. (1999). İstanbul’da Hatırlamak ve Unutmak. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.ÖZENDES, Engin. (2000). Merhaba Atina/ Here İstanbul. İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.ÖZENDES, Engin. (1999). Osmanlı’nın Son Başkenti İstanbul. İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.PAMAY, Besalet. (1973). İstanbul Boğazı ve Çevresi Sorunları Sempozyumu. İstanbul: 12-15 Kasım 1973/ der. Çevre koruma ve Yeşillendirme Derneği.SARIÖZ, Perihan. (1996). Bir Zamanlar İstanbul. İstanbul: İdea İletişim Hizmetleri A.Ş.SÖZEN, Gürol. (1999). Martıların İstanbul’u. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. SÖZEN, Gürol. (1989). Bin Çeşit İstanbul ve Boğaziçi Yalıları. İstanbul: Ak Yayınları Kültür ve Sanat Kitapları: 49 Yeni Dizi 3.SUNGUR, Nevin. (2007). “Zaman Tünelinde Haliç” İstanbul: National Geographic Türkiye Mart.TAYLOR, John. (2000). İmparatorlukların Başkenti İstanbul. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları. YERASİMOS, Stefanos. (2000). İmparatorluk Başkenti İstanbul. İstanbul: Mohn Media, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayını.YÜCETÜRK, Eser. (2001). Haliç Siluetinin Oluşum-Değişim Süreci. İstanbul: Haliç Belediyeler Birliği Yayınları.