ERKEK-İKTİDAR İLİŞKİSİNE HALK BİLİMSEL BİR BAKIŞ: DEDE KORKUT’TA “ERİL”İN İKTİDAR ÇIKMAZI

Bir kökü biyolojik cinsiyetle bağlantılı olsa da toplumsal cinsiyet temel olarak kültürün tarihsel süreç içerisinde erkek ve kadına biçmiş olduğu rolleri imlemektedir. Biyolojik cinsiyet gibi genetik kodlarla aktarılmayan; fakat genetik bir mirasmış gibi sürdürülmesi beklenen toplumsal cinsiyet rollerinin belli bir kural çerçevesinde şekillenmediği aksine kurgulanmış rollerden ibaret olduğu açıktır. Toplumlarda var olan bu rollerin ne şekilde temsil edildiği, tarihsel süreç içerisinde varlığını nasıl sürdürdüğü, ne gibi değişimler geçirdiği gibi sorulara cevap arandığında ise toplumsal dinamikler önemli bir kaynak olarak dikkat çekmektedir. Medyadan modaya, dil kullanımından meslek seçimine, yazından spora kadar daha birçok alanda toplumsal cinsiyet kodlarının varlığı gözlemlenebilmekte; bu kodların çözümlenmesiyle toplumsal cinsiyet algısının ortaya koyulacağı düşünülmektedir. Çalışma kapsamında; Türk kültür tarihi açısından önemli bir yeri olan ve toplumsal dinamikleri geniş bir perspektifle ortaya koyan Dede Korkut Hikâyeleri’nde “erkek=iktidar” ilişkisi ele alınmış ve bu ilişkinin açmazları irdelenmiştir. Çalışmada söz konusu erkek-iktidar ilişkisi üç aşamalı olarak değerlendirilmiş olup; ilk aşamada erkeğin toplum tarafından dayatılan iktidarı kazanma mücadelesi, ikinci aşamada kazanılan iktidarı koruma çabası ve son aşamada da elde edilen iktidarın erkeğin düşünsel ve duygusal dünyasını ne şekilde etkilediği ortaya koyulmuştur

Anahtar Kelimeler:

Dede Korkut, toplumsal cinsiyet, toplumsal cinsiyet rolleri, iktidar, erkeklik

A FOLKROIC VIEW OVER MAN-POWER RELATION: POWER DEAD-END OF MASCULINE IN THE DEDE KORKUT

Although one of its roots is related to the biological sex, gender essentially envisages the roles of man and woman in the historical process of culture. It is obvious that gender roles, which cannot be transferred through genetic codes like biological sex can, but are expected to be maintained as if they are some sort of a genetic heritage, are not shaped around a certain rule, contrariwise, they consist of constructed roles. When it is sought to answer questions like in what way these roles in the societies are represented, how they continue their existence in the historical process, what sort of changes they have been through, social dynamics draw attention as being an important source. The presence of gender codes can be observed in several fields, such as from media to fashion; from use of language to the choice of profession; from writing to sports, and it is thought that the perception of gender can be set forth by analysing these codes. Within the scope of this study, the “masculine=power” relation in the Book of Dede Korkut, which has an important place from historical point of view and presents social dynamics through a broad perspective, has been examined and the impasse of this relation has been analysed. The masculine-power in question has been evaluated in three stages; and the battle of men to obtain power which is imposed by the society has been presented at first stage, the struggle of men to preserve the obtained power has done so at the second stage, and how the obtained power affects ideational and emotional world of men has been revealed at the last stage.

Keywords:

Dede Korkut, gender, gender roles, power, masculinity,

PDF

___

ATAY, Tayfun (2012). Çin İşi Japon İşi- Cinsiyet ve Cinsellik Üzerine Antropolojik Değiniler. İstanbul: İletişim Yayınları.
BAYAN, Vehbi (2012). “Beden Sosyolojisi ve Toplumsal Cinsiyet”. Doğu Batı, (Toplumsal Cinsiyet Sayısı) S. 63, s. 147-164.
CONNELL, Raewyn (1998). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar: Toplum, Kişi ve Cinsel Politika. ( Çev. Cem Soydemir), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
DİAMOND, Jed (1998). Erkeklerin İyileşmesi Yeryüzünü de İyileştirecektir. (Çev. Tijen İnaltong), İstanbul: Mavi Okyanus Yayıncılık.
LUPTON, Deborah (2002). Duygusal Yaşantı. (Çev. M.Cemal), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
ÖLÇER ÖZÜNEL, Evrim (2017). Masal Mekânında Kadın Olmak: Masallarda Toplumsal Cinsiyet ve Mekân İlişkisi. Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
ÖRNEK, Sedat Veyis (1977). Türk Halkbilimi. Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
__________________ (1975). “Türk Folklorunda Ad Seçme ve Ad Koyma”. Boğaziçi Üniversitesi Halkbilim Yıllığı, İstanbul: Taş Matbaası, 101-112.
PEHLİVAN, Gürol (2014). “Müstensihin Edebî Eserin Yaratımındaki Rolü–Dede Korkut Kitabı Örneğinde”. Milli Folklor, S.101, s.101-112.
REAL, Terrence (2004). Erkekler Ağlamaz. (Çev. Z. Koltukçuoğlu), İstanbul: Kuraldışı Yayıncılık.
SANCAR, Serpil (2009). Erkeklik: İmkânsız İktidar. İstanbul: Metis Yayınları.
TDK (Komisyon). (2011). Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
TEZCAN, Semih ve BOESCHOTEN, Hendrik (2018). Dede Korkut Oğuznameleri. İstanbul.Yapı Kredi Yayınları.
TÜRKER, Yıldırım (2004). “Erk ile erkek”. Toplum ve Bilim, Güz 101 (2004): 8-11.
YÜKSEL, N. Aysun (1999). “Toplumsal Cinsiyet Olgusu Ve Türkiye'deki Toplumsal Cinsiyet Kalıplarının Televizyon Dizilerindeki Yansımaları”. Kurgu Dergisi, S.16, s. 67-81.