TÜRK YARATILIŞ MİTLERİNDE TOPRAK

Yaratılış mitlerinde geleneksel olarak ilk insanlar, belirli bir toplumun çevresinde hangi doğal varlıklar daha fazlaysa ondan yaratılmışlardır, denilebilir. Ancak evrensel olarak insanın, hem kendisinin hem de tüm canlıların temel besin kaynağı olarak gördüğü toprağı aynı zamanda her şeyin çıkış noktası olarak algıladığı anlaşılmaktadır. Bu yüzden birçok mitte insanın topraktan yaratıldığı aktarılmıştır. Türk yaratılış mitlerinde ise durum biraz daha farklıdır. Bilindiği gibi Türklerin tarih sahnesine çıkmadan önceki dönemlerinde ağaçtan yaratılma mitleri görünmektedir. Ancak sonraki dönemlerde, özellikle Türk boylarının büyük oranda bozkıra çıkışları ve dolayısıyla da hayat tarzlarındaki değişiklik söz konusu mitlerine de yansımış olmalıdır. Kısacası Türk yaratılış mitlerindeki topraktan yaratılma mitlerinin sadece semavi dinlerle olan temaslarıyla açıklanmasının tek başına yeterli olmayacağı kanısındayız.

Anahtar Kelimeler:

İnsan, Türk, mit, yaratılış, toprak

SOIL IN CREATION MYTHS OF TURKS

In creation myths traditionally, the primitive-human can be said to be what material was created from it in a particular society. But universally, it is understood that man perceives everything as a starting point for the soil, which sees itself and all living beings as the main food source. That is why in many myths, human are reported to have been created from the soil. In the myths of Turkish creation, the situation is slightly different. As it is known, in the previous periods before the Turks came to the stage of history, the myths of creation from trees are seen. However, in later periods, especially the changes of the Turkish tribes in the way of the (Inner Asia) Steppe and therefore the way of life, must be reflected in their myths. In short, I do not think it will be enough alone to explain the myths of creation from the soil in the myths of Turkish creation only through the contacts with heavenly religions.

Keywords:

Human, Turk, myth, creation, soil,

PDF

___

KAYNAKÇA BANG, W.; ARAT, R. Rahmeti. (1936). Oğuz Kağan Destanı, İstanbul: Burhaneddin Basımevi.
BAYAT, Fuzuli. (2005). Mitolojiye Giriş, Çorum: Karam Yayınları.
BORATAV, P. Naili. (2012). Türk Mitolojisi, (Çev.: Recep Özbay), Ankara: Bilge Su Yayınları.
CAMPBELL, Joseph. (1994). Yaratıcı Mitoloji, Tanrının Maskeleri, (Çev.: Kudret Emiroğlu), Ankara: İmge Kitapevi Yayınları.
ERDEM, Mustafa. (1999). Hz. Adem (İlk İnsan), Ankara: Türkiye Diyanet Vakıfı Yayınları.
GÜNAY, Ünver; GÜNGÖR, Harun. (2003). Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dini Tarihi, İstanbul: Rağbet Yayınları.
ÖGEL, Bahaeddin. (1971). Türk Mitolojisi I, İstanbul: MEB Yayınları.
ÖGEL, Bahaeddin. (2001). Türk Mitolojisi II, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
PETROVSKY, A. P. ve diğerleri. (1988). Tarih-i İctimaî-İktisadî-i İran der Devre-i Moğol, [Moğol Dönemi İran’ının Sosyo-Ekonomik Tarihi], (Farsçaya Çev: Yakub Âjend), Tahran: İttilaât Yayınları.
ROSENBERG, Donna. (2003). Dünya Mitolojisi, Büyük Destan ve Söylenceler Antolojisi, (Çev: Koray Akten vd.), Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
TURCHIN, Peter. (2009). “A Theory for the Formation of Large Agrarian Empires”, Journal of Global History, 4, ss. 191–217.
YOLCU, Mehmet Ali. (2014). “Babasız Gebelik Mitleri Bağlamında Türk Mitolojisinde Gök-Yer Dikotomisi ve Ana Tanrıça Kültünün İzleri”, Hitit Üniversitesi SBE Dergisi, 7/1, ss. 70-92.